Google This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project to make the world's books discoverable online. It has survived long enough for the Copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject to Copyright or whose legal Copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the publisher to a library and finally to you. Usage guidelines Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken Steps to prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. We also ask that you: + Make non- commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for personal, non-commercial purposes. + Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's System: If you are conducting research on machine translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the use of public domain materials for these purposes and may be able to help. + Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. + Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other countries. Whether a book is still in Copyright varies from country to country, and we can't off er guidance on whether any specific use of any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. About Google Book Search Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the füll text of this book on the web at http : / /books . qooqle . com/ Google Über dieses Buch Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Regalen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfügbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde. Das Buch hat das Urheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch, das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist. Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei - eine Erin- nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat. Nutzungsrichtlinien Google ist stolz, mit Bibliotheken in partnerschaftlicher Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nichtsdestotrotz ist diese Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch kommerzielle Parteien zu verhindern. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen. Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien: + Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche für Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden. + Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials für diese Zwecke und können Ihnen unter Umständen helfen. + Beibehaltung von Google -Markenelementen Das "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht. + Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein, sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben. Über Google Buchsuche Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser We lt zu entdecken, und unterstützt Au toren und Verleger dabei, neue Zielgruppen zu erreichen. Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter http : //books . google . com durchsuchen. Der Strophenaus... in seinen Verhältnis zum Refrain und ... I t P/v^Vl/^/^ PUEPATE Printtd in U8A Digitized by Google Früher erschienen : I. La cancun de saint Alexis und einige kleinere altfranz. Ge- dichte des 11. u. 12. Jahrh. veröffentl. v. E. Stengel. Nebst vollständ. Wortverzeichn. zu Nr. I und XI. M. 8.— II. El Cantare di Fierabraccia et Uliuieri. Herausgegeben von E. Stengel. ' M. 6.— ID. Beiträge z. Kritik d. franz. Karlsepen v. H. Perschmann, W. Reimann, A.Rhode m. Vorwort v.E. Stengel M. 5.— IV. Inhalt: 1) Die Chanson des Saxons Rodels in ihrem Ver- hältnisse zum Rolandsliede u. Karlamagnussaga v. H. Meyer. 2) Die Culturgeschicht liehen Momente des Romans Flamenca von F. W. Hermanni. 3) Handschriften Verhältnis desSifcge de Barbastre von A. G u n d 1 a c h. 4) Ueber die Handschriften der Chanson de Horn von R. Brede. M. 6.— V. Peire Cardenals Strophenbau im Verhältniss zu dem anderer Trobadors. Im Anhang: Alphab. Verzeichniss der Strophen- formen der prov. Lyrik. Von F. W. Maus. M. 3. — VI. Der Infinitiv im Provenzaüschen von A. Fischer. M. 1.20 VII. Die Dichtungen d. Mönchs v. Montaudon v.O. Klein. M. 3.60 VIII. Das anglonormannische Lied vom wackern Ritter Horn. Abdruck der Hss. v. R. Brede u. E. Stengel. M. 6.— IX. Gebete uncTAnrufungen in den altfranzösischen Chansons de Geste von J. Altona. M. 1. — X. Sprachliche Untersuchung der Reime Bernarts von Venta- dorn. Von R. Hofmeister. M. 1.20 XI. Die ältesten französischen Sprachdenkmäler. Genauer Abdruck und Bibliographie besorgt von E. Stengel. M. — .60 XII. Provenzalische Gestaltung d. mit dem Perfectstamm gebildeten Tempora des Lateinischen von Karl Meyer. M. 1.80 XIII. Die syntactische Behandlung des zehnsilbigen Verses im Alexius- und Rolandsliede von 0. Reissert. M. 2.40 XIV. Über den regelmässigen Wechsel männlicher und weiblicher Reime in der französ. Dichtung von M. Banner. M. 1. — XV. Uber die Entstehung und die Dichter der Chanson de la Croisade contre les Albigeois von L. Kraack. M. 1.20 XVI. Die Nominalflexion im Provenz, von Th. Loos. M. 1.20 XVII. Untersuchungen über A. Schelers lyrische Trouveres beiges d. XII— XIV. Jahih. von J. Spies. M. 1.20 XVIII. Die Frau im altfr. Karlsepos von Th. Krabbes. M. 2.— XIX. Ueber Metrum und Reim der altfranzösischen Brandan- legende von R. Birken ho f. M. 2. — XX. Die Geste des Loherains in der Prosabearbeitung der Arsenal- Handschrift von Alfred Feist. M. 1.20 XXI. Li romans deDurmart le Galois im Verhältnisse zu Meraugis de Portlesguez und den Werken Chrestiens de Troies von L. Kirchrath. M. 2.— XXII. Bilderu.Vergl.inPulcrsMorgantev.R.Halfmann. M. 2.— XXIII. Die Sprichwörter der altfr. Karlsepen v. E. Ebert. M. 1.50 XXIV. Das Rondel in den altfr. Mirakelspielen und Mysterien des XV. und XVI. Jahrhunderts von L. Müller. M. 1.60 XXV. Ueber die Hss. des altfr. Romans Partonopeus de Blois von E. Pfeiffer und E. Stengel. M. 1.60 XXVI. Die volkstümlichen Dichtungsarten der altprov. Lyrik von L. Römer. M. 1.50 XXVII. Adam de la Hale's Dramen u. d. »Jus du pelerin« von L. Bah Isen. M. 5.40 XXVIU. Alexandre Hardy's Einfluss auf Pierre Corneille von Curt Nagel. M. fc— EDA K !.:.""^ ' ' ' V.:,.;' i;; ' lH>/ Google Digitized by Einleitung. 1] Was von dem reichen Schatz der altfranzösischen Lyrik überhaupt bekannt und erhalten ist, findet sich nahezu voll- ständig in Gaston Raynaud's Bibliographie 1 ) verzeichnet. Im zweiten Bande zählt R. 2130 Gedichte auf, zu denen sich ferner ein im Anhange (S. 228 ff.) gedrucktes Verzeichnis von weiteren 24 Gedichtanfängen gesellt unter der Rubrik: \ Suppl6ment et Addition de la Deuxifeme Partie. > 2] Diese 2154 Gedichte habe ich mit Ausnahme von nur V 96 (93 Ineditis der Hss. R 1 und R 2 sowie 3 Ineditis der Hs. s ^ LI) 2 ) auf ihre metrische Bauart hin untersuchen können. * 3] In der nachstehenden Abhandlung interessiren uns ie- ^ doch nur die sogenannten Refraingedichte. Als solche dürfen ^ von den erwähnten 2058 im Ganzen ungefähr 550 (ca. 25°/ 0 ) ^ bezeichnet werden. Diese 550 Refraingedichte zerfallen nach der Raynaud'schen Bezeichnung in zwei besondere Gruppen, die Lieder „ä refrain" _ und die Lieder „avec des refrains" 3 ). Der Unterschied be- -\ steht darin, dass bei jener Gruppe die Kefrainzeilen am Schlüsse X einer jeden Strophe in unveränderter Gestalt wiederkehren, x >> bei dieser dagegen in den einzelnen Strophen verschieden- ^ artige Modifikationen aufweisen. ^ 1) Gaston Raynaud, Bibliographie des Chansonniers Francis des , i XII 6 et XIII« Siecles. 2 Bde. (Deuxienie Partie: Liste des Chansons ^ Ciassees par Ordre Alphabetique des Eimes.) Paris (Vieweg), 1884. Vgl. die Nachträge Schwanns in Literatorbl. 1885 Nr. 2, die Liedercitato in Girardin's von Amiens Cheval de fust (Zs. f. r. Phil. X 460 ff.), ein Lied aus der Ashmole Hs. 1285 der Bodleiana in Oxford in Zs. f. fr. Spr. u. Lit. XIV 1 137 f. und Prof. Stengel's Bern. eb. XVIII 1 85 Anm. betreffe Raynaud's Eintragung der Oxforder Balletes in seine alphabetische Liste der Lieder. 2) Siegel für Handschriften und Abbreviaturen für Druckstellen der im Verlaufe der Arbeit erwähnten Gedichte stimmen genau mit Raynaud's Bezeichnungen überein. 3) Nur für fünf Gedichte hat Raynaud ohne besondere Gründe ab- weichende Bezeichnungen betreffs des Refrains gegeben, für 1006, 1010 und 1096: „avec refrain", 1212 (== 526): „avec un refrain", 458: „Re- frain". Ich zähle sie unter die Gruppe „ä refrain". X Digitized by Google 2 4] Die Zahl der Lieder „ä refrain" ist der der Lieder „avec des refrains" stark überlegen; von den 550 Refraingedichten überhaupt sind rund 475 „ä refrain", 75 „avec des refrains". Diese numerische sowie die wesentliche Verschiedenheit zwin- gen mich, beide Gruppen auch gesondert zu behandeln. 5] Nicht sämtliche Lieder „ä refrain" sind von Raynaud selbst als solche bezeichnet worden, sondern nur 165 1 ). Diese sind mir ausser einem einzigen sämtlich zugänglich gewesen. Es kommen zu den 165 jedoch noch weitere 139 2 ) Gedichte „ä refrain", welche von Raynaud nicht als solche bezeichnet sind, und endlich noch die Balletes der Liederhandschrift der Bodleiana in Oxford, Douce 308, sodass thatsächlich eine An- zahl von rund 475 Gedichten „ä refrain" vorhanden ist. 6] Von den gesamten Liedern „avec des refrains" hat Ray- 1) Eayn. 58 86 92 130 144 175 263 265 309 317 354 371 395 396 410 414 454 468 469 480 484 511 522 523 569 570 576 577 578 580 583 586 592 593 594 608 612 613 619 622 623 626 630 639 723 745 768 772 796 798 800 811 868 963 965 994 1006 1010 (cf. A. Jeanroy, Les Origines de la Poesie Lyrique en France au Moyen-Age. Paris 1889 S. 102 Anra. 2), 1014 1028 1029 1050 (= 1073) 1089 1096 (cf. Jeanroy a. a. O. 102. Anm. 2) 1139 1156 1171 1184 (gehört zu den Balletes O. V, 16) 1212 (= 526) 1228 1255 1256 1275 1281 1309 1312 1320 1350 1360 1362 1363 1365 1369 1371 1373 1378 1379 1386 1422 1424 1430 1489 1509 1540 1616 1654 1683 1686 1688 1694 1696 1697 1701 1710 1718 1752 1830 1836 1844 1847 1857 1914 1954 1986 2005 2009 2037 2045) 2066 2084 2097 2115 sind sämtlich als gedruckt auf- geführt. Sechs weitere ergänze als gedruckt bei Jeanroy, a. a. O., näm- lich: Eayn. 100 (S. 499), 409 (S. 509), 747 (S. 480), 759 (S. 472), 810 (S. 496), 2076 (S. 485). Den Eest bilden Inedita, von denen Eayn. 484 in E 1 98 steht, mir daher unzugänglich ist ; sämtliche anderen stehen in Pariser Hss. ; es sind : Eayn. 146 151 169 204 270 313 412 438 452 458 588 660 676 698 765 791 835 836 853 866 894 911 988 1053 1081 1159 1162 1182 1239 1303 1310 1551 1691 1757 1786 1862. 2) 12 21 34 56 57 61 62 67 70 71 72 75 83 87 88 89 104 122 131 139 143 202 237 310 346 348 367 451 471 492 520 [526 (= 1212)] 527 533 568 574 683 744 832 847 884 886 907 921 939 961 992 1031 1032 [1073 (= 1050)] 1177 1195 1225 1287 1289 1297 1339 1347 1352 1370 1385 1404 1405 1406 1411 1450 1467 1481 1498 1525 1528 1538 1539 1553 1573 1621 1646 1650 1665 1673 1680 1681 1720 1735 1756 1777 1785 1813 1834 1835 1891 1909 1918 1937 1939 1941 1964 1988 2002 2003 2030 2031 2054 2076 2081 2082 2088 2127 sind sämtlich gedruckt; zwei weitere füge ich dem Eaynaud'schen Verzeichnis ein als 746 a (Je plains et plor come ferne dolente. B. Chr. 6. ed. 147) und 1193» (Je Ii dis bien, ainz qu'il m'eust plevie. B. Eom. 21); den Eest bilden Inedita Pariser Hss.; es sind: Eayn. 11 46 82 122» 132 158 197» 219» 228» 475 538 662 670» 885 1259 1304 1318 1353» 1401 1570 1595 1860 1883 1920 1972 1976 1980 2010 2042 2050 2100. Digitized by Google 3 naud selbst 35 l ) als solche bezeichnet; diese Anzahl ergänze ich nach einer von Jeanroy, a. a. 0. S. 102 Anm. 1 auf- gestellten Liste: Pi&ces comprenant des refrains ötrangers um 24 2 ), wozu sich noch 16 8 ) weitere gesellen, die bei Raynaud die Bezeichnung vermissen lassen. 7] Alle diese Refrainlieder gehören den verschiedensten iiedergattungen an; wir treffen unter ihnen Romances, Pa- stourelles,! Balletes, Rotrouenges und „Chansons". Vorläufig sollen sie ohne Berücksichtigung ihres Gattungscharakters behandelt werden, erst später werde ich die den einzelnen Gattungen eigentümlichen Züge näher ins Auge fassen. 8] Hinsichtlich der Quellen und Hülfsmittel für die Durch- sicht der Lieder verweise ich auf das von Raynaud Bd. II, Einleitung zusammengestellte bibliographische Material, wel- ches ich ebenfalls benutzt habe. Dazu erwähne ich hier noch einige neuere Bücher, die erst nach der Raynaud 'sehen Bibliographie gedruckt worden sind: 1) Fritz Fath, Die Lieder des Castellans von Coucy, Diss. Heidelberg, 1883. 2) Edmund Stengel, Die Liedercitate aus Girardin's d'Amiens Contedu cheval de tust, in: Zs. f. rom. Philol. X (1886) S. 460 ff. 3) Alfred Jeanroy, Les Origines de la Poesie Lyrique en France au Moyen-Age. S. 460—513. Paris 1889. 4) Axel Wallensköld, Chansons de Conon de Bethune, Trou- vere Arterien de la Fin du XII e Siecle. Helsingfors, 1891. 5) Jules Brakeiniann, Les Plus Anciens Chansonniers Fran- $ais (XII e Siecle), Publik d'apres tous les Manuscrits, Paris, 1870 — 91. 6) Fortsetzung in Ausg. u. Abb. Heft XCIV, 1896. 7) Paul Meyer et Gaston Eaynaud, Le Chansonnier Fra^ais de Saint-Germain-des-Prös. (Bibl. Nat. 20050), Eeproduction Photographique. Tome I. Paris, 1892. 8) Georg Steffens, Die altfranzösische Liederhandschrift von Siena. Herrig's Archiv Bd. 88, S. 301—60. 1892. 1) 607 609 803 824 839 962 969 987 993 1192 1240 1323 1361 (cf. Jeanroy, a. a. 0. S. 102, Anm. 2) 1372 1374 1375 1377 1503 1583 1698 1700 1705 1707 1713 1848 1855 1991 1995 2035 2041 2046 2076 2101 sind als gedruckt angegeben, Rayn. 1558 ist nicht ediert (Pbu 173) und Rayn. 1854 (0. IV, 24) ist neuerdings gedruckt von G. Steffens, Arch. f. d. Stud. d. n. Spr. Bd. 98—99. 2) Rayn. 150 1148 1270 1292 1301 1382 1450 1509 1596 1669 1957 1975 sind gedruckt, die übrigen sind Pariser Inedita: Rayn. 104 227 236 391 459 548 979 1286 1367 1449 1820 2064. 3) Rayn. 13 19 73 85 368 573 575 584 617 806 997 1381 1586 1990 2006 2007. 1* Digitized by Google 4 9) Joseph B6dier, De Nicoiao Museto. Paris, 1893. 10) Georg Steffens, Die altfranzösische Liederhandschrift der Bodleiana in Oxford, Herrig's Archiv Bd. 98 f. 1897. 9] Ferner sind von handschriftlichem Material benutzt worden: 1) Die kleinere Sammlung altfranzösischer Lieder in der grossen provenzalischen Liederhandschrift der Estensischen Bibliothek zu Mo- dena, wovon Herr Professor Stengel mir eine aus Eduard Schwan's Nachlasse herrührende Copie mit gütiger Bereitwilligkeit überliess, wodurch ich A. Jeanroy's, Les Chansons Fran9aises In&lites du Manuscrit de Modene (Separatabdruck aus der Revue des Langues Bomanes) ergänzen konnte. 2) Elf Pariser Liederhandschriften, von denen eine, Hs. Pa, der Bibliotheque de l'Arsänal angehört, während die übrigen, die Hss. Pb 3 , Pb 6 , Pb 6 , Pb*, Pb 9 , Pbn, Pb 12 , Pb 14 , Pb 17 und fonds franxjais 24391 x ) auf der Bibliotheque Nationale aufbewahrt werden. Die Lieder „ä refrain". 10J Auf die Frage, wie sich das Verhältnis des Strophen- ausganges zum Refrain gestaltet, die uns nachstehend haupt- sächlich beschäftigen wird, können in erster Linie selbstredend nur solche Gedichte Antwort geben, die mit sogenannten „rei- nen" Refrains, — wie fortan die Lieder „ä refrain" auch ge- nannt werden mögen — versehen sind. 11] Unter ihnen findet sich eine kleine Anzahl von Liedern, deren Refrains ein völlig oder doch vorwiegend musikalisches Gepräge tragen 2 ). Ich will diese „musikalischen Refrains" deshalb als besondere Gruppe behandeln. Einer speziellen Beachtung bedürfen auch jene Lieder „ä refrain", die zwar eine „reine" Refrainbildung formell deutlich erkennen lassen, die aber einzelne Variationen im Wortlaute bekunden, sodass nur das Schlusswort, das sogenannte Refrainwort, in unver- änderter Gestalt für jede Strophe bestehen bleibt 8 ). 1) Ist keine Liederhandschrift; sie enthält ausser dem Roman de la Bose (auf fol. 1 — 138) die Prise amoureuse von Jean Acart de Hesdin (fol. 138—150), welche 9 Balladen und 9 Rondels enthält; jeder Tirade folgt abwechselnd eine BaUade und ein Rondel. 2) Ich zähle 32, nämlich Rayn. 87 237 367 475 523 569 574 576 577 578 583 592 630 961 994 1309 1320 1350 1363 1365 1369 1385 1540 1680 1681 1694 1701 1718 1830 2005 2066 2084. 3) 21 an der Zahl, nämlich Rayn. 58 204 263 410 412 414 511 580 623 921 1006 1028 1096 1281 1339 1691 1735 1752 1891 1986 2054. Digitized by Google 5 12] Das Resultat meiner Hauptuntersuchung, die sich an Herrn Prof. Stengel's Abhandlung über das Verhältnis des Strophenausganges zum Refrain und Strophengrundstock in den ältesten französischen Balladenstrophen der Oxforder Hs. Douce 308 anschliesst mag schon an dieser Stelle kurz zusammengefasst voraufgeschickt werden. Was Herr Prof. Stengel für die Balladenstrophe gezeigt hat, werde ich für das Refrainlied überhaupt darthun, nämlich dass die ursprünglich bestehende Übereinstimmung des Strophenausganges mit dem Refrain nach und nach eine immer stärkere Trübung erfahrt, und zwar in Folge des immer schärfer hervortretenden Bestrebens, den Strophenausgang formell an den Strophengrundstock anzubilden. 13] Folgende Phasen der hierdurch bedingten Entwicklung habe ich im Folgenden feststellen und durch Beispiele be- legen können: Gruppe I. Der Strophenausgang stimmt mit dem Re- frain rhythmisch noch vollkommen überein, sei es dass a) der Strophenausgang mit dem Strophengrundstock unverbunden ist, b) der Strophenausgang mit dem Strophengrundstock in Beziehung steht. Gruppe IL Der Strophenausgang stimmt nur zum Teil noch mit dem Refrain überein, und zwar ist a) der Strophenausgang mit dem Strophengrundstock in Beziehung gebracht, b) der Strophenausgang stimmt mit dem Strophengrund- stocke bezw. dessen Schlüsse genau überein. Gruppe III. Der Strophenausgang stimmt gar nicht mehr mit dem Refrain überein, und zwar ist a) der Strophenausgang mit dem Strophengrundstock in Beziehung gebracht, b) der Strophenausgang stimmt mit dem Strophengrund- stocke bezw. dessen Schlüsse genau überein, c) der Strophenausgang ist vom Strophengrundstocke formell nicht zu scheiden. Anhang I. Die musikalischen Refrains. Anhang II. Refrain worte. Die Texte der bisher ungedruckten Refrainlieder werde ich am Schlüsse der ganzen Arbeit veröffentlichen. 1) Zs. £ fz. Spr. u. Litt. XVIII, 85 ff. Digitized by Google I 6 Gruppe I. 14] Der Strophenausgang stimmt formell mit dem Refrain überein. Darunter finden sich folgende Spezialfälle: a) Der Strophenausgang ist mit dem Schlüsse des Strophen- grundstocks unverbunden. Das zeigt sich an folgenden Bei- spielen. In einigen davon erstreckt sich diese letzterwähnte Unverbundenheit a) sowohl auf den Reim als auch auf die Silbenzahl: 1. Rayn. 67. De la mere Dieu chanterai. — Brak. Arch. 42, 268: a 8 a 8 |b' 10 |B / 10 . (Refr.: La douce pucelle de tous biens plaine). 4 Strophen, a Str. 1 — 2: -ai, 3—4: -our, Ii reimt durch 1 ). 2. Rayn. 1255. Je chevauchoie l'autrier Sor la rive de Saine. — B. Rom. 87: a 7 b' 6 a 7 b' 6 a 7 b' 6 |c, 1 c 1 x \C 1 1 C 1 r (Refr.: J'aim mult mels un poi de joie a demener Que mil mars d'argent avoir et puis plorer.) 5 Strophen, a und b Str. 1: -ier, -aine, 2: -ai, -ie, 3: -is, -ire, 4: -a, -estre, 5: -ai, -ee; c reimt durch. 3. Rayn. 62. L'autrier de coste Cambrai. — B. Rom. 114. Steffens, Archiv 99, 92: a 7 b' 5 a 7 b' 5 a 7 a ? i CßC 7 b' 6 | C 5 C 7 B' 6 . (Refr.: [Emi]*) deus, est il ensi, C'amors m'a ensi saisi Hon euer ou ke je soie?), 6 Strophen, durchreimend: -ai, -oie, -i. 4. Rayn. 1353 a . Fins cuers dous, gente et gentieus. — ms. f9. 24391, 142, Str. 2: a 7 b 7 a 7 b 7 |b 7 |c' 7 d 5 |C' 7 D 5 . (Refr.|: Ont mon euer qu'amours doctrine [Tout] 2 ) enamoure); -ieux, -6, -ine. 5. Rayn. 1595. Si plaisamment m'avös pris. — ms. f<}. 24391, 138: a 7 a 3 a' 7 a 7 a 3 a' 7 |b' 7 b'3jc 7 |C 7 . (Refr.: Flours de monde a vous servir.) 3 Strophen, durchreimend: -is, -ise, -oie, -ir. 6. Rayn. 197 a . Gens cors en biaute' parfais. — ms. ff. 24391, 150: a 7 agb' 7 a 7 a 3 b' 7 |c 7 c 3 jd 7 |D 7 . (Refr.: Mort ou vie comme anuis.) 3 Strophen, durchreimend: -ais, -aites, -er, -is. 7. Rayn. 1688. Bele Emmelos es pres desos l'arbroie. — B. Rom. 71, Brak. Chans. II, 100: a' 10 a' 10 a' 10 ;a 8 a 8 | Ag(A 8 ) 3 ). (Refr.: Et Guis aime Emmelot de foi.) 9 Strophen, durchreimend: -oie,-oi. 8. Rayn. 228 a . Des ce que fui hors d'ignoranco. — ms. fy. 24391, 139: a' 8 b 8 a' 8 b 8 | b 8 c 8 c 8 |d' 7 |D' 7 . (Refr.: Flourz de toute creature.) 3 Strophen, durchreimend: -anche, -ours, -i, -ure. 9. Rayn. 1551. Li premiers hons fu jadis. — Pb 9 207, Str. 1, 3, 5: a 7 b 5 a 7 b 5 |b 7 c' 7 c' 7 jb 5 b 5 | B 5 B 5 . (Refr.: Nete comme ar- 1) Man beachte aber, dass b' 10 aus 4 + 6, B' lö aus aus 5 + 5 Silben besteht. 2) In Rayn. 62 habe ich durch Weglassung von ,,Emi", in Rayn. 1353» durch Hinzufügung von „Tout" den Fünfsilber hergestellt. 3) Der Refrain ist bereits zur Einzeile reduziert worden. Weitere derartige Beispiele sind später aufgeführt. Digitized by Google 7 gent, Clere comme argent.) Str. 1: -is, -ent, -ue, 3: -ande, -ent, -ie, 5: -i£, -ent, -ainne. 10. Rayn. 122. Jai este* clers mout longuement sans faille. — P.M. Ree. 379: a^a'^jb^b'^cjB^B^B'^. (Refr.: Ki puet eslire Et prant lou pire, II puet bien dire K'il ne voit grain.) 5 Strophen, a Str. 1 : -aille, 2 : -aistre, 3 : -ames, 4 : -oute, 5 : -aikes (-emes); b durchreimend: -ire, c desgleichen: -ain. 15] ß) In den übrigen Fällen zeigt der Anfangsvers des Strophenausgangs in der Silbenzahl Identität mit dem Schluss- verse des Strophengrundstocks: 1. Rayn. 1259. Quant voi les prös flourir et blanchoier. — Pb 3 121, Pb ll 121: a^aioaio j bio j Bio. (Refr.: Car sans amor n'a nul joie veraie.) 4 Strophen, 1 — 3: -ier, -aie, 4: -ier, -oie 1 ). 2. Rayn. 1318. Quant *voi ces pres florir et verdoier. — Pb 12 82: a^a^o [hm jB, n . (Refr.: Ke senz amor n'a nus joie veraie.) 5 Strophen, Str. 1, 2, 5: -ier, -aie, 3: -iez (-ier), -oie, 4: -iez (-ier), -aie 2 ). 3. Rayn. 1680. L'aütrier m'en aloio chevalchant. — B. Rom. 185: a 10 a 10 a 1 oa 1 o [bjobtoiBjoBjo. (Refr.: Chibera la chibele, Douz amis, Chibera la chibele. Soiez jolis) 3 ). 4. Rayn. 988. En mars quant la violete. — Pa 411: a'a' 7 a' 7 a' 7 |b' 7 b' 7 |B' 7 B' 7 . (Refr.: Aimi, brunete jolie, Por Deu ne m ociez mie.) 5 Strophen, durchreimend: 1 — 3: -ete, -ie, 4: ece, -ie, 5: -iere, -ie. 5. Rayn. 2097. Cors de si gentil faiture. — Sch. II, 146: a' 7 b 5 a' 7 b 5 !b 5 a' 7 ]c' 7 |C' 7 . (Refr.: Com d'avoir si faite amie) 4 ). 1) Str. 4 Refr.: Car sans amor no puet nus avoir joie. 2) Str. 3 Refr.: Ke sanz amor n'a nus veraie joie. — Wie schon aus den angegebenen Thatsachen ersichtlich, liegen in Rayn. 1259 und 1318 2 Versionen desselben Gedichtes vor. 3) Eigentlich ist das Schema für den Refrain: C' 6 D 3 C' 6 D 4 , und für die Strophe: a' 5 b 4 a' 5 b 4 a' 5 b 4 a' 5 b 4 |c' 6 d 4 c' 5 d-|. Die einzelnen Strophen zeigen jedoch verschiedene Abweichungen. Das vollständige Schema lautet nach dem Bartsch'schen Drucke: Str. 1: a' 5 b 3 a' 5 b 4 c' 5 b 4 a' 5 b 4 !c' 5 d 4 c' 5 d 5 !C' 6 D 3 C' ü D 4 . - 2: a' 6 b 4 a' 5 b 4 a' 5 b 4 a^b 4 !c' 5 d 4 c' 6 d 5 C' 6 D 3 C' 6 D 4 . - 3: a 5 b 5 a 5 b 5 a 5 b 5 a 5 b 5 !c' 5 d 3 c/ 5 d 6 !C' 6 D 3 C' 6 D 4 . - 4: a' 6 b 4 c 6 b 4 c 5 b 4 c 5 b 4 ja' 6 d 5 a' 6 d 5 !A' 6 D 3 A' 6 D 4 . - 5: a' 6 b 4 a' 5 b 4 a' ö b 4 a' 5 b 4 |c' 5 d 4 c' 5 d ß C' 6 D 3 C' 6 D 4 . Bemerkt sei ausserdem, dass d 5 jeder Strophe lautet: Si disoit toz dis. Sicher fehlerhaft sind Str. 1 b 8 (bess.: [Sous] chevauchant) u. das erste c' 5 ; Str. 3 d 3 (bess.: [Laj fleur de Iis); Str. 4 das erste a' 6 (bess.: Quant [me regar da Vers Ii] venant) und das erste d ß (bess.: (Son) frestel a pris). 4) Die Strophe zeigt eine Diäsis, welche ihrerseits durch Reim- umstellung an den Schluss des Strophengrundstocks angeglichen wurde. Digitized by Google 8 6. Rayn. 1489. Lors quant voi venir. — Wack. 82, Strophe 5 *): H V 5^6H^6H^5\ C 6^6^6\^S G 5^5' C 8 *- PlllS de8ir savoir Keil part est m'amie, Ke paris avoir A tonte ma vie.) 16] y) ^ einigen weiteren, hierher gehörigen Fällen findet zwischen Strophenausgang und Refrain zwar Reim-, aber nicht Silbenübereinstimmung statt: 1. Rayn. 853. Or laissons ester. Pb 17 263: a'^aVulbjolB^. (Refr.: He mere Dieu, tres douce Marie, car nos secorrös.) 5 Stro- phen, 1 : -onde, -6z (-6s), 2 : -ie, -6 (-6z), 3 : -ele, -6s, 4 : -ere, -6s, 5: -ine, -6s. 2. Rayn. 104. Amours a cui tous jours serai. — Brak. Chans. I, 4: a 8 b 8 a 8 b 8 |b 8 a 8 a 8 |c 8 |C n . (Refr.: Nuls ne tient a moi s'il n'airae par amors 2 ). 3. Rayn. 1528. Aucune gent m'ont enquis. — Sch. I, 64: a 7 b 7 a 7 b 7 |a 7 a 7 b 7 b 4 |c 4 |C 9 . (Refr.: Je doi bien por teile amor chanter. 5 Strophen + Envoi zu 6 Zeilen, 1—3: -is, -ant, -er, 4—5: -ent, -oi, -er. 4. Rayn. 1401. La bele que tant desir. — Pa 346 u. 360, Pb 4 168, Pb 17 226 und 235: a 7 b 7 a 7 b 7 |b 5 b ß |c ß |C 8 . (Refr.: S'ai espoir que j'aurai merci.) 5 Strophen, 1 : -ir, -ai, -i, 2 : -er, -a, -i, 3 : -ez, -or, -i, 4 : -oir, -is, -i, 5 : -as, -ier, -i. 5. Rayn. 1686. Trop volontiers ameroie. — B. Rom. 166: a' 7 b' 7 a' 7 b' 7 c 7 c 7 |d' 7 |D' 5 . (Refr.: Ne me moke mie.) 5 Strophen, durchreimend: -oie, -iere, -ois, -ie. 6. Rayn. 660. Si me fait tres doucement. — Pb 8 142 : a 7 b / 7 b' 7 a 7 |c' 7 c / 7 |d 7 |D 5 . (Refr.: Tant je sui espris) 3 ). 5 Strophen + Envoi zu 4 Zeilen, durchreimend: -ent, -ance, -aire, -is. 7. Rayn. 71. L'autre jour me chivachai Lez un ollivier 4 ). — B. Rom. 154; Steffens, Arch. 99, 89: a 7 b ß a 7 b 5 c 7 c 7 |d 7 d 8 |D 10 D 7 . 1) Die übrigen 4 Strophen missen den Strophenatisgang c 6 d' 6 c 6 d' 6 . 2) Es ist nur eine Stropho überliefert. Der Herausgeber sagt in einer Anmerkung: Le copiste a laisse en blanc la place de deux Cou- plets. Der Text dieser einen Strophe lautot: Amors a qui toz jors serai Me proie et semont de chanter, Puis qu'il Ii piaist, si chantorai, Nel oseroie refuser; Car plus ne puet joie donner Que ja desservir ne porrai, Por ce a son voloir serai Que de Ii cuit avoir secors. Nuls ne tient a moi s'il n'aime par amors 3) Refr. Str. 3: A son devis (D 4 ), Str. 4: A Ii sougis, Str. 5: D'estre enrichis, Envoi: J'ere esjoi's. 4) Zeüe 7 und 8 lauten in aUen Strophen gleich: Et chantoit Ii viez roudous, Houssis qui ot les housiaus rous. Digitized by Google 9 (Refr. : Je servirai Marion au genous, Car je suis ces amins dous.) 3 Strophen, 1: -ai, -ier, -eis, -ous, 2: -ort, -iet, -eit, -ous, 3: -or, -iet, -eis, -ous. 8. Hayn. 1976. Je chantai de ma doulour. — Pb s 161: a 7 b 7 a 7 b 7 |c 7 c, 0 |d' 7 d' 7 |e 7 |E 2 . (Refr.: Joli.) 5 Strophen + Envoi zu 6 Zeilen, durchreimend: -or, -ant, -ir, -ie. 17] S) In zwei Fällen endlich ist noch dazu die Silbenzahl in Strophenausgang und Strophengrundstockschluss verschieden: 1. Rayn. 1972. En douce douleur. — Pb 6 50: a 5 b 7 a 5 b 7 |b 5 b 7 |c 3 c 5 |C 5 C 7 . (Refr.: Henri, dex, hemi, Ses douz res- gars m'a trabi.) 5 Strophen, 1 — 2: -our (-ors), -4, -i, 3—4: -ir, -ent, -i, 5: -ors (-os), -ent, -i. 2. Rayn. 204. Hardis sui en Tacointance. — Pb 8 165, Pb 11 129 : a / 7 b 7 a' 7 b 7 |c' 6 c' 6 | d 7 |D 8 . (Refr.: . . . joie avoir.) 4 Stro- phen + Envoi zu 4 Zeilen, durchreimend: -ance, -i6, -eigne, -oir. 18] b) Neben gleichem Bau von Strophenausgang und Re- frain steht der Anfang des ersteren mit dem Ende des Strophengrundstocks in Beziehung, a) dadurch, dass der Anfangsvers des Strophenausganges mit dem Endverse des Strophengrundstocks reimt: 1. Rayn. 1193*. Je Ii dis bien ainz qu'il n'euöt plevie. — B. Rom. 21: a'jola'iob^lA'joBto. (Refr.: Jai ne lairai por mon mari ne die Li miens amins jeut a neut aveuc(kes) moi.) Nur eine Strophe: -ie, -oi (-oit). 2. Rayn. 11. Agniaus dous, agniaus gentis, agniaus sans tache. Pb»25, Str. 1 nnd 3: a'na'nla'nbgl A' n B 4 . (Refr.: Qui me rendroit mon aigniel et mon damache A lui me rent.) Durch- reimend: -ache, -ent. ß. Rayn. 1362. Lautrier tout seus chevauchoie mon chemin. — B. Rom. 80. Str. 1, 5, 6: ana^a^b^ A n B 6 (Refr.: Dame qui a mal mari, S'el fet ami, N'en fet pas a blasmer.) 6 Strophen, 1 : -in, -er, 5 : -is, -er, 6 : -ir, -er. 4. Rayn. 791. Cil qui me prient de chanter. — Pa 227, Pb±110, Pb 6 77, Pb ,7 155: agbJa^l^bgaglagbgAgB^. (Refr.: A poi ne muir por bien amer, Ce poise moi c'onques amai.) 5 Stro- phen, 1, 3, 5: -er, -ai, 2, 4: -ai, -er 2 ). 5. Rayn. 2009. L'autrier contre le tenz pascour. — B. Rom. 52, Strophe 1: a 8 a 8 |a 8 b' 6 |A 8 B' 6 . (Refr.: Amis, au euer me tient por vous Amours qui me mestrie.) Reime: -our (-ous), -ie. 1) A ia , lässt in Folge eines Binnenreims eine Zerlegung in A 7 +A 4 zu. Unter diesen Umständen ist also ein 7- und ein 4-Silbner des Re- frains im Strophenausgange durch einen 11 -Silbner ersetzt, damit dieser dem schliessenden 11-Silbner im Strophengrundstocke entsprechen konnte. 2) In Strophe 2 und 4 sind die Refrainzeilen umgestellt. Digitized by 10 6. Kayn. 1424. Qui veut amours maintenir. — 6. R. Bull, de l'Hist. de Paris IX, 139: a 7 b 7 a 7 b 7 | b 7 a 7 |a 7 c' 8 | A 7 C 8 . (Refr.: Deus me lest ennuit venir En tel leu que m'amie voie.) 5 Strophen, 1 — 2: -ir, -ent, -oie, 3—4: -iez, -oir, -oie, 5: -iez, -ent, -oie. 7. Rayn. 1860. Par amors ferai chanson. — Pa 171, Pb 4 32, Pb 6 101, Pb u 46, Pb 17 122: a 7 b 7 a 7 b 7 |b 7 a 7 ja 7 c / 8 | A 7 C 8 . (Refr.: Dame, il fust mes bien seson, Que vostre amor me fust donee.) 5 Strophen, 1: -on, -er, -ee, 2: -a, -ant, -ee, 3: -is, -eil, -ee, 4: -ent, -ens, -ee, 5: -ai, -er, -ee. 19] Folgende Beispiele zeigen eine Diäsis; in den drei ersten ist sie dem Anfange des Strophenausganges völlig, in den beiden letzten dagegen nur dem Reime nach angebildet, während die Silbenzahl abweicht: 1. Rayn. 884. Nus hom ne puet ami reconforter. — Tarb. Th. 44: ajobmaDbiolc'^l c' 10 d 4 |C' 10 Ü4- (Refr.: Dame, merci! donnez moi esperance, De joie avoir.) 5 Strophen + Envoi; durchreimend: -er, -is, -ance, -oir. 2. Rayn. 1353 a . Fins cuers dous, gente et gentieus. — ms. f>>VAb>>^\B' 5 A' 7 B' 5 . (Der Kefrain gilt für alle 6 Strophen, er lautet: Fauce ferne soit honie, Et de fol afaire, Ke de chascun ki la prie Veult son amin faire 1 ). 4. Eayn. 88. Die Pastourelle: I/autrier le premier jor de mai. — B. Korn. 89, deren Strophen 3 und 4 das Schema zeigen: a 8 b 8 a 8 b 8 |a 8 b 8 |A 8 B 8 . (Der Kefrain variiert im Wortlaut völlig; Str. 3: Mes cuers vos est a bandon mis, Sens penser nulle autre folor. Str. 4: Ne fist vers moi, je vos plevis, Por coi deust avoir m'amor*). 24] Die letzterwähnten Gedichte bieten allein vier ver- schiedene Formen des Strophenbaus dar. Ich stelle diese hier noch einmal zusammen: 1. Eayn. 458: ^a«^^^«!,!, Eayn. 88, Str. 3—4: a 8 b 8 a 8 b 8 |a 8 b 8 |A 8 B 8 , Rayn. 1171, Str. 1-4: a> 6 a> 5 |a> 5 a' 7 b 6 |A' 7 B 5 A' 7 B 6 , Eayn. 1681, Str. 1—2: a\b 6 a\b 6 a\b 6 V 7 b 6 |a' 7 b 6 |A' 7 B 8 , d. h. es findet völlige Übereinstimmung des Strophenausganges so- wohl mit Refrain als auch mit dem Schluss des Strophengrundstocks statt. 2. Eayn. 88, Str. 1—2: a 8 b 8 a 8 b 8 |c 8 b 8 !C 8 B 8 , d. h. es findet völlige Übereinstimmung nur zwischen Strophenausgang und Eefrain statt. 3. Eayn. 88, Str. 5—6: a 8 b 8 a 8 b 8 !a 8 b g |C 8 B 8 , Eayn. 1681, Str. 3—6: a / 7 b 6 a / 7 b 6 a' 7 b 6 |a / 7 b 6 !C 7 B 6 , d. h. die Übereinstimmung von Strophenausgang und Eefrain ist durch Angleichung des ersteren an den Strophengrundstock verwischt worden. 4. Eayn.ll81,Str. 5— 6: a^b'ga^b'Ja^b^a'^IC^D'ßC^D's, Str, 5 : Dorelot etc. Un autre ami queres, und für Str. 6 : Dorelot vadi vadoiel En fis ma volonte. Das 4zeilige Envoi hat das Schema: a' 7 b 6 |C' 7 B 6 und sein Eefrain lautet: Dorelot vadi vadoie! Eobin ies cous proves. 1) Strophe 1—4 haben Durchreim: -ie, -aire; Str. 5—6 zeigen die Eeime : -ure, -aige, dementsprechend gestaltet sich ihr Schema als: aSV ß a' 7 V 6 |a' 7 V 6 a' 7 V 6 |C\D' 6 C' 7 D' 6 2) Str. 1—2 bekunden zwar in ihrem Bau Ubereinstimmung von Strophenausgang und Eefrain, der Eefrain bleibt auch im Wortlaute constant:.Mes peres ne fu pas cortois, Quant vilain me dona mari, doch hört die Übereinstimmung von Strophenausgang und Strophengrundstock auf. Schema: a 8 b 8 a 8 b 8 |c 8 b 8 |C 8 B 8 . Thatsächüch wird diese Form gerade für unser Gedicht massgebend sein, weil nur die 2 ersten Strophen eine eigentliche Eefrainbildung bekunden. Auffallig ist, dass Str. 5 — 6 eine dritte schematische Abweichung zeigen, nämlich: a 8 b 8 a 8 b 8 |a 8 b 8 |C 8 B 8 , wo also der Strophenausgang wieder völlig die Gestalt des Schlusses vom Strophengrundstock erhält und somit von der Form des Eefrs. abweicht. Digitized by 14 d. h. es ist durch völlige Angleicbung des Strophenausganges an den Strophengrundstock die Übereinstimmung von Strophenausgang und Eefrain gänzlich aufgehoben. Gruppe IL 25] Das Hauptcharakteristikum ># dieser Gruppe soll die nur noch teilweise stattfindende Übereinstimmung zwischen Strophenausgang und Refrain sein. In einer grossen Anzahl von Fällen ist gerade schon durch Differenzierung des Strophen- ausganges von der Form des Refrains die Übereinstimmung des ersteren mit dem Strophengrundstock herbeigeführt. Diese Differenzierung kennzeichnet sich in verschiedener Weise, z. B. in vier Fällen als blosser Ersatz des ersten Strophen- ausgangsverses durch die Form des uniriittelbar voraufgehen- den des Strophengrundstocks: 1. Rayn. 1156. Pastourelle: Quant se vient en mai, que rose est flourie. — B.Rom. 28: a^oaVa'job'joJB'ioB'io i). (Refr.: Je sant les douls mals leis ma senturete, Malois soit de deu ki me fist nonnette.) 5 Strophen, . durchreimend : -ie, -ete. 2. Rayn. 1360. Pastourelle: Pensis Tautrier aloie mon cha- min. — B. Rom. 170: a 1 oa 10 :a 1 ob 6 |B 1 o(C 4 )B 6 2 ). (Refr.: E bone amour je me mur, ke ferai? Par ma follour mon amin perdu ai.) 5 Str., durchreimend: -in (-i), -ai, -our. 3. Rayn. 2076, eine Imitation pieuse d'une chanson de femme (en forme de ballette): Et que me demandez vous, amis mignos. Jeanroy, Orig. S. 485 f.: B n B 6 \a, 11 a, li \& ii b Q \B n B 6 . (Refr.: Li solaus qui en moi luist est mes deduis, Et Diex est mes conduis.) 3 ) Str. 1 : -os (-ors, -ort), -ist (-uis), 2 ; -on-(-ouz), -uit (-uis), 3 : -is (-ir, -ist), -ir (-uis), 4: -er (-ez), -uis, 5: -il, -it (-uis). 1) Vgl. Oxf. Ball. Nr. 30: Desore mais me doi je maintenir: a io a iol a iobio!BioBio> un d Nr. 85: Ainours qui m'ont pris, si me font chanter, mit demselben Schema. 2) Für den Refrain lautet das Schema eigentlich: C 4 B 6 C 4 B e ; lassen wir das zweite C 4 (= par ma follour) unberücksichtigt, — wodurch der Sinn nicht beeinträchtigt wird, so entspricht der Refrain syllabisch und dem Reime nach völlig dem Strophenausgange, wenn die beiden ersten Refrainzeilen C 4 B 6 zu einem Zehnsilbner B 10 zusammengezogen worden; oder, wenn wir C 4 B 6 (C 4 )B 6 bestehen lassen, ist ein 4- und ein 6-Silbner des Refrains im Stropbenausgange durch einen 10-Sübner ver- treten, der seinerseits dem Strophengrundstock angeglichen ist. 3) Das Gedicht weicht von der der Ballete eigentümlichen Drei- stophigkeit ab; es hat 5 Strophen; vgl. Oxf. Ball. Nr. 131: Dame, il n'est dolors en terre, mit dem Schema: a^a^'a^b^E^B^, u. a. Digitized by Google 15 4. Kayn. 2100. Quant voi chalr la froidure. — Pa 236, Pb 4 115, Pb«79, Pb 17 161: a>\bJa>' 7 b>>' 7 bJb 4 c 8 |C 8 C 8 . (Refr.: Qui change son loial ami II len doit bien mesavenir.) 5 Str., durchreimend: -ure, -er, -ir. 26] In fünf Fällen ist die Umstellung der beiden Verse des Strophenausganges die Ursache der Angleichung bezw. Dif- ferenzierung: 1. Rayn. 623. Quant la sesons comenco. — Din. III, 453: a '6^6 a/ 6^6 b8 a V a/ 6 c 6i c 6 a '6 lC 6 . (Refr.: A vostre fin ami). 1 ) 4 Str., durchr.: -ance, -ai, -i, wo ein einzeiliger Refrain vorliegt. — Ähnl. in: 2. Rayn. 1303, wo der einzeilige Refrain noch vom Strophen- ausgang verschiedene Silbenzahl hat : Quant voi le tans repairier. — Pb ll 134: a 7 b 7 a 7 b 7 |b 7 a 7 |a 7 b 7 |B 4 . (Refr.: A son plaisir.) 5 Str. + Envoi zu 5 Zeilen, durchreimend: -ier, -ir. 3. Rayn. 1835, Str. 1, 2, 3, 4 und 7 des Servontois: Molt liement dirai mon, sirventois. — Mod. fol. 220° (Nr. 17): a iot>jo a iohif»|b 10 a 1 o!A 1 oA 1 «. (Refr.: Dieux, gardez nos le seignor des fran^ois, Charle et anfor et le comte d'artois.) Str. 1: -ois, -on, 2 : -os, -on, 3 : -ois, -or, 4 : -ois, -ent, 7 : -ois, -on. 4. Rayn. 1228. Onques de chant en ma vie. — Sch. I, 135: a' 7 b 7 a' 7 b 7 ib 7 a' 7 , a / 7 b r |A' 7 . (Refr.: En espoir d'avoir aie.) 5 Str. + Envoi zu 5 Zeilen, durchr.: -ie, -on. — Hier wird die Verbin- dung durch Umstellung der Diasis-Zeilen hergestellt. Der Refrain ist zur 1-Zeile reduziert. Ähnlich liegt die Sache in: 5. Rayn. 1031, wo jedoch die Silbenzahl nicht von dieser An- gleichung betroffen wird: Or m'est bei du tans d'avril. — Br. Arch. 43,277: a 7 b 5 a 7 b 5 |b 5 c 5 |c 7 a 7 |A 7 . (Refr.: Madame et amor merci.) 5 Str., durchr.: -i, -on, -ant. 27] In folgenden Fällen zeigt der Refrain verschiedene Reime : 1. Rayn. 1862. Au dieu d'amors ai requis un don. — Pb 6 125, Pb 8 172: a 30 a 10 !a J0 b 7 !c 7 B 7 . (Refr.: He Margot, Margot, Mar- got Jolis cuers, vous m'aves mort.) 5 Str.: 1, 2: -on, 3: -ous, 4: -our, 5: -er. 2. Rayn. 11. Str. 2,4, 5 von: Agniaus dous, agniaus gentis, agniaus sans tache. — Pb 9 25: a / 11 a' 11 |a' 11 b 3 |C' 11 B 4 . (Refr.: Quime rendroit mon aigniel et mon damache A hu me rent.) Str. 2: -aire, -ent, -ache, 4: -iaus, -ent, -ache, 5: -ee, -ent, -ache. 3. Rayn. 1481. Quant voi Taube du jonr venir. — Wack. 9: a 8 a 8 ia 8 b 8 |C 8 B 8 2 ). (Refr.: Or ne hains rien tant com le jour, 1) Refr. Str. 2: Maint fin loial ami, 3: K'ocira vostre ami, 4.: D'ocire vostre ami. 2) Str. 3 hat im Strophengrundstock einen Vers mehr: aaalabICB. Digitized by 16 Amins, ke me depairt de vos.) 5 Strophen, 1: -ir, -ors, 2: -oir, -ous, 3: -i (-it, -ir), -ous, 4: -eis, -os, 5: -aus, -ous. 4. Bajn. 1405. Eotrouenge: En tous tans se doit fins cuers esjolr. — Brak. Arch. 42, 294: a^ol a^bg | Ci 0 B' 6 . *) (Befr.: Bone est la dolour, Dont il naist dousour Et solais et joie.) 6 Stro- phen, durchreimend: -ir, -oie. 5. Bayn. 1362. Pastourelle: L'autrier tout seus chevauchoie mon chemin. — B.Bom. 80: Str. 2— 4: anan^^lCn!*«.. 1 ) (Befr.: Dame qui a mal mari, S'el fet ami, N'en fet pas a blasmer.) 6. Bayn. 2009. Str. 2 — 3 der Pastourelle: L'autrier contre le tenz pascour. — B. Bom. 52: agaglagb'jCgB'g. (Befr.: Amis, au euer me tient por vous Amours qui me mestrie.) 7. Bayn. 82. Et clair et lad tout sanz delai*). — Pb 17 267: a 8 b/ « a 6 b/ 6l C 8 C 8l b/ 6 b/ e! d 8l d 8 e/ 6l F 8 E/ 6- C^fr.: 0r n0S aidieZ öt COn " seilliäs, Douce virge Marie.) 5 Str., 1 : -ai, -ente, -i, -er, -ie, -i6s, 2: -is, -eie, -aint, -a, -ie, -i6s, 3: -6, -ie, -6, -ir, -ie, -ies, 4: -ors, -orde, -es, -a, -ie, -i&s, 5: -is, -iere, -is, -iere, -ie, -i6s. 8. Bayn. 219 Ä . Ball.: Se je vif en gaie enfance. — Ms. f*/ c 7 d 7 c 7 d 7 c 7 d 7 c 7 d 7 c 7 d 7 c 7 d 7 b 7 c 7 b 7 c 7 c 7 d 7 c 7 d 7 e 7 f 7 |D 7 F 7 e 7 d 7 |F 7 D 7 d, M f e 7 f 7 F,E 7 E 7 D 7 D,F 7 3) Hätte der" Strophenausgang die Gestalt c' 10 b 10 , so wäre das Schema durchsichtiger. Die Strophe, die überdies sehr unregelmässig gebaut ist, zeigt eine Diäsis, welcher der Anfang des Strophenausganges nur dem Reime, nicht der Silbenzahl nach angebildet ist; Tgl. Oxf. Ball. Nr. 173, und Stengel, 1. c. S. 94 Anm. 20. 4) Bemerkt sei, dassdie letzte Zeile des Strophenausganges c 7 so- wie — abgesehen von einigen unwesentlichen Wortlautsvariationen in den Str. 3 und 5 — die vorletzte Zeile a' 7 , jede für sich, das ganze Ge- dicht hindurch den nämlichen Wortlaut zeigt: a', : qui leur cante et kalemele, c 7 : en la muse au grant bourdon, was veranlassen könnte, schon diese 2 Zeilen zum Refrain zu rechnen. Die syntaktische An- knüpfungsweise von a% an die vorhergehende ebenfalls refrainartige Zeile b 7 deutet sogar darauf hin, dass auch dieses letzte b 7 zum Refrain ge- hört. Das Schema würde dann lauten: a' r b r a' 7 b 7 |a' 7 b r | B 7 A' 7 |C 7 | C 7 C 7 . 2* Digitized by 20 3. Rayn. 810. Amours me fait renvoisier ot chanter. — Jean- roy, Orig. 496 ff., Kell. 267 (ist identisch mit Rayn. 796): a 10 b / i 0 a 10 b' 1 o lb'ielatoC^ojDioC',0- (Refr.: Quant plus me bat et de- straint Ii jalous, Tant ai je plus en amour ma pensfo.) 6 Strophen, durchreimend: -er, -oil, -ee, -ous. 4. Rayn. 1683. D'Aras en Flandres aloie. — B. Rom. 162 : a' 7 b 7 a' 7 b 7 |b 7 |a' 7 c 7 |D' 6 C 6 (C 6 ). (Refr.: «Tai amors qui me tiennent Elles m'odront ja Elles m'ociront ja.) 3 Strophen, durchreimend: -oie, -is, -a, -iennent. 31] In einem Falle trennt eine zweizeilige Diäsis die Ver- knüpfung von Strophenausgang und Strophengrundstock: 1. Rayn. 471. Pastourelle: Avant hier en un vert pr& — B. Rom. 49: a ? b 6 a 7 b 5 c' 7 c' 7 |b 5 b 5 |c' 7 d 5 |D 7 D 7 . (Refr. für Str. I 1 ): Joli euer ne doit penser Qu'a bone amor demander.) 4 Strophen, 1: -6, -ain, -ete, -i, -er, 2: -ain, -£s, -ie, -il, -er, 3: -ent, -or, -ie, -i (-ui), -er, 4: -oi, -ier, -ie, -ier, -er. 32] In einem besonderen Falle ergiebt eine zweizeilige]Diäsis durch Umstellung beider Verse zwar eine Verbindung von Strophenausgang und Diäsis- Ausgang hinsichtlich der Reime, für die Silbenzahl jedoch ein zum Strophengrundstock gerade umgekehrtes Verhältnis: 1. Rayn. 451. Quant Ii tres dous tans d'estö. — Brak. Arch 42, 364: a 7 b / 6 a 7 b' 5 |b / 7 a ß |a 7 c 7 |C 7 (C 3 )C 7 . (Refr.: Amie et amors j'atent (Bonement), Confort des mals ke je sent 2 .) 3 Strophen, durchreimend: -eit, -ure, -ent. 33] Nur der Reim, nicht die Zahl der Silben an der An- schlussstelle von Strophenausgang und Strophengrundstock stimmt in: 1. Rayn. 469. Pastourelle : En may quant florissent prey. — B. Rom. 200 : a 7 b' 5 a 7 b' ö |b' 7 c 7 j C3 3 ) | C; O7 . (Refr. : Margueron, honie soit Qüi de bien amer recroit.) 2 Str., durchreimend: -ey, -ele, -oit. 34] In einigen Fällen ist der Refrain bereits zur Einzeile reduziert; doch setzt der Bau des abgeänderten Strophen- ausganges wenigstens ursprünglich einen zweizeiligen Refrain voraus : 1) Die übrigen 3 Strophen zeigen einen ganz anderen Refrain : Fol vilain doit on huer Et si le doit on gaber. 'Das Schema verändert sich gleichzeitig, passt aber dennoch in diese Gruppe: aAa 7 b 6 ]c' 7 c' 7 |d 5 d 6 |d,e.|E 7 E,. 2) Nur Str. 1 hat nach der ersten Refrainzeile C 7 noch 2 weitere Zeilen: C f C M die wahrscheinlich doch für sämtliche Strophen gelten. C 8 lasse ich aber unberücksichtigt. 3) Die Schlusszeile des Strophenausganges dient als eine Art Binde- zeile zum Refrain hinüber; sio lautet in Str. 1: Et chantoit, 2 : et diso it. — Hinsichtlich der Anschlussstelle vgl. Oxf. BaU. Nr. 173. Digitized by Google 21 1. Rayn. 1406. Chanter me fait amours et osjoir. — Brak. Arch. 42, 264: ajoajolajob'joiB'jofB'm]. (Refr. : Apres les mala d'a- mors vient ma grant joie.) 4 Str., 1—2: -ir, -oie, 3—4: -ort, -oie. 2. Hayn. 1701. Pastourelle: An Hachecourt Tautre jour che- vauchoie. — B.Rom. 167: a / 10 a / 1 o!a / 10 b 7 l B 7 B 7 x ). (Refr.: Enmi, enmi, enmi Lasse, je n'ai point d'ami.) 3 Str., durchr.: -oie, -i. 3. Rayn. 2050. Ball.: Dous cuers, je ne puis sans vous. — ms. fc, 24391, 144: a 7 b' 7 a 7 b' 7 | b' 7 c 7 !C 7 [C 7 J. (Refr.: Tant vous aim que ne puis plus.) 3 Str., durchr.: -ous (-ouz, -ours), -oie, -us. 4. Rayn. 1275. Pastourelle: LTautrier en mai por moi esba- noiier. — B. Rom. 211: ai 0 ai 0 ! ai 0 b 6 |Bi 0 [B 6 ]. (Refr.: Bien m'ont amors dou tout en 2 ) lour comant.) 2 Str., durchr.: -ier, -ant. 5. Rayn. 1177. Chanson religieuse, en forme de ballete. — Jeanroy, Orig. S. 482 : Pleust Deu, le fil Marie : B 7 [B 7 ] a' 7 a' 7 |a' 7 b 7 |B 7 [B 7 ]. (Refr.: Ave Marie j'aim tant.) 6. Rayn. 317. De moi doloureus vous chant. — Schelerl, 74: a 7 a 7 |a.b 3 |B r [B 3 ]. (Refr.: Tai a non „mescheans d'amours".) 3 ) 7. Rayn. 169 Bien doit chanter la cui chan^on set plaire. — Pb 3 110, Pb« 99, Pb 11 30 : a^ob^a'^] a' lu b 10 | bioc', 0 |C 7 . (Refr. : Quel joie est d'avoir amie.) 5 Strophen + Envoi zu 3 Zeilen, durchreimend: -aire, -4, -ie. 8. Rayn. 1096. Tant ai ame et proie\ — Pb 8 162, Pb n 135: a 7 b 7 a 7 b 7 |c 7 jc 7 b 7 |C 7 . (Refr.: . . . morir.) 5 Strophen + Envoi zu 4 Zeilen, durchreimend: -i£, -oir, -ir. 9. Rayn. 588. La doucour d'estö est bele. — Pb 3 181: a' 7 b 7 b 7 a' 7 |c 7 c 7 |a' 7 c 7 !C 7 . (Refr.: C'est joie d'amors sentir, Str. 2 : Por etc.) 2 Str., durchr.: -ele, -is, -in 10. Rayn. 1883. Je chant par droite raison. — Pa341, Pb 4 165, Pb* 175, Pb ,7 222: ^bjinlyj^^ds^ld-se^. (Refr.: Maugrä mal parliere gent.) 5 Str., 1 : -on, -is, -ier, -ent, 2 : -it, -et, -ors, -ai, -ent, 3: -oit, -on, -a, -ors, -ent, 4: -or, -ois, -ieus, -ai, -ent, 5: -on, -is, -a, -or (-os), -ent. 11. Rayn. 122 a . Ball.: Se plus fort d'autre ami aing. — ms. f'io! A 'i2- 1 ) Du dous Iesu sou- vent devons chanter et lire.) 42] Ein 12-Silbner (6' + 6) wird in einen 8- und einen 4-Silbner zerlegt: 1. Rayn. 409. Par mainte foiz ai chante\ — Jeanroy, Orig. 509: a^^^'ßa.b'elcgCaCgCgd^lD^D^D^.*) (Refr.: En joie et en delit ai tout mon cors destruit, Ancore m'enbelist, quant destinö me sui, Mais Ii cors ni'afebloie et viellece m'i nuist.) 43] Hierher gehören auch 2 Beispiele besonders kompli- zierter Strophenformen: 1. Rayn. 1697. L'autre jour je chevauchoie Sor mon pale- froit amblant. — B. Rom. 146: a / 7 b 7 a' ? b 7 !b 6 c 6 c 5 |C' 6 C 9 . (Refr.: Tres douce compaignete, Donneiz lou moi, vostre chaipelet 3 ). Hier ist also ein 6'- (oder 5'-) und ein 9-Silbner als 15-Silbner betrachtet Str. 1, 3, 4, auf -ours (-ouz), i n 2, 5, 6, 7 auf: -on ; die Verse auf a sind teils durch Reim, teils durch Assonanz gebunden. Ich habe den 12-Silbner des Refrains, wie er im Texte vorliegt, in eiuen 11-Silbner geändert durch Weglassung der Silbe „sa'\ 1) Das so angedeutete Schema trifft nur für Str. 1—3 u. Str, 7 zu ; es findet Assonanz statt; Str. 4 hat das Schema: a' l0 a' 10 |b 6 b 6 | ... a' 6 a' 10 + Refrain C 12 , Str. 5: a' 10 a' 10 b' 10 b' 10 b' 10 |B' 12 , Str. 6: ^lo^iolhebe'bea'ea'joiC'is- Der letzte Vers a' 10 des Strophenausgangs verlangt eine entsprechende zweite Refrainzeile. 2) Die 2 ersten 12-Silbner des Refrains entsprechen der Silbenzahl nach den 3 ersten 8-Silbnern des Strophenausganges ; an den letzten dioser drei 8-Silbner ist der Scbluss des Strophenausganges angebildet, während der ganze Strophenausgang zum Strophengrundstock gänzlich beziehungs- los dasteht. 8) So stellt Stengel 1. c. S. 106 das Schema dar. Nach Bartsch. Rom. S. 146—7 stellt es sich dar als : a%b 7 a%b ? |b 5 c 5 c' 5 c 5 iC' 4 C' 6 C 8 [C 8 ]. Ich teile hier den Text der beiden Strophen mit: 1. L'autre jour je chevachoie sor mon palefroit amblant, 4 et trovai en mi ma voie pastoreile aigniaus gardant et chaipial faixant partit a muguet % je Ii di „Marguet, bargeronette, tres douce compaignete, doneis moi vostre chaipelet, donneiz moi vostre chaipelet." \ Digitized by Google 24 und ersetzt durch drei 5-Silbner, deren erster dem Eeime nach An- gleichung an den Strophengrundstock erfahren hat. 2. Rayn. 56. Lautrier fors d'Angiers alai. — B. Rom. 96: aj a7 1 a? bs ^ bö |CeD e D 5 B5 . (Refr. : Amors, amors, amors Mi demaine demaine, Tout ensi demaine Mon cueret joli), d. h. hier ist ein 6-, ein 6'- und ein 5'-Silbner zusammen als 19-Silbner aufgefasst und im Strophenausgang durch einen 7-, einen 5- und einen weiteren 7-Silbner ersetzt. 44] Zwei 4-Silbner sind durch zwei 7-Silbner ersetzt, welche gleiche Gestalt wie die vorhergehenden zwei Diäsisverse zeigen. Die letzteren vermitteln ihrerseits wieder die Verbindung zwi- schen Strophenausgangs-Anfang und Strophen-Schluss : 1. Rayn. 1081. A mon pooir ai servi. — Pb 3 163, Pb n 127 a 7 b 7 a 7 b 7 |b 7 a 7 |b 7 a 7 c 8 |C 4 C 4 C 8 . (Refr.: Diex ke ferai Se l'amor n'ai De la belle ou mon euer mis ai.) 5 Strophen + Envoi zu 8 Zeilen, Str. 1—3: -i, -6, -ai, Str. 4—5: -eus, -ier. 45] Ein 6'- und ein 7'-Silbner sind ersetzt durch einen 7'- und einen 5'-Silbner, sodass dieselben gleiche Silbenzahl mit den Diäsisversen erhalten: 1. Rayn. 1696. L'autre jour je chevauchoie Pensis si com sui souvent. — B. Rom. 173. Steffens, Archiv 99, 99: a' 7 b 7 a / 7 b 7 |b 7 c' 5 |c / 7 d / 6 |D / 6 D / 7 . (Refr.: Amorette, doucette, Ne m'oeieiz, Alinette !) 3 Strophen, durchreimend : -oie, -ant, -ie, -ette. 46] Ein kompliziertes Strophengebilde liegt vor in: 1. Rayn. 1139. Pastourelle. E bergiers, si grant envie J'ai de toi. — B. Rom. 174: Die Strophe besteht aus Refrain, Strophen- ausgang, Diäsis, Strophengrundstock und einem weitern Verspaare von der Gestalt des Strophenausganges; es hat seine Stellung zwischen Strophengrundstock und Diäsis: a' 7 b 3 a / 7 b 3 |b 7 b 4 la / 7 a / 7 |b 7 b 4 |B 7 A' 4 . (Refr.: An Tanoy, jus an l'anoi En bras t'amie.) 1 ) Der Strophen- 2. Elle dit „ce dex me voie", k'elle n'an feroit niant. „Robins est en la codroie, qui revanrait maintenant. c'il vos voit ribant, j'avrai tel niket de sa massuette". „non avrez, Marguet. bargeronette, ' tres douce compaignete, doneis moi vostre chaipelet, donneiz moi yostre chaipelet." C 4 sowie die Wiederholung der dritten Refrainzeile lassen sich ohne Bedenken unterdrücken. 1) Str. 2 Refr.: K'an Fanoi, jus an Tanoi Ambrais m'amie. Digitized by Google 25 ausgang ist nach Analogie dos Verspaares b 7 b 4 gebildet, und da- durch ist die Differenzierung von der Eefrainform hervorgerufen. Im Übrigen trennt die Diäsis dieses Verspaar streng vom Strophen- ausgang. 471 Ähnlich liegt die Sache in zwei weiteren Fällen, nur dass hier überdies noch die Silbenzahl im Refrain von der des Strophenausganges zum Teil oder ganz abweicht: 1. Hayn. 1909. Quant j'oi chanter ces oiseillons. — Scheler II, 109: a 8 b' 7 a 8 b' 7 | b' 7 c' 8 c' 8 | d' 7 e 8 |F 8 E 8 . (Refr.: Dame, j'ai mis en vos amer Mon euer loial, guardez le moi.) 3 Strophen, durch- reimend: -ons, -airo, -ie, -onde, -oi, -er. 2. Rayn. 796. Debat: Cbascun qui de bien amer. — Jeanroy 472 ff.: a 7 b 4 a 7 b 4 a 7 b 4 a 7 b 4 a 7 b 4 |b 7 b ?i c 4 c 7 |D' 10 C 8 . 1 ) (Refr.: J'ai mis mon euer en bele damoisele, Dont ja ne partirai mon gre\) 48] b) Der Strophenausgang hat völlig die Gestalt des Strophengrundstocks bezw. dessen Schlusses oder der Diäsis an- genommen. Dafür sind allerdings nur 5 Belege zu konstatieren: 1. Rayn. 88. Str. 5—6: L'autrier le premier jor de mai. — B. Rom. 89: a 8 b 8 a 8 b 8 |a 8 b 8 | C 8 B 8 2. Rayn. 1681. Str. 3 — 6: Ier matin ge men aloie. — B. Rom. 311: a\b 6 a\b 6 a' 7 b 6 a' 7 b 6 |a' T b 6 |C' 7 B 6 . (Refr.: Dorenlot, vadi vadoie Robin vait appellant.) 3. Rayn. 832. De loial amour voeil chanter. — Mätzn. 44: a 8 b 8 a 8 b 8 |b 8 a 8 |b 8 a 8 ]C 8 A 8 3 ). (Refr.: Et s'ainques de riens Ii fausai, Ja n'i puisse jou recouvrer.) 4. Rayn. 2042. Li rossignoles avrillous. — Pb 3 109, Pb'j 29: a 8 b 5 b 5 a 3 a 3D 5 l a 8 b 6 b 5 a 3 a 3 b 5l a 5l b 5C5b 5 C 5 |b 5 C 5 !D 6 C 5 . (Refr.7 Sen balez qui valez, Et volez voloir.) 5. Rayn. 1988. Str. 2 : Quant voi fenir yver et la froidor. — 1) Jeanroy fasst die Form des Refrains als D' 10 C 6 C 2 auf; erlässt -ai mit -e reimen und erklärt das Schema: „le premier vers du refrain reste sans rime, les deux derniers riment avec les deux demiers du couplet (roir pourtant une irregularite v. 49). La rime c est donc identique partout (-e ou -er, Tauteur se contentant ici d'une assonance) ; les autres rimes changent de deux en deux coi\plets (coblas doblas)'*. Str. 3 hat noch eine weitere Refrainzeile: D' 10 D' 8 C ¥ . Str. 2—3 haben einen Strophenausgang: b 7 c 7 d 4 d 7 . 2) Der Refrain Wortlaut variiert in den 2 Strophen ; Str. 5 : Et eile dist „sire, par foi, Yos estes fols et jangleor". Str. 6t Certes, dame, ne m'en chaut pas, Que ge en ai porte la flor. 3) Hier müssen wir das erste Paar b 8 a 8 zum Strophengrundstock rechnen; oder, wenn es als Diäsis betrachtet wird, nimmt der Strophen« autgang eben die Gestalt dieser an. (Vgl. Nr. 574 u. 1050,) Digitized by Google 26 Brak. Chans. 1,32: ajob^ajnbjojbjo ajobjoi B^Bjo 1 ). (Refr.: Chascuns se vante d'amer lealment, Mais poi en voi, qui soient en torment.) 49] Das entsprechende Schema mit 7-Silbnern bietet: 1. Rayn. 894. Str. 1—2: Hier ist der Refrain einzeilig, und eine einzeilige Diäsis steht isoliert zwischen Strophenausgang und Strophengrundstockschluss: En chantant vueil saluer. — Pb 9 197: aTb'ravb'Tlb'TlaTb'TlAvtB^]. (Refr.: Nous devons de euer loör.) 4 Str., 1 — 2: -er, -ie, 3: -our, -ente, -on, -er, 4: -ie, -ent, -er 2 ). Gruppe III. 50] Wir gehen jetzt zu der dritten grossen Klasse von Stro- phen über, in welcher eine Übereinstimmung von Strophen- ausgang und Refrain dem Reime nach nicht mehr zu erkennen ist. Ein lockerer Faden der Übereinstimmung könnte allenfalls noch in der gleichen Silbenzahl von Refrainanfangsvers und Strophenausgangs-Endvers zu suchen sein, doch ist in der Mehrzahl der Fälle auch dieses lockere Band zerschnitten. 51] a) In schwacher Weise findet eine Angleichung des Strophenausgangs- Anfangs an den Strophengrundstock-Schluss statt, und zwar hinsichtlich der Reime und der Silbenzahl zugleich in folgenden Fällen: 1. Rajn. 1691. Amours de chanter m'avoie. — Pa 403: a' 7 b 5 a' 7 b 5 |b 5 c' 6 c' 5 |D 7 D 7 D 7 . (Refr.: . . . joliement Maugrö la vilaine gen Serai renvoisier souvent.) 4 Strophen, 1 — 3: -oie, -on, -aire, -ent, 4: -age, -ez, -ent 3 ). 2. Rayn. 612. Li dous maus me renouvele. — De Couss. S. 40 ff.: a / 7b5b 7 a'7ja'7C7C7!D4D7. (Refr.: Or est ensi, Quej'aten- drai merchi.) 4 Str., durchreimend: -ele, -ans, -our, -i. 3. Rayn. 1010. Coment que longue demeure. — Brak. Chans. I, 109, La B. II, 266: a' 7 b 7 a' 7 b 7 | b 7 c f c 7 c 8 |D 2 . (Refr.: Merchi!) vgl. F. Fath, Die Lieder des Cast. v. Coucy, S. 43 ff. Nr. IV. 4. Rayn. 1752. Qui que de chanter recroie. — Brak. Arch. 42, 350: a\b 7 a' y b 7 |b 7 a' 7 a' 7 |D 5 D 7 D 8 . (Refr.: . . . ocist, N'onkes nuls ne m en chaistit, K'en ceste poene me delit.) 1) Str. 1 und 3 haben für den Refrain die Form C 10 C 10 . — Zwischen Strophenausgang und Strophengrundstock-Ende steht die ein- zeilige Diäsis allerdings isoliert da. Wir könnten die Strophenausgangs- Angleichung* hier aber wieder so erklären, dass der Schluss (2 Verse) des Strophengrundstocks, die Diäsis und der Anfangsvers des Strophen- ausganges die Reimstellung: abba bilden sollten. 2) Str. 3: a 7 b' 7 a 7 b' 7 |b' 7 c 7 b' 7 |D 7 . Str. 4: a' 7 a' 7 b 7 a' 7 |a' 7 a' 7 a J 7 |C 7 . 3) Str. 4: a%b 6 aSb 6 |b 6 a' 6 a' 6 |C 7 C T C 7 . Digitized by Google 5. Rayn. 1918. Li plus desconfortez del mont. — Brak. Chans. 11,30 u. Arch. 42, 381 : a 8 b 8 a 8 b 8 | b 8 a 8 a 8 |C 4 C ? C 7 . (Refr.: Mort et trai, AI guerredon ai failli, Por ce que trop ai servi.) 1 ) 6. Rayn. 468. Flors ne verdure de pr& — Brak. Chans. II, 62 : a 7 b / 7 a 7 b' 7 |b / 7 a 5 b' 7 |C 5 C T C r . (Refr.: Qui del euer me muet, Bien voi que faire Testuet, Nuls confors valoir n'i puet.)*) 7. Rayn. 1857. J'ai fait maint vers de chanson. — Scheler I, 89: a 7 b 7 a 7 b 7 c 7 c 5 d 3 |d 3 d 7 |E 4 E 7 . (Refr.: D'amer celi, Ou il n a point de merci.) 8. Rayn. 577. En mai au dous tans novel. — B. Rom. 22, Str. 5: a 7 a 7 |a 7 b 7 | C 7 D 7 3 ). (Refr.: Saderala! tant fet bon, Dormir lez le buissonet.) 9. Rayn. 1347. Je soloie estre envoisiez. — Jeanroy, Orig. 506: a7a 7 |a 7 b 3 |C 6 C 8 . (Str. 1: Helas, h&as, h&as! Qui m'a fait de si haut si bas; 2: Helas etc., Voirement de si haut si bas; 3: N'iert gas, n'iert gas, n'iert gas, S'il le font Deo Gratias.) 10. Rayn. 1422. A grant tort nie fait languir. — Brak. Arch. 41, 362: a 7 b7a7b7|b7b 7 b 4 |C 9 C 9 . (Refr.: Ko sens Ii ne puis avoir confort, Amors a grant tort voleis ma mort.)*) 11. Rayn. 1673. Tous sous sus mon pallefroi. — B.Rom. 168: a7b7a7b 7 |b7C7d'7C7|D3. (Refr.: Ernaut muze.) 5 Strophen, durch- reimend: -oi, -ai, -ier, -uze. 12. Rayn. 2045. Trop est mes maris jalous. — Tarb. Ch. 41: a 7 b7a7b7|b7C6C5| , B 3 B3D 5 B 3 . (Refr.: Jel vos di: Diro si Doit on du vilain Piain d'ennui.) 5 ) 13. Rayn. 1954. Haute chose a en amours. — Scheler I, 83: a 7 b7a 7 b7|b7C6C5 ! DsDsA5D3. (Refr.: Por valoir Doit avoir Chascuns fine amor Sans raovoir.) 14. Rayn. 765. Puisqu'amours me fait araer. — Pb u 98: a7b 7 a7b7|b 7 C7 |c 7 b 7 |D' 5 . (Refr.: Dame en foi amee.) 3 Strophen, 1 — 2: -er, -i, -ent, -ee, 3: -6, -i, -ant, -ie. 1) Die erste Refrainzeile lautet in Str. 2: Dont je la vi, 3: Leal ami, 4: Quant je m'obtf, 5: En sa merci. 2) Die Angleichung ist durch Umstellung der Reime a fi und b' 7 bewerkstelligt; ein ursprüngliches Übereinstimmen zwischen Refrain und Strophenausgang ist deutlich: a 5 b' 7 b' 7 |C 6 C7C 7 . 3) Der Refrain ist geändert aus C 5 C 3 D 7 : Saderala don, Tant fet bon, Dormir etc. 4) Str. 2 Refr.: Ke sens vos ne etc.; 3: K'en loiaultcit doit aroir confort etc., 4: K'en mon vivant puisse ^.voir etc. 5) Str. 4—5: Ce vos di etc.; das angeführte Schoma gilt für Str. 5, die übrigen Strophen zeigen Reimvariationen: Str. 1: a 7 a 7 a 7 a, ti. x. a 7 a 7 a 7 <* 7 - 2: a 7 b 7 a 7 b 7 - 3: a 7 b 7 a 7 b 7 - 4: a 7 b 7 a;b 7 Digitized by Google 28 15. Rayn. 139. Por travail ne por paine. — Brak. Chans. II, 93: a'ßb'ea'eb'Jb'eCgCeb'elCg. (Refr.: Sans folor, Str. 4: Mais folor!) 6 Str., 1 — 3: -aine, -aie, -or, 4 — 6: -irre, -age, -oir, -or. 16. Kayn. 992. Quant j'oi el breuil. — Sch. II, 50: a 4 a 4 b' 6 |c 4 c 4 b' 6 |d 4 d 4 b' 6 |e 4 e 4 b / 6 |F 8 F 8 . (Kefr.: Or me doinstDieus Ja soie amor, Et Ii otroit joie et baudor.) 6 Strophen, jede hat verschiedene Reime. 52] Nur Reim-, nicht Silbenübereinstimmung an der An- knüpfungsstelle von Strophenausgang und Strophengrundstock findet statt in: 1. Rayn. 89. L'autrier a doulz mois de mai. — B.Rom. 112: avb'öavb'ölb^CöCydTlETDöEs. (Refr.: Se j'avoie ameit un jor, Je diroie a tous, Bones sont amors.) 1 ) 2. Rayn. 759. Chascun qui de bien amer. — Jeanroy, Orig. 472 ff.: a7b4a7b 4 a7b 4 a7b4a7b4|b7b7C4C7|D / 10 C 8 . 2 ) (Refr.: J'ai mis mon euer en bele damoisele, Dont ja ne partirai mon gr6; Str. 2: J'ai mis mon euer en jone dame et bele etc. Str. 3: Li nouviaus tens du tout me renouvele etc.; 4: Por ce aim meuz la jone dame et bele etc. ; 5 : Por coi j'ai mis mon euer en la pucele etc. ; 6 : Por ce ain meuz dame que damoisele etc. ; 7 : C'on doit toz jors meuz amer la pucele, Ne ja n'en partirai mon gr6.) 3. Rayn. 348. L'autrier aloie pensant. — B. Rom. 52: a 7 a 3 b 3 a 7 a 3 b 3 | b 7 c 3 |D 3 D 3 D 3 C 2 D 3 D 3 D 3 C 2 . (Refr.: Li jalous En- vlous De courrous Morra, Et Ii dous Savourous Amourous M'avra.) 5 Str., durchreimend: -ant, -is, -a, -ous. 4. Rayn. 1786. James ne cuidai avoir. — Pa 154, Pb 4 48, Pb* 156, Pb« 87, Pb u 70, Pb 17 105: a7b5a7b5ib7a5a 7 |C 7 C7 . (Refr.: De chanter ioliement En espoir d'alegement.) 5 Str., 1 — 2: -oir, -er, -ent, 3 — 4: -er, -ai, -ent, 5: -or, -oit, -ent. 5. Rayn. 1980. Quant voi blanchoier la flour. — Pa 325, Pb* 156, Pb* 121, Pb« 172, Pb 17 204: a7b 5 a 7 b ß | b 7 a 5 a7 |C 7 C 7 . (Refr.: De chanter si chanterai Ja pour felons nel lerai.) 5 Str., 1: -or, -aim, -ai, 2: -is, -ent, -ai, 3: -ent, -or, -ai, 4: -ir, -er, -ai, 5: -ant, -oi, -ai. 6. Rayn. 454. Quant Ii nouviaus tans d'estä. — Brak. Arch. 43, 314: a7b / 5a7b'ö|b'7a 5 a7!C7C7[C 3 ]Cr. (Refr.: Nonporcant dirai sovent, Et dame et amors j'atent[Bonement], Vostre douls comandement.) 7. Rayn. 608. L'autrier en une praele. — B. Romi 197: 1) Str. 5: Se j'avoie ameit trois jors, Je diroie etc. Vers 8 lautot in allen 5 Strophen gleich: de jolit euer amerous. 2) Str. 3 hat die Refrainform : D' 1? D' 8 C 8 : Li nouviaus tens du tout me renouvele, A amer vaillant damoisele, Dont etc. — Str. 2—3 zeigen den Strophenausgaug: b ? c T d 4 d 7 . Digitized by Google 29 Str. 4 — 5 : a' 7 a' 7 b? |bs a' 7 a' 7 1 C5 C5 . (Refr. : Ainz la servirai [Str. 5 : Je vou8 servirai], De fin euer verai.) 8. Rayn. 1538. Je ne suis pas esbahis Pour iver ne pour froidure. — Brak. Arch. 42, 333: a^a^lböCöC? dödölEsEö. (Refr.: Lou mal ki me tient Ki d'amors me vient; Str. 1: D'un mal etc.; 5: Ou mal etc.) 5 Str., durchreimend: -is, -ure, -on, -eir, -ient. 9. Rayn. 70. L'autre jor me chivachai Toz pensis et en esmai. — B. Rom. 157: a 7 a 7 b' 6 a 7 a 7 b / 6lc / 7 b / ölD sD's . (Refr.: Musairs, tu me truffes, Kier aillors ta truffe.) 1 ) 53] Nur Übereinstimmung in der Silbenzahl trifft zu in: 1. Rayn. 800. Soffers me sui de chanter. — Scheler II, 63: a 7 b' 7 a 7 b' 7 |a 7 a 7 |C 6 D 3 D 7 . (Refr.: Ahi, souvent sospir, Quant je n'ai Amor fine; ou le querrai?) 2. Rayn. 2002. A l'entrfe de Pascor. — B. Rom. 186: a 7 b 7 a7b 7 a 7 b 7 |a 7 c / 5C / 5|D 5 D 5 D 5 . (Refr.: Qui dist „amors ai, Ai faij, g'en morrai, Des douz maus que j'ai.) 2 ) 54 J b) Fälle von der allgemeinen Form: abab|ab|CC, d.h. in denen der Strophenausgang mit dem Strophengrundstock oder mit dem letzten Teile desselben völlig übereinstimmt: 55] a) 5-Silbner: 1. Rayn. 1489. Lors quant voi venir. Wack. 82, Str. 1—4: abab|abab|CD'CD'. (Refr.: Plus desir savoir Ikeil part est m amie, Ke parix avoir A toute ma vie.) 56] ß) 7-Silbner: 1. Rayn. 1621. Quant la froidors s'est demise Del dous ter- mine d'este\ — Brak. Arch, 43,331: a'ba'b la'ba'blCDCD. (Refr.: Ma fins iert Ii premiers termes D'eschiveir ceste dolor, Por ceu chant sovent 0 lermes, Et moine joie 0 tristor.) 7 Strophen + 3 Envois zu 4, 2 und 4 Zeilen; 1 — 2: -ise, -ei, 3: -ence, -oit, 4—5: -erte, -irs, 6 — 7: -iere, -if. 2. Rayn. 1777. L'an que la froidors s'esloigne. — Scheler II, 27: aVa'bVb'la'b'jCC. (Refr.: J'en dirai mon jugement Le mieus au mien escient.) 6 Strophen, Reimwechsel in allen Strophen. 1) Str. 1 zeigt die Reime: -ai(-ait), -ue (-ure, -uffe), -ette, Str. 2: -ai, -ue (-uze, -uffe), -oie, 3: -airt, -ure (-uffe), -oie, 4: -in (-i), -ue (-ure, -uffe), -orte, 5: -ier, -ue (-ure, -uffe), -oie. Der Refrain reimt auf -uffe. Wir sehen, dass abgesehen von a in Str. 4 — 5 und c' in Str. 1 und 4 Assonanz vorliegt; infolgedessen gestaltet sich das Schema als: a 7 a 7 b' 6 a t a 7 b' ß |c' 7 b' 6 l B' 6 B' 6 . Diese Form gehört aber in die II. Gruppe. 2) Auffällig ist, dass Keim c in allen Strophen weiblichen Ausgang hat: Str. 1: -ele, 2 — 3: -oie, 4— 5 : -ee. Der Refr. beginnt Str. 1 : qui dist . . ., 2: ainz dist . . ., 3 u. 5: lors dist . . ., 4: puis dist . . .; Vers 2 des Refrains habe ich durch Hinzufügung von „ai" zu einem 5-Silbner gemacht. Digitized by 30 3. Kayn. 1989. Compaignon, je sai tel chose. — Brak. Arch. 42, 263: a'ba'b | a'ba'b | CCC. (Refr.: Tout ades m'en resovient, Droit ait ki amors maintient, Poes c'onours et pris en vient.) 3 Strophen, 1 —2 : -ose, -ent, -ient, 3 : -aire, -al (-auls), -ient. 4. Rayn. 1014. Por la dous chans des oiseaus. — Brak. Arch. 43, 304: ababab|ab |CC. (Refr.: Pouc la voi si soux ades Del cors loing et del euer pres.) 7 Strophen. 1 ) 5. Rayn. 21 % Chanterai pour mon courage. — Brak. Arch. 42, 315 (Chanson de croisade): a'ba'b | a'ba'b | CD CD. (Refr.: Deus, quant crieront outree, Sire, aidifo a pelerin, Per cui sui enpoentee, Car felon sont sarasin.) 5 Strophen, 1—2: -aige, -eir, 3—4: -ente, -ix, 5: -ie, -ier. 6. Rayn. 480. A la dou<;our (joie) des oiseaus. — Scheler II, 1: ababab|ab|CC. (Refr.: Peu la voi, si sui ades, Des ieus loins et del euer pres.) 7 Str , verschiedene Reime (vgl. Rayn. 1014). 7. Rayn. 965. L'autrier par un matinet Un jour de Tautre semaino. — B. Rom. 298: ab'ab'l ab'ab'l ab'ab'l b'b'l CCC. (Refr.: Robinet chante et frestele Et trepe et crie et sautele, Margot en chantant apele.) 4 Strophen, verschiedene Reime. 2 ) 57] y) 7- und 5-Silbner vermischt: 1. Rayn. 1171. Str. 5—6: Ma chanson n'est pas jolie. — Brak. Arch. 43,257: ^b^b^ SL^V^f)^ IC'tD'öCtD's. (Refr.: Fauce ferne soit honie Et de fol afaire, Ke de chascun ki la prie Veult son amin faire.) 58] 8) 8-Silbner. 1. Rayn. 723. Li sours comence sourdement. — Scheler II, 39 : ababab|ab|CC. (Refr.: Chantäs, vos ki ven6s de cort, La sorderie por le sort.) Dasselbe Schema zeigen: 2. Rayn. 1089. Tant ai mon chant entrelaissie\ — Scheler II, 66 (Refr.: N'est pas d'amors en grant destroit, Qui por mal- traire s'en recroit.) 3. Rayn. 309. Si Ii oisel laissent lor chant. — Scheler II, 61 (Refr. : Doce dame, pour Diou merchi, Aiäs pitiä de vostre ami.) 4. Rayn. 1430. Chanter mestuet, si criem morir. — Brak. Chans. IT, 77. (Refr.: Certes, a tort me plaing d'amors, Molt en sont dolces les dolors.) 5. Rayn. 2030. De chanter me semont amoufs. — Brak. Arch. 42, 280. 6. Rayn. 1937. On dit qu'amours est douce chose. — Wack. 12. 1) Str. 6 hat als Refrain-Schema: D 8 C T C 7 (Pouc la voi, Deus tue doinst estre si pres, Cun soul ior la voie ades.) 2) Str. 2 hat alsb-Reim: -ele, zeigt also für den Refrain: B' 7 B' 7 B' V . Digitized by Google 31 (Refr. : Ses duelz Ii pairt ki s'ose plaindre, Plux tost en puet son mal estraindre.) (In diesem Gedicht ist a weiblichen Ausganges.) 7. Rayn. 1289. Merci, amour, or a mestier. — Scheler II, 47 : abab|ab[c 3 ]|CC. (Refr.: Gente de cors, simple de vis, Por vos morrai, loiaus amis.) 8. Rayn. 265. Renvoisiös sui (Biau m'est) quant voi verdir les chans.— Brak. Aren. 43, 337: ababab I ab | CD. (Refr.: Damors ne conquix onkes los, Per moi iert boens ou mals Ii greis.) 59J e) 10-Silbner. 1. Rayn. 1988. Quant voi fenir yver et la froidor. — Brak. Chans. I, 32: abab , b | ab | CC. (Refr.: Chascuns & vante damer lealment, Mais poi en voi qui soient en torment.) (Str. 2 : abab|b|ab|BB.) 2. Rayn. 1835. Molt Hement dirai mon sirventois. — Mo- dena Nr. 17, Str. 5—6: abab | ba | CC 1 ). (Refr.: Dieux, gardez nos le seignor des fran^is, Charle et anfor et le comte d'artois.) 60J In den folgenden Fällen weicht die Silbenzahl des Re- frains von der der Strophe ab. 61] a) 6-Silbner in der Strophe, 8-Silbner im Refrain: 1. Rayn. 1757. Quant Ii tans reverdoie. — Pb 3 28, Pb 5 111, Pb ll 165: a' 6 b 6 a' 6 b 6 !a' 6 b 6 a' 6 b 6 |C 8 C 8 . (Refr.: Que mes cuers ne veut nul avoir Fors moi cui n'en daigne chaloir.) 4 Str., 1: -oie, -our, -oir, 2: -ire, -ir, -oir, 3: -ace, -ier, -oir, 4: -ee, -a, -oir. 62] ß) 7-Silbner in der Strophe, 8-Silbner im Refrain. 1. Rayn. 1386. Or sui liäs del dous termine. — Brak. Arch. 43, 285: a'b'a'b'aV | a'b' | CC. (Refr.: Et pues ke j'en atent les biens, Drois est ke Ii mals en soit miens.) 3 Strophen, durch- reimend: -ine, -oinne (-ainne), -iens. 2. Rayn. 619. L'an que la sesons s'agence. — Scheler n, 30 : a'ba'ba'b | a'b | CC. (Refr.: Cil se travaille sans esploit, Ki ce de- sert k'autres rechoit.) Genau so: 3. Rayn. 622. Doleureusement comence. — Scheler II, 15. (Refr.: Moult aim et has dire et taisir, Car des deus puis vivre ou morir.) 4. Rayn. 2115. Quant Ii tans tourne a verdure. — Scheler II, 58. (Refr.: D'amors n'ai, las, autre desduit, Fors penser et veillier la nuit.) 5. Rayn. 745. Douce amours qui m'atalente. — Scheler II, 17: (Refr.: C 7 C 8 : Grant dolor puet consirer Ki ja ne cuide recovrer.) 2 ) 1) Umstellung der Strophenausgangsverse ist Grund der Anglei- gleichung; Str. 1—4 u. 7: abab|ba|AA. 2) Vers 1 des Refrains kann durch Hinzufügung einer Silbe (etwa Grant dolor puet eil etc.) 8-silbig gemacht werden. Das ist um so wahr- scheinlicher, da das Gedicht wie die 3 vorigen von Gonthier de Soignies herstammt. Str. 1 hat 16, Str. 2—3 je 14, Str. 4 nur 12 Verse (ohne Refrain). Digitized by Google 32 63] y) 7-Silbner in der Strophe, abweichend von der Silben- zahl im Refrain: 1. Rayn. 885. Pour mon chief reconforter. — Pb 13 13: a7b7a 7 b7 | a 7 b 7 a7b7 | C 6 D 7 D 7 C 6 . (Refr.: Dame qui comportas Nuef mois tot nostre deport Pour ce por coi me deport Que le fii deu portas.) 9 Strophen, 1: -er, -ir, 2: -ent, -on, 3: -it, -aut, 4: -is, -oit, 5: -ieuz, -oir, 6: -is, -ois, 7: -ors, -it, 8: -ont, -ent, 9: -6, -i. 2. Rayn. 313. Pour autrui movrai mon chant. — Pb 8 175, Pb n 93: a7b7a 7 b 7 | a7b7a 7 b 7 | C 4 C 4 . (Refr.: Amors merci Ainc ne la vi.) 4 Str., 1: -ant, -oir, -i, 2: -oir, -is, -i, 3: -is, -or, -i, 4: -or, -er, -i. 3. Hayn. 270. Merci, or estes vos manans. — Pb 8 179: a 7 b7a7b7 | b?a? ( a 7 b 7 | C 2 . (Refr.: Amours.) 6 Strophen, durch- reimend: -ans, -i6, -ours. 64J $) 7- u. 5-Silbner in der Strophe, 7-Silbner im Refrain : 1. Rayn. 2010. Apris ai quen chantant plour. — Pb 5 10, Pb 8 140, Pb 17 210: avb'ö^b'ö | a 7 b / 5 a 7 b' 5 | C7C7. (Refr.: Chascuns dit que je foloi Mes nus nel set melz de moi.) 5 Str., 1: -or, -ise, 2: -oit, -ente, 3: -er, -ie, 4: -o (-ou), -iere, 5: -ien, -age; c = oi. 65] e) 8-Silbner in der Strophe, 7-Silbner im Refrain: 1. Rayn. 886. Pour le pueple resconforter. — Wack. 35 (Chanson religieuse): ababab \ ab | CC. (Refr.: Jerusalem plaint et ploure, Le secors ke trop demoure.) 8 Strophen, Reime in allen Strophen verschieden. 2. Rayn. 175. Quant Ii biaus tens a nous repaire. — Sche- ler II, 56: a'ba'ba'b | a'b | CC. (Refr.: Celi doi par tot servir, Par qui puis vi vre et morir.) 1 ) 66] £) 8-Silbner in der Strophe, 10- u. 6-Silbner im Refrain: 1. Rayn. 1304. Bei m'est quant je voi repairier. — Pb 8 38: a 8 b 8 a 8 b 8 |a 8 b 8 a 8 b 8 | C 10 D 6 C 6 . (Refr.: Ahi amours, grant tort avez de moi Qui me menez a mort Si ne savez, pour coi.) 7 Str., 1: -ier, -ir, -oi, -ort, 2: -ou, -e, -oi, -ort, 3: -is, -our, -oi, -ort, 4: -ez, -ent, -oi, -ort, 5: -er, -i, -oi, -ort, 6: -iez, -ant, -oi, -ort, 7: -ui, -ien, -oi, -ort. 67 J vi) 10-Silbner in der Strophe, 8-Silbner im Refrain: ' 1. Rayn. 1498. Desconfortös, piain de dolor et d'ire. — Brak. Arch. 42, 273: a'b'aV | aV j CC. (Refr.: Chascuns dist k'il aime autresi, Portant ne cognoist on Tamm.) 3 Strophen, durchreimend: -ire, -ende (-aigne). 68] Ganz ähnlich liegt die Sache in den letzten zu erwäh- nenden Fällen dieser Abteilung: 1) Str. 3—4 ist a männlich, Str. 5 a männlich, b weiblich. Digitized by Google 33 1. Eayn. 847. Se jou pooie aussi mon euer doner. — Mätzn. 22 : a-iobiol a iot>io I C 6 C 8 . (^ e fr- : Elas, tant a dolour, Ains con puis joie avoir d'amour.) 7 Strophen, 1, 3, 5, 7 : -er, -eut, -our, 2, 4, 6 : -ent, -er, -our. 2. Eayn. 1813. Li mieus chanters ne puet mais remanoir. — Brak. Chans. II, 78: atobioajobio'ajobjoiCgDß. (Eefr.: Qu'amee Tai si lealment, Qu'ainc de rien n'i falsai.) 3. Eayn. 1320. En l'ombre d'un vergier. — B. Eom. 72; Brak. Chans. II, 113: a 6 b 6 a 6 b 6 j b 6 a 6 a 6 b 6 | C7C7. (Eefr.: Et dit: E ae! 0, or, ae! Bien m'ont amors desfie.) 10 Strophen -f- Envoi zu 6 Zeilen, durchreimend: -ier, -or. 4. Eayn. 568. Quant nest flors blanche et vermeillo. — Brak. Arch. 43, 328: a^a^T | a^a^bö | CsC 8 . (Eefr.: Elais se ie Ii cri merci Et g'i fau mal m'aurait bailli.) 5. Eayn. 798. Chascuns me semont de chanter. — Brak. Chans. II, 25: asbsasbs | b8as[c 4 ] ') I C7C8. (Eefr.: Bien voi fin amant trai', Quant amors m a si envai.) 69J c) Eine grosse Anzahl von Gedichten lässt eine Schei- dung von Strophengrundstock und Ströphenausgang nicht zu. Das Grundschema ist aaa . . . | BB, der Refrain steht also wieder dem Reime nach völlig isoliert da. Die meisten Bei- spiele liefert die Gattung der Chansons de toile. 70] Zunächst stimmt die Silbenzahl in Strophe und Refrain noch überein: a) 8-Silbner: 1. Eayn. 1312. (Chanson de toile): Oriolanz en haut solier. — B. Eom. 14: aaa ! aa | B'B'. (Eefr.: Deus, tant par vient sa joie lento, A celui cui ele atalente.) 9 Str., 1 — 5: -ier, 6 — 9 : -iz (-is). 2. Eayn. 744. (Ch. de toile): La bele Doe siet au vent. — B. Eom. 17: aaa | BBB. (Eefr.: Deus, quel vassal a en Doon, Deus, quel vassal! Deus, quel baron! Ja n'amerai se Doon non.) 2 Strophen, 1: -ent, 2: -iz (-is, -ir). 3. Eayn. 2031. Li tans nouviaus et la dou^ours. — Scheler II, 43: aa | aa | BB. (Eefr.: Ce dont me plaing sor tote rien, Tensoit nus autres a grant . bien.) 6 Strophen, 1 : -ors, 2 : -is, 3: -ait, 4: -ai, 5: -6, 6: -aut. 4. Eayn. 2081. Li tans qui fueille et flour destruit. — Scheler II, 41: aaa | aa | BB. (Eefr.: Por Dieu Ii pri, so jai meffait, Selon l'uevre merchi en ait.) 6 Strophen, Eeimwechsel in allen Strophen. 1) c 4 lautet in Str. 1—3 gleich: tant m'a ha'i, Str. 4: dame merci, 5: tot sanz merci. Diese Zeile kann ohne weiteres unberücksichtigt bleiben. 3 Digitized by Google 34 5. Hayn. 354. La flours nouvelle qui resplant. — Scheler II, 25 : aaa | aa | BB. (Refr.: Trop bons Services sans esploit Me fait sovent estre en destroit.) 7 Str., a wechselt in allen Strophen. 6. Rayn. 1914. Yvers aproisme et la Saisons. — Scheler II, 69; ebenso. (Refr.: Longe promesse en lonc respit Me taut grant part de mon delit.) 7. Rayn. 1650. L'an que Ii dous chans retentit. — Scheler II, 34: aaaa | aa | BB. (Refr.: Esperance qui nie sostient, De joie avoir, mais tart me vient.) 6 Str., 1 - 2 : -ist, 3-4 -ont, 5 — 6: -ant. 8. Rayn. 1710. Bele Yolanz en chambre coie. — B. Rom. 9: a'aV | a' | B. (Refr.: Chastoi vos en, bele Yolanz.) Str. 2 6 ist a männlichen Ausganges. 71] ß) 10-Silbner: 1. Rayn. 1032. Or vienent Pasques les beles en avril. — B. Rom. 17: aaaaaa | a • B. (Refr.: Guis aimo Aigline, Aigline aime Guion.) 2 Str, Assonanz; Str. 1 hat acht Verse, Str. 2 zehn. 2. Rayn. 1834. Fille et la mere se sieent a lorfrois. — B. Rom. 17: aa | a | B. (Refr.: Tant bone amor fi«t bele Aude en Doon.) 2 Str., 1: -ois, 2: -er. 72J Die Silbenzahl des Refrains stimmt zum Teil nur mit der der Strophe überein: 1. Rayn. 594. En un vergier les une fontenelle. — B. Rom. 13: a'ioa'ioia'ica'jol B 6 B 10 . (Refr.: Ae cuens Guis amis! La vostre amors me tout solaz et ris.) 6 Strophen, 1: -ele, 2, 5, 6: -ee, 3: -ainte, 4: -ie. 2. Rayn. 1379. Bele Aiglentine en roial chamberine. — B. Rom. 4: ai 0 |a l oa 1 o|B 4 B 1 o. (Refr.: Or orrez ja, Comment la bele Aiglentine esploita.) 3. Rayn. 1450. Quant voi estö et le tens revenir. — Brak. Chans. I, 127, u. Arch. 43, 330: a 10 ajoa 10 1 a 10 a J0 | B 4 (B 3 )Bi 0 . (Refr.: Deus, si vair oil (Si vair oil) Me font amer cent tens [plus] que ne suel.) 4. Rayn. 747. L'ame qui quiert Dieu de toute s'entente. (Imitation pieuse d une chanson de femme abandonn£e, en forme de ballette.) - Jeanroy, Orig. 480 ff. u. Zs. f. r. Ph. VIII, 570 ff.: a^a'io | a'^a'io | B 4 B, 0 . (Refr.: Amis, amis, Trop me laissie[z en] estrange pals.) 5. Rayn. 586. En haute tor se siet bele Ysabel. — B. Rom. 7 : a,oa, 0 a,o | (B 3 )B, 0 . (Refr.: (E amis!) Por medissans seus fors de mon pals.) 6 Strophen, 1: -el, 2: -ant, 3: -or (-our), 4: -eir, 5 — 6: -ier (iez, -iet). 6. Rayn. 1411. Str. 6: Bei m'est Tans en mai quant voi le tans florir. — Brak. Arch. 42,242: ananananjB'^B^B'n. (Refr. Digitized by Google 35 der letzten Strophe: Moult heit ma vie, Or aim ma vie; Car del tout m'ait afleit ma douce amie 1 ). 6 Str., durchr.: -ir, -ie. 7. Rayn. 202. Siet soi bele Aye as piez sa male maistre. — B. Rom. 16: a'joa'ioa'io I B 8 B 10 . (Refr.: H6, h6, amors d'autre pals, Mon euer avez et \U et souspris.) 2 Str., Assonanz: 1: -aistre (-erre, -elles), 2: -ermes (-espre, -erre). 8. Rayn. 2082. Bei m'est quant voi nestre le fruit. — Sche- ler II, 8: a 8 a 8 a 8 a 8 a 8 a 8 | B 8 B 7 . (Refr.: Pens et sospir et voil et di, Hö! aurai jou ja merchi?) 73] Die Silbenzahl des Refrains ist gänzlich von der der Strophe verschieden: 1. Rayn. 1404. L'an quant voi esclaircir. — Scheler II, 36: aeaeaeae | Bjbebebebe | C5G7. (Refr.: D'amors chascun jor Crois et doble ma dolor.) 2 ). 2. Rayn. 746 a . Je plains et plor comme ferne dolente. — B. Chrest. 6 ed. 147; P.Heyse, Rom. Ined. p. 60: a'^a^a'^ | B 4 B 12 . (Refr.: Sans mal confort Triste sera ma vie jusques a la mort.) 5 Strophen + Fragment von Str. 6; Str. 2-6 beginnen mit: „Beau dous eher fis". 3. Rayn. 34. El mois d'estö que Ii tens rassouage. — Scheler II, 20: a'^a'^ajo | a' 10 a' 10 I B 8 B 8 . (Refr.: De nul grant bien ne m'asöur, En biau servise sans öur.) 4. Rayn. 143. Lou samedi a soir, fait la semaine. — B. Rom. 8: a^a^a^o | B'tB'?. (Refr.: Vante l'ore et Ii raim crollent, Ki s'antr'aimment soueif dorment.) 6 Str., Assonanz. 5. Rayn. 2037. Quant vient en mai que Ton dit as Ions jors. — B.Rom. 3: aH^a^a^an) | B 6 . (Refr.: E Raynaut amis.) 6 Str., Assonanz: Str. 1,2, 3, 6: -ors (-ort, -ont, -or, -os), 4: -ai, 5: -6 (-er). 3 ) 6. Rayn. 1891. Ja nuls hons pris ne dira sa raison. — Brak. Chans. II, 1: axoa^ajoa^o | B 6 . 6 Strophen + 2 Envois zu 3 und 5 Zeilen. 4 ) 7. Rayn. 1847. Bele Yolanz en ses chambres 'säoit. — B. Rom. 10: a^a^a^an) | B 8 B 8 . (Refr.: Dex, taut est douz Ii nons d'amors, Ja n'en cuidai sentir dolors.) 1) In der ersten Strophe, wo er allein noch ausgeschrieben ist, lautet er: Moult hei ma vie, [No ne Taim mie], S'a teil tort me fait morir. Ma douce amie. Das ergäbe die Formel: B' 4 [B' 4 ]A 7 B' 4 . 2) Der Vers B 8 kehrt in jeder Strophe an fünfter Stelle wieder: He amer! Es liegt also nahe anzunehmen, dass eine Verschmelzung je zweier Strophen zu einer stattgefunden hat. 3) Epische Reihenschlüsse in sonderlich grosser Zahl, so: I, 2, 3, II, 3, 5, in, 4, 5, IV, 2, 3, 5, V, 2, 4, VI, 5. 4) Vers 6 fasse ich als Refrain, da er in allen Strophen denselben Reim, ja dasselbe Reimwort zeigt, während die übrigen Reime nur je zwei Strophen gemeinsam angehören: 1—2: -on, 3—4: -ent (-ant), 5—6: -ain. 3* Digitized by 36 8. Rayn. 146. Amours est trop fiers chastolains. — Pb 6 146: a 8 a 8 a 8 a 8 | B'^B'io. (Refr.: Je sent les maus d'amer por vos, par mame Et vos por moi? Sent^s les vos, ma darae?) 5 Str., 1: -ains, -ame, 2: -ent, -ame, 3: -or (-os, -ous), -ame, 4: -on, -ame, 5: -ais (-ois), -ame. 9. Rayn. 1844. Belle Amolot soule an chanbre feloit. — B. Rom. 11: a^a^a^ai« | B 8 B 4 . (Refr.: Deus, doneis m'a marit Garin, Mon dous amin.) 1 ) 10. Rayn. 1352. Bele Doötte as fenestres se siet. — B. Rom. 5: a^a^a^o | B 5 . (Refr.: E or, en ai dol.) 2 ) 11. Rayn. 630. Arras est escole de tous biens entendre — P. P. Hist. Litt. XXIII, 580: aiuajoaioajoajr.a^ \ B' 5 C 7 . (Refr.: Eh per Ii doureles Vadu vadu vadourenne.) 4 Strophen, a in Str. 1: -endre, 2: -ier, 3: -iere, 4: -a, b': -eles, c': -enne. 12. Rayn. 396. Quant j'oi tentir et bas et haut. — Scheler, II, 53: a 8 a 8 a 8 a 8 a 8 a 8 | B' 6 B' 6 . (Refr.: Granz dolors etgriefpaine Tret Ton d'amors loingtaine.) Identisch damit ist: Rayn. 395. Haut oi chanter par mi le gaut. — Brak. Arch. 42,327: asasagasasa* | B'gBV (Refr.: Grant dolor et grant poene Trait Tom d'amors lontainne.) 13. Rayn. 72. L'autre jour moi chivachai, Deleiz un buxon trovai. — B. Rom. 150: a 7 a 7 a 7 | B 5 B 9 . 3 ) (Refr.: Duez en mi ai, ai! «Tai al euer les malz dont je morrai.) 14. Rayn. 1525. En chambre a or se siet la belo Beatris. — Brak. Chans. II, 109. B. Rom. 64: a^a^a^a^a^ | B 8 B 8 . (Refr.: Bien sont assavore* Ii mal, Qu'on trait por fine amor leal.) 16 Str., verschiedene Reime. 15. Rayn. 1378. En nouvel tans Pascour que Aorist l'aube- spine. — B. Rom. 67, Brak. Ch. II, 96: a'^a'^a^a'^a'^ | B 8 B 8 . (Refr.: Qui covent a a mal mari, Trop sovont voit son euer marri.) 18 Str., verschiedene Reime, die sämtlich weiblich sind. 16. Rayn. 1654. Bele Idoine se siet desos la verde olive. — B. [Rom. 59, Brak. Chans. II, 101: a' 12 a' J2 a' 1? a' 12 a' J? I [BilC'sCs. (Refr.: He Deus Qui d'amer sent dolor et paine, Bien doit avoir joie prochaine.) 25 Strophen, verschiedene Reime. 74] In 2 Fällen ist der Strophenausgang mit dem Strophen- grundstock un verbunden, während des ersteren letzter Vers mit dem entsprechenden des Refrains Übereinstimmung zeigt : 1) Str. 12: A 8 A 4 : Amelot tot ensi Garin, Ot son amin. 2) Str. 6—9 Refr.: B 6 B 12 : E or en ai dol, Por vos devenrai nonno a reglise Saint Pol. 3) Str. 1: A 6 A 9 : Lors dist ai, ai, ai, J'ai sentit les malz dont je guerrai. Digitized by Google 37 1. Rayn. 1182. Chanter vous vueil de la Tierge Marie. — Pb 6 196, Pb 17 260: a' 30 a' 3 o '. b 6 b 6 b 6 a' 6 | CßCßCßAV (Refr.: Dame, ne deniorez Mes por Dieu secores Moi qui sui devor^s Se je n'ai vostre aie.) 5 Str., 1: -ie, -er, -es, 2: -ie -a, -es, 3: -ie, -ir, -6s, 4: -ie, -is, -es, 5: -ie, -a, -es. 2. Ravn. 538. Chanson ferai plein d'ire et de pensee. — Pa 174, Pb 4 83, Pb 6 97, Pb u 47, Pb 17 124: a'ioa'io | beböbßa'ß , CeCoCoAV (Refr.: Douce dame de pris Qui je lo tant et pris Si m'a vostre ainor sorpris Plus vous aim que riens nee.) 5 Str., 1: -ee, -a, -is, 2: -ee, -uis, -is, 3: -ee, -or, -is, 4: -ee, -ust, -is, 5: -ee, -aint, -is. 75 1 Ein ähnliches Beispiel findet sich in einem Falle, wo die Übereinstimmung jenes letzten Verses sich auch auf den entsprechenden im Strophen grundstock erstreckt: 1. Rayn. 475. Lonc tans ai mon tans use. — Pa 191, Pb 4 9l, Pb 6 80, Pb 6 60: a 7 a 7 a 7 b' 5 j C7C 7 c 7 b'5 j D7D7D7B5. (Refr.: Vadu, vadu, vadura Bele, ie vos aim piec^a Vostre amor m'afolera Sei ne m'est donee.) 5 Str., 1: -6, -ee, -a, 2: -ir, -ee, -a, 3: -er, -ure, -a, 4: -ier, -ure, -a, 5: -ant, -ie, -a. 76] In der nachfolgenden Aufzählung treffen wir Fälle, wo der Refrain ebenfalls von der Form des Strophenausganges abweicht, und wo dieser mit dem Strophengrundstock un- verbunden ist: 1. Rayn. 12. De sainte Leocade — Poquet 135, u. Ann. arch. X, 70 (Chanson religieuso): a^bea^bö . c'odoc'ßdo | E Ö F 6 E5F 6 . (Refr. : E sainte pueele sauz fiel, Prie a ton ami douz, Qu'en gloire du ciel Nous conduie et raaint touz.) 2. Rayn. 83. Entendez tuit ensomble et Ii clerc et Ii lai. — Foquet ,753: a r _a 32 ! b n .b 12 | C 32 C J2 . (Refr.: Eve a mort nous livra, et Eve aport ave, Mais touz nous delivra, et ainst aport ave.) 12 Strophen, i) 3. Rayn. 131. Flour ne g'ais ne vois autaine. — Brak. Arch. 42, 306 : a' 7 b 7 a' 7 b 7 a' 7 b 7 b 7 a' 7 \ c' 7 c' 7 1 D 5 . (Refr. : Teil force est d'aniors.) 4. Rayn. 662. N'est pas sages qui emprent. — Pb 11 172 a 7 b' 7 a 7 b' 7 1 c 7 c 7 1 D 4 E 7 D 4 . (Refr.: K'il est ensi Ke ja ferne n'amera Sen vrai ami.) 5 Str., durchr.: -ent, -anche, -ir, -i, -a. 5. Rayn. 1570. Mout sera eil bien nouris. — Pb 6 197, 1) Das Gedicht ist überschrieben : „Ckant de l'ave". Jede Strophe beginnt mit „Ave". Sämtliche 12 Strophen haben verschiedene Reime. Der Refrain hat Binnenreim: C 12 C 12 = C 6 D 6 C 6 D 6 . Digitized by 38 Pb 17 258: a 7 b5a7b5|c5C7lb4b 9 |D / 7l)'7. (Refr.: Que eil a s'ame garie Qui sert la virge Marie.) 5 Strophen. 6. Rayn. 1573. H6, amours, je fui nouris. — Scheler I, 86: a 7 böa7b5| C5C7a4d5a 4 |E / 7E / 7. (Refr.: Car [si] mai mort deservie, Et bien vueil qu'amors m'oeie.) 1 ) 7. Rayn. 1310. Je ne vueil plus de sohier. — Pb l7 265: a 7 b 7 a 7 b 7 1 c 7 c 7 1 d 3 d 5 | E' 5 E' 5 . (Refr.: Tres douce Marie Ne m'oubli&s mie.) 5 Str. 2 ), 1: -ier, -on, -&s, -is, -ie, 2: -er, -ier, -ent, -oi, -ie' 3 : -oir, -ont, -iä, -iens, -ie, 4 : -or, -is, -ai, -i6, -ie, 5 : -ier, -enti -ös (-ez), -us, -ie. 8. Rayn. 511. Amours m'est au euer entreo. — Scheler I, 41 : a / 7 b 7 a' 7 b 7 |c 3 c 5 d 3 d 7 |E 2 E 3 E 8 . (Refr.: . . Ii, Cuij'aim si, Que j'en ai euer et cors joli.) 5 Strophen + Envoi zu 7 Zeilen, Str. 1 — 3: -ee, -u, -ent, -er, -i, 4—5: -ance, -ir, -is, -ier, -i. (Refrainzeile 1 variiert in den einzelnen Strophen den Anfang.) 9. Rayn. 1986. Longuement ai a folour. — Brak. Arch. 43, 245: a 7 b 7 a 7 b 7 | c 7 c 3 d 3 d 3 d 7 | E 4 E 7 . (Refr.: . . . perdus, Sen do, bien estre esperdus.) 10. Rayn. 613. Quant la sesons renouvele. — B. Rom. 264: a7b7a' 7 b7| c 7 c 7 1 d'sd'öj e 5 e 7 | F 7 F 7 |. |(Refr.: Si (Et,'Lors) dist: „Doüce mere De, Gardez moi ma chasteö".) 11. Rayn. 1616. Bele Ysabels, pucele bien aprise. — B.Rom. 57, Brak. Chans. II, 107: a'ioa'ioa'io] b 8 b 8 | C 6 . (Refr.: Et joie atent Girars.) 13 Str., durchreimend: -ise, -or, -ars. 12. Rayn. 1287. Cuidoient Ii losengier. — Scheler I, 120: a 7 b 7< 'i7b7l C7C7I d 3 d ö | E5E5. (Refr.: Et g'iere envoisiä, Chantent et jolie.) 5 Str., 1 — 4: -ier, -i, -ai, -or, -ie, 5: -as, -i, -ans, -ez, -ie. 13. Rayn. 1212 3 ). D'une amour coie et serie. (Chanson ä la vierge, avec un refrain.) — Poquet 391: a / 7 b' 5 a' 7 b' 6 a / 7 b / 5 a / 7 b / 5 | c 7 c 7 1 D 7 D 7 D 6 D 8 D 8 . (Refr.: Chascun lo qui Taint et lot, 0 0 ma . . . tel dorenlot, Pour voir tout a un mot; Sache qui mot marvoit Marot Qui lai Marie pour Marot.) 6 Str., Reim Wechsel in jeder Strophe. 14. Rayn. 410. D'amours me vient Ii sens dont j'ai chantö. — Scheler I, 71: a 10 b 6 aiob 6 | c 3 c 5 1 d 3 d ; | E 7 E 4 . (Refr.: . . . servir, 1) Vielleicht ist Vers 9 bereits zum Refrain zu ziehen. Str. 2 u. 4 haben vierzeiligen Refrain. 2) Str. 4: a r b 7 a,b, | c 7 c r | a s a 5 | D' 6 D' 6 . 3) = Rayn. 526: Hui matin a Tajournee. Wack. 186. Der erste Vers des Strophenausganges kann in c 8 c 4 zerlegt werden, desgl. der vor- letzte Refrainvers in D 4 D 4 . — Wackernagel sagt 1. c. p. 186: „ ... in der ganzen charakteristischen Form der Pastourelle, aber der Dichter will lieber von Marien als von Marietten singen". Digitized by Google 39 Sanz Ii traliir.) 6 Strophen durchreimend. (Der Anfang der ersten Kefrainzeile variiert in den einzelnen Strophen.) 15. Kayn. 576. En mai a dous tens novel. — B. Rom. 306: a? a? b'5 a; ^ b's I C7 c; d4 ! E7 D4 D4 D7 . (Refr. : «Tai ameit et amerai, R6 dorelot! Et s'aimnie encor, Deus! de jolif euer mignot.) 7 Strophen, a und b wechseln, c (zum Teil) und d reimen durch. 1 ) 16. Rayn. 768. Je n'en puis mon euer blasmer. — Scheler 11,21: ay 4 c,b> 7 b> 7 bY 1 d' 7 b'. J e ? bY A 7 F' 4 A ? F 4 2 ). (Refr.: Car inieus aim de Ii songier Belle menc,oigne, K'avoec une autre couchier Sans [nule] soigne.) 7 Strophen, Reim Wechsel. 17. Rayn. 626. Quant la froideur rocomence. — Brak. Arch. 43, 329: a' 7 b 7 a' 7 b 7 y 7 V 7 1 B 5 . (Refr.: De merchi.) 18. Rayn. 570. Dales lonc pre el bosquel. - B. Kom. 266: a7b 5 a7b5|c / 7C / 7!d6d 5 | D7E7E7E7. (Refr.: Et la bele tout ensi En- print a chanter, „Robin cui je doi amer, Tu pues bien trop de- mourer".) 3 ) 6 Str., durchreimend: -el, -ier, -ote, -i. 19. Rayn. 939. Helas, je sui refuses. - Brak. Arch. 42, 295: a 7 b / 7 a 7 b' 7 |c / 7 b' 6 b / 6 c 6 |C 3 C2D 3 D 4 . (Refr.: Se mal trai, Bien ai Deservit, S'en quier mercit.) 6 Str., durchreimend: -eis, -ee, -ai, -it. 20. Rayn. 1836. Esforcier ni'estuet ma vois. - Poquet 19 (Chanson a la vierge): a ; b 7 a 7 b 7 a 7 b 7 | c 6 c 6 c 6 ' D' 6 E 7 (E 6 )D' 6 . (Refr.: Belle douce dame, Mere Dieu, aiös merci, (Merci, merci, merci,) De ma chaitive d'aine.) 21. Rayn. 100. Lasse, pour quoi refusai. — Jeanroy, Orig. 499 ff. 3 ): a7b / 7a 7 b / 7|c7Ca|b / 3b / 5d5|D3E5Eö. (Refr.: G'en ferai Droit a son plesir, S'il m'eu daigne oir.) 4 ) 22. Rayn. 2127. Anas qui ja fus. — P. M. Ree. 373: a 5 a 6 b 3 | a 5 a 5 b ;i | c / 6 c' 5 b 5 |d / & d' 5 |E ß , eine eigentümliche Chanson (sa- tirique). 10 Strophen, 1: -us, -is, -ense, -age, -if, 2: iaus, -es, -ance, -oise, -auf, 3: -us, -as, -ace, -ance, -af, 4: -ans, -ies, -ie, 1) Str. 1: -el, -ie, -ant, -ot, 2: -oit, -ue, -ait, -ot, 3: -ist, -ie, -ier, -ot, 4: -oir, -iere, -ant, -ot, 5: -is, -ie, -ant, -ot. 6: -ai, -ie, -ant, -ot, 7: -eir, -ie, -ant. -ot. 2) So stellt sich die Form in Strophe 1 nach Scheler, die folgenden Strophen ergeben aber, dass a nur gelegentlicher Binnenreim ist. Da c, d, e überdies Waisen wären, so muss die Form vielmehr lauten: Ä 'ii a 'n a 'ii a 'ii! a 'n a 'nl B 7 C' 4 B 7 C' 4 Der Fall gehört also in Gruppe II. 3; Zeile 1 ü. 2 des Refrains lauten in Str. 3— 6: Adonc recoumense ensi (Str. 4: Et dune etc.) La bele a chanter. 4) Jeanroy erwähnt von diesem Gedichte: „Tendance ä construire toute la piece sur meines rimes: b est toujours en -ee, d toujours en -ai; a oscille entre -ai, -e (-es), mais peut-etro ces sons paraissent -ils suffisamment voisins ä Tauteur; c oscille entre -ai et -a (2« couplet), sons qu'il faisait peut-etre rimer ensomble, surtout s'il etait de la region Digitized by 40 -aigne, -ief, 5 : -iot, -ous, -atre, -endre, -ouf, 6 : -is, -os, -ose, -endre, -if (b.: -of), 7: -ois, -is, -eile, -age, -if, 8: -ent, -ors, -eile, -ine, -of, 9: -ol, -out, -ieres, -ike, -ouf, 10: -i, -ant, -aille, -iere, -auf (l.:-anf; denn E assoniert mit b). 23. Rayn. 533. J'ain la plus sado riens qui soit de mere nee. — P.P. Hist. Litt. XXIII, 734: a 6 bVe b ^ D 6 E V 1 6 E '6 G 6 E V (Refr.: Li dous diex, que ferai De s'amor qui me tue? Dame qui vuet amer Doit estre simple en nie; En chambre o son ami Soit renvoisie et drue.) 6 Strophen, 1 : -iens, -ee, -is, 2 : -ast, -eille, -or, 3 : -et, -ete, -ier, 4 : -i6, -ie, -ent, 5 : -ier, -oie, -ant, 6 : -ant, -aille, -ie\ Orientale. Si Ton admet qu'il s'associait -ai (et meme -a) avec -e (et meme -er), chaque couplet sera sur trois rimes, et le scheme devra §tre ramene ä: abab | aa | bba | ACC. Dazu vgl. den Text: 1. quant je la Ii ai veee; mout m'a mis en grant esmai, 6 g'en morrai, s'acordee Lasse pour quoi refusai celui qui tant m'a amee? 3 lonc tens a a moi muse et n'i a merci trouvee. lasse, si tres dur euer ai! 6 qu'en dirai? forsenee fui, plus que desvee, 9 quant le refusai. G'en ferai Droit a son plesir, 12 S'il nTen daigne oir. 2. Certes, bien me doi clamer et lasse et maleuree, 3 quant eil ou n'a point d'amer fors grant doueor et rosee tant doucement me pria 6 et n'i a recouvree merci: forsenee 9 fui quant ne l'amai. G'en ferai etc. 3. Bien deust ivoir trouve merci, quant Ta demandee; 3 certes, mal en ai ouvre sans grant demoree 9 a lui ne serai. G'en ferai etc. 4. A toz ceus qui Tont greve dont Dex si fort destinee, 3 qu'il aient les euz crevez et les oreilles coupees; ensi ma dolor perdrai 6 et dirai: gent desvee, ma joie est doublee, 9 et se meffet ai, G'en ferai etc. 5. Chancon, va sanz delaier a celui qui tant m'agree; 3 por Deu Ii pri et requier, viengno a moi sanz demoree: en sa merci me metrai, 6 tost avrai pes trovee, se il Ii agree, 9 que je trop mal trai; G'en ferai etc. Mir scheint Strophe 2 und 5 unächt zu sein, die anderen würden nur ai und € unter einander reimen. Digitized by Google 41 Anhang L Musikalische Refrains. 77] Ich scheide zunächst zwischen zwei Gruppen, nämlich zwischen Refrains lediglich musikalischen Charakters und sol- chen nur zum Teil musikalischen Charakters. 78] Was die ersteren 1 ) anlangt, so dient der Refrain eben als blosse „fioriture musicale"; gewöhnlich besteht er aus einem einzigen Worte, ja sogar aus einer einzigen Silbe, wie „valara", „dorenlot", „do", „o", „ae u u. s. w. So treffen wir in : 1. Rayn. 523. Pour mal tans no pour gelee Ne pour froide matinee. — Tarb. Th. 53: a^a^a^a': b 4 a^b 4 ! C 3 . (Refr.: Valara.) 5 Strophen + Eiivoi zu 4 Zeilen; 1—2: -ee, -ai, 3 — 4: -ie, -er, 5: -aindre, -i. 2. Rayn. 237. Pour confortcr ma pesance. — Tarb. Th. 51; Steffens, Siena Nr. 3: a' 7 b 3 a' 7 b 3 b ; a' 7 C 3 . (Refr.: Eee.) 5 Str. -f- Envoi zu 2 Zeilen, durchreimend : -ance, -on. 3. Rayn. 1365. Pensis Chief enclin. — B. Rom. 236 : asb'sasb'öl C5C5C5C5! D 3 . (Refr.: Dorenlot.) 5 Strophen + Envoi, jede Strophe hat verschiedene Reime. 4. Rayn. 1830. Par desous l'ombre d'un bois. — B.Rom. 225: a7a7b'7a7b'7a7; C^- (Refr.: Ae.) 8 Strophen, jede Strophe hat verschiedene Reime. 79] Von einem formellen Verhältnis zwischen Strophen- ausgang und Refrain kann in diesen Fällen nicht die Rede sein. Anders liegt die Sache schon in folgenden Fällen: 1. Rayn. 1309. Par un sentier. — B. Rom. 203: a 4* )/ 6k / 6 a sb / 6b'6 a 8 ; a 8 c 8 jD' 5 C 5 . (Refr.: Va deurelidele, Va deu- relidot.) Der Strophenausgangsvers c 8 , der ebenfalls in allen Stro- phen mit dem Refrainworte „dorenlot" schliesst, zeigt gleichen Reim mit dem Refrain. 2. Rayn. 2066. La fille dan Hue. — B. Rom. 141: a'sa'sbs | a' 7 b 5 | a'7a' 7 b 5 1 B 9 (in Str, t, 3, 5). 2 ) (Refr.: Alatire libondaine la.) 3. Rayn. 1350 Quant ces moissons sont cueillies. — B. 1) z. B. Rayn. Nr. 237, 523, 569, 578, 994, 1254, 1309, 1350, 1365, 1369, 1385, 1540, 1718, 1830, 2005, 2066, 2084. 2) Str. 2: a' 6 a' 5 b 5 | a',b 6 | a' 7 a' 7 b 6 | C 9 , Str. 4 u. 6: a' 6 a' 6 b 6 | c',b 6 | c i 1 c' 7 b 6 | D 9 . Digitized by 42 Korn. 273: a' 7 a / 7 a / 7 a' 7 b 5 a / 7 a' 7 a' 7 a' 7 b ß b 5 |B n Bl 4 . (Refr. : Que Guios i vint qui turuluruta, Valura valuru valuraine valuruva.) 5 Strophen, durchreimend: les, -a. 4. Rayn. 1369. Je me lovai hier matin. — B. Rom. 175 : a 7 b 8 a 8 b 8 1 b 8 c/ 7 c '8 d 7 1 D 9 . (Refr.: Robin tureleure, Robinet.) 3 Stro- phen, durchreimend: -in, -el, -6, -on. 80] In vier Fällen erkennen wir deutlich eine formelle Be- ziehung zwischen Strophenausgang und Refrain. Gleichzeitig besteht aber auch eine Angleichung des ersteren an die Form des Strophengrundstockes: 1. Rayn. 2005. Au tans pascour. — B. Rom. 257: a 4 a 4 b' 6 a 4 a 4 b' 6 T | c 8 c 8 d' 6 d' 6 e 8 | o 8 f 6 | G 8 F' 6 . (Refr.: Chivalala dori doreaus, Chivalala dourie.) Dieser Fall gehört also in die Gruppe II. 2. Rayn. 2084. L'autrier errai m'amblöure. — B. Rom. 292 : a' 7 b' 7 a' 7 b' 7 c 7 |c 7 d 7 |c 7 d 7 |E 7 D 7 . (Refr.: Sus sus au virellin, Sus sus au virelai.) 7 Strophen, durchreimend: -ure, -aine, -ant, -ai, -in. 3. Rayn. 569. Par le tens bei d'un mai novel. — B. Rom. 179 : a 4 a 4 b' 6 a 4 a 4 b' 6 |b' | .!a 8 c' 6 !c' 6 d g D 8 C' 6 . (Refr.: Civalala duri du- riaus Civalala durete.) 6 Strophen + Envoi, durchreimend: -el, -oie, -cte, -aus. Durch Umstellung der Reime im Strophenausgange ist dessen Angleichung an den Strophengrundstock und zugleich Differenzierung von der Refrainform bewirkt. 4. Rayn. 1718 Ed Pascour un jour erroie. — B. Rom. 259: a' 7 b^b 7 a' 7 !c 7 c 7 b 7 |b 7 d / 7 |E ? D' 7 . (Refr.: Do do do do do do do, Do do do do do dodelle.) 1 ) 81) In einigen anderen Fällen begegnen ähnliche Refrains mitten in der Strophe: 1. Rayn. 1540. L'autrier quant jors fu esclarcis. — B. Rom. 246 : a 8^8 a 8 b 8 I b 8 b 8 a 8 b 8 I C 2 I C 7 a 8- : Str. 4-5: a 8 b 8 a 8 b 8 1 a 8 a 8 b 8 a 8 | C 2 c 7 b 8 . 2. Rayn. 1385. Quant la douce saisons fine: a' 7 b 7 a' 7 b 7 1 c 7 c 7 1 d' 7 d' 7 | e 7 E 3 e 4 d' 7 . (Refr : Dorenlot.) 3. Rayn. 578. Contre le dous tans novel. — B. Rom. 290: a ? b/ 5 a ? b/ 6 I a 7 b/ 5 a ; b/ 6 ! a ? b/ 5 I C 5 \ d ; b V ( Refr * : Dorenlot aö.) 4. Rayn. 994. Chevauchoie 16s un breuil. — B. Rom. 129: a 7 a 7 a 7 a 7 a 7 b 3 B 12 b 7 b 7 b 4 b 4 b 4 b 8 b 8 . (Refr.: Str. 1: he o! dorelo, do- relo, dorelodo, Str. 2: he a! quedondi, quedondi, quedonda, Str. 3: o e! dorenlo, dorenlo, dorenlodö.) Für dies Gedicht ist die Reimüberein- stimmung von B und b recht deutlich; Reim b wechselt in den drei 1) Eigentlich lautet das Schema für den Refrain: E^D'^. — Vers 8— 9 ist allen Strophen gemeinsam: Et si iert la gaite Guis, No- tant de la lupinelle. Digitized by Google 43 Strophen, und dementsprechend ändert sich der Wortlaut der Kefrainzeilo. 5. Rayn. 1365. Pensis chief enclin. — B. Rom. 236; asbVs^KDiCöJVsDi^Dv Icb teile str0 P ne 2 dieses Ge " dichts ganz mit: Laisse cel garcon a t qui au lange frote b' 5 de bon pelicon a 5 et de nueve cote b' 6 te revestirai." o! c 6 D t „sire, non ferai, aeo! c 5 D 3 ja ne vos crerai, o! c 6 Dj 8e la foi n'en ai", dorenlot. c 6 D 3 • 82] Dahin zu rechnen ist auch ein Beispiel, wo mitten in die Strophe das Wort „Deus" eingestreut ist: 1. Rayn. 1254. chivalchoie l'autrier a, w * mon pallefroit Tambleure, b # t et trovai sous un lorier a 7 pastorelle nette et pure, b' 7 ki dixoit ces mos c 6 „e, amis Guios, Deus! c ö D t vos m'aveiz antrobliee, e' 7 car m'ait fait Maros: c 6 je remain si esgaree". e' 7 pasmee ohiet a ces mos u.s.w. c 7 B. Rom. 158. 83J Bei solchen Fällen von Refrains innerhalb der Strophe werden meist ursprünglich zusammengesetzte Strophen vor- liegen. Deutlicher als in den erwähnten Beispielen Rayn. 1540, 1385 u. 578, finden wir die Erscheinung: Rayn. 994 (s. Abschn 82] 4), 636 und 1404: 1. Rayn. 1404: L'an quant voi esclaircir. — Scheler, II, 36 J B 3! D 6 D tf b 6 D «l C 5 C 7- (Refr.: He amer!) 2. Rayn. 636: Chanter m'estuet de recomens. — Scheler II, 11 a 8 a 8 a 8 | B 4 | a 8 a 8 . (Refr.: Oi6s pour quoi.) 84] Die zweite 1 ) Abtheilung von musikalischen Refrains, solche, die nicht bloss aus „fioritures musicales" gebildet sind, enthält zum grossen Teile Beispiele von schon besprochenen Fällen. Der Refrain enthält ausser einer regelrechten Refrain- zeile eine zweite oder dritte, die aus den erwähnten Inter- jektionen gebildet sind. 2 ) Ich ordne die Fälle nach den drei Hauptgruppen : 1) z. B. Rayn. Nr. 72, 87, 367, 574, 577, 580, 583, 592, 961, 1320, 1352, 1363, 1680, 1681, 1694, 1697, 1701. 2) In der anonym überlieferten provenzalischen Chanson: Quan vei los pratz verdezir. Bartsch, Grdr. zur Gesch. der prov. Literatur. Elber- feld, 1872, Nr. 461, 206 findet sich in ähnlicher Verwendung ein Ausruf Digitized byGOQ 44 85] II*. 1. Sayn. 87. Le promier jor de mai. B. Rom. 271: a 6 a 6 a 3 a 6 a 6 a 3 b 7 1 b 7 a 3 | C 7 A 3 . (Refr.: Dorenlot! deus or hads! J'amerai.) 2. Rayn. 1681. Jer inatin ge m'en aloio. — B. Rom. 311, Strophe 3—6: a^bea^bs | a' 7 b 6 | a' 7 b 6 , C' 7 B 6 . (Refr.: Dorelot vadi vadoie Robin vait appellant.) 3. Rayn. 1756. Li tans qui reverdoie. — G. R. Bull, de l'hist. de Paris IX, 137: a' 6 b' ß a' 6 b' 6 j c 7 d 7 c 7 d 7 1 e 7 \ e 7 f 7 j B' 7 F 7 . (Refr.: Li duriaus, va Ii durele Li duriaus, va Ii dure.) 4. Rayn. 580. La dou^ours dou tans novel. — B. Rom. 135 : aTayböavavb's i b^b^ay | C 7 C 7 . (Refr.: Vos avroiz lo pickenpot, Et j'avrai lo dorenlot.) 5. Rayn. 574. AI tens novel que eist oisel. — B.Rom. 255: a 4 a 4 b' 6 a 4 a 4 b' 6 | b' 6 a 8 | CgCgB'g. (Refr.: Si chante et note „doren- lot" Eo eo ae ae! oo dorenlot D'aniors me doint Dex joie.) 6. Rayn. 1701. An Hachecourt l'autre jour chevauchoie. — B. Rom. 167: aV.a'io | a' J0 b 7 j B 6 B 7 . (Refr.: Enmi, enmi, enmi! Lasse! je n'ai point (Tarni.) 7. Rayn 577. En mai au dous tans novel. — B. Rom. 22: ava?! ^b? 1 C5 C3B7. Refr.: Saderala don Tant fet bon, Dormir Us lo buissonet.) *) 86] I*. 1. Rayn. 1680. L'autrier m'en aloie chevalchant. — B. Rom. 185: ajoajoajoajoi b, 0 b 10 |B 10 Bi 0 . (Refr.: Chibera la chibele, [tres] douz amis, Chibera la chibele, soiez jolis.) 2. Rayn. 1269. Je me levai hier matin. — B. Rom. 175, Str. 1—2 : a7b 8 | asb 8 | bsc^c's ; d7 | D9. (Refr.: Robin tureleure Robinet.) 87] P. 1. Rayn. 1681. Jer matin ge men aloie. — B. Rom. 311, Str. 1-2: a' 7 b 6 a' 7 b 6 | a' 7 b 6 ! a' 7 b 6 | A' 7 B 6 . (Refr.: Dorelot vadi vadoie, Robin vait appellant.) 2. Rayn. 583. Quant pre reverdoient. — B. Rom. 202 : a '5^5 a '5^5 l c 'ft I c/ 5 c '5^5 1 C' 5 C / 5 B ß . (Refr.: Va de la doutance, Ancor de sa manche Me fait un cembel.) 3. Rayn. 592. L'autrier d'A'is a la chapele. — B.Rom. 268: a' 7 b 7 a' 7 b 7 1 a' 7 b 7 b 7 a' 7 1 c 7 1 C 7 C 7 .) (Refr. : Endure, endure, en- duron, Endure, suer Marion.) „aei"; B. Grdr. 330,20: „Un vers voill coniensar el son de ser Gui"; B. Grdr. 192, 1 : „Ben avetz auzit qu'en Ricas Novas ditz pe mi" ver- wenden in ähnlicher Weise ein „oi". 1) C 6 Co lassen sich zu C ? umgestalten, wenn man sie zu: „Sa- derala, tant fet bon" zusammenzieht. Alsdann stimmt die Form des Re- frains C 7 B, mit der des Strophenausganges überein. Digitized by Google 45 88] III*. 1. Rayn. 577. En mai au dous tans novel. — B. Rom. 22, Str. 5: a 7 a 7 |a 7 b 7 | C 7 D 7 . (Refr.: Saderala (don) tant fet bon Dormir lez le buissonet.) 2. Rayn. 1697. L'autre jour je cbevauchoie, Sor mon palefroit amblant. — B.Rom. 146: a' 7 b ? a' 7 b : j b 5 c 5 c 5 ; C' 6 C 9 . (Refr.: Tres douce compaignete, Doneis lou moi, vostre chaipelet 1 ). 3. Rayn. 1363. A la folie a Doninartin. — B. Rom. 160: a 8 b 8 a 8 b g ! b 6 a 7 b 6 c 7 | D 6 C 4 D 8 C ia . (Refr.: Et Thieris son bordon A destroupä, Ke disoit: bon, bon, bon, bon, bon! Sa de la rire dural dure lire dure\) 4. Rayn. 1320. En l'ombre d'un vergier. - B. Rom. 72: a 6 b 6 a 6 b 6 1 b 6 a ß a 6 b 6 1 C 7 C 7 . (Refr.: Et dit: E ae! o or ae! Bien m'ont amors desfie\) 5. Rayn. 367. L6s un pin verdoiant. — B. Rom. 288: a 6 a 6 b 6 a 6 a 6 b 6 |b 6 b 6 a 6 b 6 b 6 a 6 | C 8 C 8 . (Refr.: Cele disoit: o, ae, o! Et Robins disoit dorenlot.) 6. Rayn. 961. Putepoinne chivauchoit a matinet. — B.Rom. 171: a n a n a r | a 7 b r | CjoD 8 . (Refr.: Odeli odeli odeli o! Dieus! amors m'ont navrei a mort.) 89 J III C . 1. Rayn. 72. L'autre jour moi chivachai, Deleiz un buxon trovai. — B. Rom. 150: a 7 a 7 a 7 jB ß B 9 . (Refr.: Duez en mi ai, ai! J'ai a euer les malz dont je morrai.) 2. Rayn. 1352. Bele Doette as fenestres se siet. — B.Rom. 5 ai 0 a 10 a 10 an| B 5 . (Refr.: E! or en ai dol 2 ). 3. Rayn. 630. Arras est escole de tous biens entendre. — P. P. Hist. Litt. XXIII, 580: a^ama^ajoa^o |B' 5 C 7 . (Refr.: Eh per Ii doureles Vadu vadu vadourenne.) 4. Rayn. 1694. L'autrier cbevauchoie L6s un bois qui verdoie. — B. Rom. 165: a' 5 a' 6 | b 8 b 7 | 10 B' I0 . Eefr.: Str. 1—2: B' 10 : . . . couraige, Str. 3: . . . folaige, Str. 4—5: . . . damaige. (5 Str., durchreimend: -ir, -aige.) 2. Rayn. 1536. Mout ai este* longuement esbahis. — Brak. Arch. 43,248: a 10 b' 10 a 10 b' 10 |c 10 c 10 c 10 |B' 10 . Refr. : Str. 1- 2: . . . vendre, Str. 3—4: ... rendre, Str. 5: ... descendre. (Durchreimend: -is, -endre, -ent.) Vgl. Fritz Fath, 1. c. Lied VI der Serie der unächten Lieder. 3. Rayn. 633. Quant je voi l'erbo reprendre. — Brak. Arch. 43, 319: a'TbTa'vb?! a^brj a' 7 b 7 | B,B 7 . Refr.: Str. 1— 2 : . . . main- tenir . . . venir, Str. 3—4: . . . corocier . . . mestier. (5 Str., 1 — 2: -anre, -ir, 3—4: -ee, -ier, 5: -ie, -ei.) 2 ) 4. Rayn. 1006. Biaus m'est (Or vient) est^s quant retentist la breuille. — Brak. Arch. 43, 286 3 ): a%^o^o^oKü^o|B^oA', 0 . Kefr - Str. 1-2: . . . paraige . . . ke me voille, Str. 3— 4: ... a cellee . . . m'asaille, Str. 5 — 6 : . . . contredire . . . aparoille. (6 Str. + Envoi zu 2 Zeilen : 1 — 2: -uelle, -aige, 3 — 4: -aille, -ee, 5—6: -uelle, -ire.) 5. Rayn. 531. Nouvele amour dont grant peine irrest nee. — Brak. Arch. 43, 272: a'jobjoCjodV'iofjoG'io. Refr.: Str. 1—2: . .. esperance, Str. 3 — 4: . . . fiance. (6 Str., durchreimend: -ee, -oir, -ier, -ire, -iere, -ant, -ance.) 4 ) 1) A, lautet in allen 3 Strophen auf das gleiche Refrain wort „changier 44 aus: (Sens, por, pue(en)t changier). 2) In Str. 1 u. 3 fehlen die Verse 6—8. 3) Raynaud bezeichnet dies Gedicht als „avec des refrains". 4) Für Str. 5 — 6 findet sich nichts Entsprechendes; jedoch Str. IV, 3 und VI, 3 zeigen in ähnlicher Art: . . . mentir . . . trichier. Bemerkung: Nicht zu verwechseln sind mit den oben besproche- nen Refrainworten solche Fälle, wo eine Zeile in jeder Strophe mit einem bestimmten Wort oder einer bestimmten Silbe beginnt. So z.B. Rayn. 832«: De ma dame [vus] voil chanter; Zs. f. fz. Spr. u. Litt. XIV, 137, Digitized by Google 53 6. Rayn. 1339. Dieus, j'ai chante' si volentiers. — Brak. Arch. 42, 275: a 8 b 8 a 8 b 8 |c 8 c 8 id' 10 D' 10 . (4 Str., 1-2: -iers, -on, -ant, -ie, 3 — 4: -en(s), -uist, -eis, -ie.) D' 10 endet in allen Strophen auf „amie". 7. Eayn. 2040. Aveugles, mues et sours. — Brak. Arch. 41, 345: a 7 b 7 a 7 b 7 |c' 10 c' 10 |D 10 D 10 . (5 Str., durchreimend: -ors (-ours), -ant (-ent), -ure, -is.) Vers 7 und 8 jeder Strophe hat als Reimsilbe ,.pris" und zwar Str. 1 : espris, . . . mespris, Str. 2 : entre- pris, . . . empri8, Str. 3 : mespris, . . . pris, Str. 4 : repris, . . . Jhe- sucris, 5 : pris, . . . prix. 96a] Ganz isoliert ist das 76] 22 bereits angeführte Gedicht, dessen Refrainwort eine Interjektion bildet, die in Folge von As- sonanzwechsel in den einzelnen Strophen variirt: gnif, gnauf, gnaf, gnief, gnouf, gnif*), gnif, gnöf, gnouf, gnanf. 97] Merkwürdig auffallend ist bei einer ganzen Reihe der letzterwähnten Gedichte die fast gleiche Bauart, deren all- gemeine Form sich ausdrücken lässt durch das Schema: abab | cc | dd etc., d. h. die Strophenausgänge sind völlig isoliert zwischen den Strophengrundstöcken und den Refrains. Meist treffen wir mehrere Strophenausgänge an, die wiederum völlig beziehungslos zu einander stehen. Anzunehmen ist also wohl, dass diese Strophenausgänge ehemals selber Refrains ge- wesen sind, dass sie ihren Refraincharakter jedoch eingebüsst haben. Ursprünglich wird der ehemalige Refrain eine Wortlauts- eino Ton Stengel publizierte, bisher unbekannt gebliebene Chanson der Misch-Hs. der Bodley'schen Bibliothek in Oxford, Ashmole 1285, auf B1.285v° (XIII. Jh.), dessen Schema lautet: a 8 b' 6 a 8 b' 6 |aob' 6 a 8 b' 6 |c,c 7 ; Zeile 9 (c 7 ) jeder Strophe beginnt mit dem Refrainwort: „Trop s'esluinie 4 . [Beiläufig bemerkt sei, dass dasselbe Schema einem ebenfalls von Ray- naud nicht angegebenen Liede der Misch-Hs. des Oxf. Corpus-Chrsti- College Nr. 154 (XIII. Jh.) zukommt: „Cil qui voldra oXr mun chant", cf. Stengel, Zs. f. fz. Spr. u. Litt. XIV, 158: „Ein anglonormannisches Lied über die Freundschaftspflichten".] In Rayn. 828: Fort chose est comant je puis chanter, Brak. Arch. 42, 809: aiob' 10 a 10 b' 10 | b' 10 e 10 c 10 b' 1(f beginnt Vers 6 jeder Strophe mit „douce dame". Rayn. 954: Amours est bone volentes. Brak. Arch. 41, 364: a 8 b 8 a 8 b 8 1 b 8 a 8 b 8 . Vers 1 jeder Strophe beginnt „Amors 4 *. (5 Str., durchreimend: -eit, -ent.) Rayn. 1385: Quant la douce Saisons fine. B. Rom. 137: a' 7 b 7 a' 7 b 7 | c 7 c 7 |d' 7 d' 7 | e 7 e 7 |d' T . Vers 10 jeder Strophe hebt an mit „dorenlot". *) gnif Str. 6 wird wohl ebenso wie gnauf Str. 2 beizubehalten sein. In beiden Strophen ist auch der letzte b-Reim, mit dem das Refrain- wort assoniert, durch einen a-Reim ersetzt. Das französische Gedicht weicht hierin allerdings von der strophischen Form seines provenzalischeij Vorbildes ab; vgl. Romania XIX S. 18. Digitized by Google 54 Veränderung soweit erfahren haben, dass die Refrainzeilen in den einzelnen Strophen bis auf das letzte Wort ihre Gestalt änderten. So entstanden die Refrainworte, die bei Antritt eines neuen Refrains durch einfache Reimworte ersetzt wurden. 98] Die vorher erwähnten Beispiele von Rayn. 410, 511, 1986 und 263 wie 1752 stellen sich auf eine Mittelstufe zwi- schen reiner Refrainbildung und Refrainwort, indem der eine der beiden Verse noch Gestalt und Wortlaut durch sämtliche Strophen hindurch unverändert beibehält, während der andere nur noch das Schlusswort als Refrainwort festhält Die weitere Entartung wird wie folgt eingetreten sein: Auch die Refrain- worte hielten nicht mehr an der einheitlichen Form fest, auch sie erfuhren in einzelnen Strophen hie und da eine Änderung, während die metrische Form zunächst noch die alte blieb. Von einer Refrainbildung im eigentlichen Sinn konnte dann natürlich nicht mehr die Rede sein. Oft wird dann aber in solchen Fällen ein neuer Refrain an das Strophengebilde getreten sein. 99] Den ganzen Entwicklungs- resp. Entartungsvorgang denke ich mir daher folgendermassen : Ursprünglich ein Strophen- grundstock von der Gestalt etwa abab mit einem etwa zwei- zeiligen Refrain CC; mochten nun a und b für sämtliche Strophen des Gedichts ihre Reime behalten oder sie von Strophe zu Strophe ändern, jedenfalls blieb C im Reim konstant, weil der Refrain konstant blieb. Nun erfuhr der Wortlaut der ersten Re- frainzeile in einer oder der anderen Strophe, ursprünglich etwa nur an der Anknüpfungsstelle — aus logischen oder syntakti- schen Anlässen — eine erst geringfügige, dann immer weiter- greifende Veränderung. Die Veränderung konnte die ganze Zeile betreffen, mit Ausschluss jedoch des letzten Wortes, das als „Refrain wort" eben konstant blieb. So liegt die Sache z. B. : 1. Rayn. 410. a 10 b 6 a 10 b 6 1 c s c 6 1 d 8 d 7 | E 7 E 4 . Refr.: . . . servir, Sanz Ii trahir, so dass E 7 in allen 6 Strophen auf „servir" ausgeht, (cf. Abschn. 95], 3.) 100] Alsdann ging mit der zweiten Refrainzeile eine gleiche Änderung vor sich, sodass ein Fall vorlag, wie z. B. in: 1. Rayn. 1028. Au besoing voit on Tami. — Scheler I, 78: a 7 b 7 a 7 b 7 |c 7 c 7 |d 7 d 7 |c 7 c 4 |E 4 E 7 ; für E 4 E 7 bleiben nur noch die Schlussworte in allen Strophen konstant: E 4 : ... prison, E 7 : chanson. 101] Ein Stadium weiter, und auch die Schlussworte der ehemaligen Refrainzeilen erfuhren hie und da Ersatz durch ein neues Wort, vorläufig noch des gleichen Reimes. Dieser frozess, periodisch in einzelnen, nicht sofort in sämtlichen Digitized by Google 55 Strophen eines Gedichtes entwickelt ergab Formen, wie sie z. B. Rayn. 633, 1006, 1280 zeigen: 1. Rayn. 1006. Biaus m'est (Or rient) estfo, quant retentist la breuille. — Brak. Arch. 43, 286: Str. 1—2: . . . paraige . . . ke me voille, 3-4: ... a cellee . . . m'asaille, 5: . . . contre- dire, . . . aparoille. 102] Oder die WorÜautsveränderung ging derart vor sich, dass nur noch die Schlusssilben der einstmaligen Refrainworte gleich reimten. Solche Beispiele mit im Strophengrundstock von Strophe zu Strophe wechselnden und im Strophen- ausgange konstant bleibenden Reimen liegen in zahlreichen Fällen vor, so z. B.: 1. Rayn. 160. Ne puis faillir a bone chan^n faire. — Brak. Arch. 43, 273: a'^b^a'^bio | 2 : -aire, -aime, -ise, 3: -ire, -iere, -ise.) 8. Rayn. 787. Ne me sont pas achoison de chanter. — Brak. Arch. 43, 266: ajob^ajobjo | c' t oc' 10 1 a 10 a 10 . (5 Str., 1, 4, 5: -eir, -on, -oie, 2 - 3 : -on, -eir, -oie.) 9. Rayn. 699. Je chantasse volontiers liement. — Tarb. Th. 182: ajob^a^obiol c'gc'iol d 10 d 10 . (5 Str. + Envoi zu 4 Zeilen, 1 — 2 : -ent, -on, -aigne (-iegne), -oir, 3 — 4 : -is, -on, -aigne (-iegne), -oir, 5 : -ier, -ir, -aigne (-iegne), -ir.) 10. Rayn. 1865. Pour froidure ne pour iver felon. — Tarb. Th. 52: a 10 b 4 a ia b 4 | c 10 Cio | diod' 10 . (5 Str. + Envoi zu 4 Zeilen, Digitized by Google 56 1 — 2: -od, -ai, -uet, 3 — 4: -or, -as, -ant, 5: -ent, -oir, -er; d in Str. 1 — 5: -i(-ir), d': -ie. Str. 1: partir, partie, 2: faillir, faillie, 3: ami, amie, 4: saisi, dessaisie, 5: merci, mercie, Envoi: oubli, oublie.) 103] So war die Form abab | cc entstanden; an deren Schluss trat alsbald wieder ein sekundärer Refrain von zwei gleich- reimenden Zeilen DD, der im Laufe der Entwicklung dem- selben Wortlautsveränderungsprozess zum Opfer fiel, um seiner- seits einem dritten u. s. w. sekundären Refrainzeilenpaar Platz zu machen. 104] Anmerkung: Nicht bloss das Konstantbleiben jener Reime in den Schlussversen verleiht jenen Gedichten einen Refraincharakter. Es giebt eine weit grössere Anzahl von Gedichten, deren Schlussverse bedeutend kürzer oder länger sind als die Strophenverse. Dieser Contrast in der Silbenzahl der Schlussverse gegen die der Strophenverse giebt den ersteren ebenfalls das Ansehen von verblichenen Refrains. Z. B.: Kürzere Schlusszeilen: 1. Kayn. 1811. Empereres ne rois n'ont nul pooir. — Tarb. Tb. 27 : aiebioaiobio | b 10 | c' 7 c' 7 . (5 Str., 1-2: -oir, -er, -ure, 3—4: -ant, -oit, -oie, 5: -on, -eus, -ie.) 2. Kayn. 1186. Li jolis maus que je sent, ne doit mie. — De Couss.9: a'jobioa'jobjola'jo | b 7 b 7 a' 7 . (5 Str., durchr.: -ie, -ir.) 3. Hayn. 1479. Tout autressi con Tente fait venir. — Tarb. Th. 68: a^bjoa^bjo | b 10 a 10 | c 7 c 7 c 7 c 7 . (5 Str. + Envoi zu 4 Zeilen, 1 — 2: -ir, -us. -or, 3—4: -ant, -ier, -oir, 5: -er, -i, -is.) 4. Kayn. 1775. Car me conseillifo, se Dex vos voie. — Jean- roy, Orig. S. 477: a' n a' n a'na'ii| b 7 b 7 a'7b 7 . 5. Kayn. 716. Boin fait servir dame qui en gr6 prent. — Brak. Arch. 41, 369: ai 0 bi 0 aiobio| a 1( ,b, 0 (= a 5 + b 5 )a 10 (= b 6 + a 5 )| a 7 b 7. (5 Str., durchreimend: -ant, -ir (-i).j 6. Kayn. 1973. Merci, amours, de la douce doulours. — De Couss. 49: a 10 b 10 aiobio| b B c 7 c 7 b 7 1 b 10 - (Der Vers b 10 fehlt in Str. 1 — 3.) 5 Str., durchreimend: -our, -ir, -ous. 7. Kayn. 2024. On demande mout souvent qu'est amours. — De Couss. 52: a^b^ob^ | b 7 c' 7 c' 7 a 7 a* 7 c / 7 . (5 Str., durchreimend: -ours, -is, -ie.) 8. Kayn. 500. Au repairier de la douce contree. — De Couss. 56 : a'iobioa'iobio | b 7 c / 7 c / 7 d 7 d 5 . (5 Str. + Envoi zu 4 Zeilen, durch- reimend: -ee. -ir, -oie, -i.) 9. Kayn. 111. Cil qui tous les maus essaie. — Tarb. Bl. 19: a' 7 b 7 a' 7 b 7 | a' 7 b 7 | b 4 a' 6 b 4 . (2 Str., 1: -aie, -ent, 2: -andre, -er.) Digitized by Google 57 105] Längere Schlusszeilen: 1. Rayn. 331. Adan, d'amour vous demant. — DeCouss. 142: a 7 b 7 b 7 a 7 1 CjoCio- (6 Str. + 2 Envois zu je 3 Zeilen, durchreimend: -ant, -er, -es.) 2. Rayn. 360. Li rossignous chante taut. — Tarb. Th. 42: a 7 b 7 b 7 a 7 1 CjöCjo | d'io. (5 Str. + 3 Envois zu je 3 Zeilen, durch- reimend: -ant, -us, -is, -aigne (-eigne).) 3. Hayn. 1339. Dieus, j'ai chante* si volentiers. — Brak. Arch. 42, 275: a 8 b 8 a 8 b 8 |c 8 c 8 1 d' 10 dV (4 Str. + 2 Envois zu je 4 Zei- len, 1 — 2: -iers, -on, -ant, -ie, 3 — 4: -en, -uist, -eis, -ie.) 4. Hayn. 846. On ne se doit desesperer. — Brak. Arch. 43, 282: a 8 b 8 a 8 b 8 1 b 8 a 8 a 8 c 10 . (2 Str., durchreimend: -eir, -or, -oie.) 5. Rayn. 863. Bien doit amours guerredoner. — Brak. Arch. 41, 372: a 8 b 8 a 8 b 8 |a 8 a 8 | c 10 Cj 0 . (5 Str., 1—2: -eir, -ir, -it, 3 — 4: -eis, -ent, -ir, 5: -it, -ent, -ir.) 6. Rayn. 805. Puis qu'il m'estuet de ma douleur chanter. — Tarb. Th. 55, Stengel, Liedercitate Nr. 15 (S. 466): aiob' J0 aio| c' 7 c' 7 1 a 10 b' 10 . 7. Rayn. 1095. Tant ai en chantant proie\ — Brak. Arch. 43, 368: a 7 b 8 a 7 b 8 j a 7 a 8 | b^o. (6 Str., 1—2: -\6 (-i<5t), -oir; 3 — 4: -aint, -on, 5: -it, -eit.) 8. Rayn. 1180. Glorieuse vierge Marie. — De Couss. 107: a' 8 b 8 a' 8 b 8 | a' 8 a' 8 b 8 [b lo a' 10 . (5 Str., durchreimend: -ie, -aus.) 9. Rayn. 220. Amours et bone esperance. — Brak. Arch. 41, 365: a' 7 b 7 a' 7 b : b 7 ] c 7 c 7 1 d 10 d 10 . (5 Str., durchreimend: -ance, -eir, -or, -ir.) 10. Rayn. 1291. Grieviler, j'ai grant mestier. — Steffens, Siena, Nr. 97; L. P. Ec. d. Ch. XX, 31: a 7 b 7 a 7 b r |c 7 c 7 Id^d,«^. (-ier, -oi, -i6, -i.) 11. Rayn. 978. Lambert Ferris, drois est que ni'entremete. — Steffens, Siena Nr. 96. L. P. Ec. d. Ch. XX, 349: a / 1 oh 4 a' 1 ob 4 | c 7 c 7 1 d 10 d ic . (-ete, -ir, -ans, -tes.) 12. Rayn. 1041. Entendäs, Lambert Ferri. — Steffens, Siena Nr. 90: a 7 b 7 a 7 b 7 1 c 7 c 7 | d' J0 d' J0 - (-i> -aint, -ait, -ie.) 13. Rayn. 1776. Sire prieus de Bouloigne. — Steffens, Siena Nr. 91. L. P. Ec. d. Ch. XX, 331: a' 7 b 7 a' 7 b 7 | c 7 c 7 1 d 10 d J0 . (-oigne, -er, -ois, -ie.) 14. Rayn. 494. Adan qui avoit amee. — De Couss. 158: a' 7 b 7 b 7 a' 7 1 c 5 c 7 1 d J0 d 10 . (6 Str. + 2 Envois zu je 4 Zeilen, durch- reimend: -ee, -ent, -ort, -on.) 15. Rayn. 1798. Adan vauriös vous manoir. — De Couss. 138: a 7 b' 7 a 7 b' 7 | c 7 c 7 | d, 0 d 10 . (6 Str. + 2 Envois zu je 4 Zeilen, durchreimend: -oir, -ie, -ans, -ies.) 4b Digitized by Google 58 16. Rayn. 2049. Adan, duquel cuidtös vous. — G. R. Rom. VI, 592: a 7 b7a 7 b7| C7C7 Id'jod'jo. (6 Str. + Envoi zu 4 Zeilen, durchreimend: -ous, -ant, -ir, -ie.) Vgl. Rom. XIX 18. 17. Rayn. 2040, Aveugles, mues et sours. — Brak. Arch. 41, 345 : a 7 b 7 a 7 b 7 1 c'joc'k) | d J0 d 10 . (5 Str., durchreimend : -ors (-ours), -ant (-ent), -ure -is.) 18. Rayn. 1838. Grieviler, s'il avenoit. Kell. 388: a 8 b 8 b 8 a 8 | c 7 c 7 1 d 10 d 10 | e 10 e 10 . (8 Str., durchreimend: -oit, -6, -iez, -us, -ir.) 19. Rayn. 1066. Adan, Ii qu6s doit mieus trouver merci. — De Couss. 190: a 10 b 7 a 10 b 7 J c 7 c 7 \ d 10 d 10 . (6 Str. + 2 Envois zu je 4 Zeilen, durchreimend: -i, -oir, -ent, -ir.) 106] Als eine Art Überrest von ursprünglich vorhandenen Refrainworten sind auch wohl die Körner aufzufassen. Sie sind innerhalb der Strophe selbst ungebunden, finden aber ihre Bindung in dem nämlichen Reimausgange der entsprechen- den Stellen der anderen Strophen. Von einzelnen proven- zalischen Dichtern sind auch die Körner sehr kunstvoll an- gewandt, so wieder von Arnaut Daniel, der ganze Gedichte verfasste, die nur aus Körnern bestanden, fast gleich den vor- erwähnten Gedichten aus blossen Refranreimen, nur in ab- geschwächter Form; bei den Körnern kehren ja nur Reim- silben, beim Refrainreim dagegen die ganzen Reim Wörter wieder. — Für das Altfranzösische seien folgende Beispiele von Strophen mit Körnern angeführt: 1. Rayn. 679. A vous, amant, plus qu'a nul autre gent. — Brak. Arch. 41, 364; F. Fath, Coucy, Lied I, S. 36 ff.: aiob'ioaiob'iej b'^aioaioCjo. Str. 1 u. 3: -ent, -ie, -ais, Str. 2 u. 4: -e!r, -ie, -ais, Str. 5—6: -or, -oie, -ais. 2. Rayn. 360. Li rossignous chante tant. — Tarb. Th. 42: a 7 b 7 b 7 a 7 | c 10 Ci 0 | d' 10 - 5 Str. -f- 3 Envois zu je 3 Zeilen, durch- reimend: -ant, -us, -is, -aigne (-egne). 3. Rayn. 52 6 a . Je croi qu'amours ne sera ja lassee. — H6c. 79: a'iobioa'iobio | bi 0 c 7 c 10 d 7 . 5 Str. -f- Envoi zu 4 Zei- len, durchreimend: -ee, -ier, -er, -au. 4. Rayn. 739. Ne me done pas talent. — Brak. Arch. 43,270 (Moinies d'Aures): a 7 b 7 a 7 b 7 | aibiaTc'?. 4 Str., 1 — 3: -ant, -ai, -ie, 4: -ant, -i, -ie. 5. Rayn. 1885. Desoremais est raison. — Brak. Arch. 42, 270 : a 7 b 7 a 7 b 7 1 b 7 a 7 a 7 b 7 c' 7 . 5 Str., 1 — 3 u.5 : -on{-ons),-eir,-ie,4 :on,-eir. 6. Rayn. 2124: J'ain par coustume et par us. — Brak. Arch. 42, 344: a 7 b' 7 a 7 b / 7 |a 7 b' 7 a 7 b' 7 jc 7 . 6 Str. -f- Envoi: b' 7 a 7 b' 7 c 7 . 1— 2: -us, -aindre, -eir,3 — 4: -is (-us), -ee, -eir, 5—6: -us(-is),-ie,-eir. Digitized by Google 59 7. Rayn. 334. Phelipe, je vous demant, Dui amant de euer verai. — Tarb. Th. 96: a 7 b ; a 7 b 7 ja 7 b 7 a 7 c' 7 . 7 Str., 1—2: -ant, -ai, -ie, 3 — 4: -iert, -on, -ie, 5 — 7: -oir, -i, -ie. (Vgl. Rom. XIX 15.) 8. Rayn. 1269. Mes cuers me fait comoncier. — Brak. Arch. 43, 259: a 7 b 7 a 7 b 7 1 b 7 a 7 c' 7 . 4 Str., 1, 3, 4: -ier, -ir, -ire, 2: -ir, -ier, -ire. 9. Rayn. 846. On ne se doit desesperer. — Brak. Arch. 43, 282: a 8 b 8 a 8 b 8 1 b 8 a 8 a 8 c' 10 - 2 Str., durchr.: -eir, -or, -oie. 10. Rayn. 255. La flours d'iver sour la branche. — Stoffens, Siena Nr. 59: a' 7 b 7 a' 7 b 7 | a' 7 b 4 b 7 a 4 1 c' 4 . 5 Str., durchreimend: -ance, -or, -aindre. Anhang III. 9 Übersicht der Refrainformen,*) 107] I. Einzeilige. 1) Refrain und Strophenschluss iden- tisch in Reim und Silbenzahl. 1 — 5. — Vgl. Oxf. Ball. 94, 93, 130, [126a], 128. 1. Rayn. 1177: a'a'a' | b | B. 7 Silbner — 34] 5 2, 3, 4. 1259, 1318, 1406: 10 S. — 15] 1, 2, 34] 1 5. 67: a 8 a 8 b l0 B 10 - 14] 1 2) Refrain und letzte Strophenzeile identisch. 6—14. — Vgl. Oxf. Ball. 132, 138, 151, 56, 42 (64), 61, 166, 167, 187, 152, 165, 143, 170. 6. 1688: a' 10 a' 10 a' 10 I a 8 a 8 | A 8 — 14] 7 7. 2050: ab'ab' I b'c | C 7 S. — 34] 3 8. 2097: a' 7 b 5 a' 7 b 5 | b 5 a 7 c' 7 | C 7 — 15] 5 9. 1031: a7b 5 a 7 b5 | bsCs^a? | A 7 — 26] 5 10. 588 : a'bba' | cca'c | C 7 S. — 34] 9 11. 228a: a' 8 b 8 a' 8 b 8 | b 8 c 8 c 8 d / 7 | D' 7 — 14] 8 12. 86: a 7 b 5 a 7 b 5 | b 7 c' 6 c' 5 c' 7 d 5 d 7 | D 7 — 20] 3 13. 1595: a 7 a 3 a' 7 a 7 a 3 a ; 7 | b^b'^ | C 7 — 14] 5 14. 197a: a 7 a 3 a / 7 a 7 a 3 a / 7 | b 7 b 3 c 7 "| C 7 — 14] 6 3) Refr. und letzte Strophenzeile identisch nur in Reim 3 verschieden in Silbenz. a) Refr. und vorletzte Strophenzeile identisch in Silbenz., verschieden in Reim. 15—17. 15. 317: a 7 a 7 | a 7 b 3 | B 7 — 34] 6 *) Verfasst von Prof. E. Stengol. Digitized by Google 60 16. 1883: a 7 b 7 a 7 b 7 | c 7 c 5 d 3 d 3 | d 7 e 4 | E 7 — 34J 10 17. 1275: a 10 a 10 | a 10 b 6 | B J0 - 34] 4 b) Refrain und letzte + vorletzte identisch. 18. — Vgl. Oxf. Ball. 122, 123, 181, 126 b, 17, 157, 68, 91, 161, 79. 18. 1646: a 7 a 7 | a 7 b 4 | B A1 ~ 40j 1 c) Refrain und vor- + drittletzte identisch. 19. — Vgl. Oxf. Ball. 154, 27, 19 (119), 28, 145, 142, 57 u. Anm. zuII2a. 19. 1195: aVio | b B b 6 I b 6 b 6 | b 6 a' 6 a' 10 I A' 12 — 41| 1 d) Refr. ohne weitere Übereinstimmung. 19a,b, c,d, 20—35. 19a. 911: a 8^8 a 8^8 I C 8 a 8 C 8^8 I ^16 S * ToxtO. 19 b. 853: a'ioa'wa'io | b l0 | B I5 — 16] 1 19 c. 994: | a 7 b 3 | B 12 | b 7 b 7 b 4 b 4 b 4 b 8 b 8 — 81]4 19d. 104: a 8 b 8 a 8 b 8 | b 8 a 8 a 8 c 8 | Cu — 16] 2 20. 1162: a' 7 b 7 a' 7 b 7 | b 5 c 7 a' 5 b 7 | B 10 — s. Texte. 21. 2006: a / 6 a / ß b 6 a i 7 b ß a v 7 a i 7 b 5 | B 9 - 79] 2 22. 1528 : a 7 b 7 a 7 b 7 | a 7 a 7 b 7 b 4 c 4 | C 9 — 16] 3 23. 1369: a 7 (b.: a 8 )b 8 a 8 b 8 | b c' 7 c' 8 d 7 | D 9 - 79] 4 24. 122a: a 7 b 7 a 7 b 7 | b 7 c' 7 | ff 8 — 34] 11 25. 1401: a 7 b 7 a 7 b r | b 5 b 5 c 5 | C 8 — 16] 4 26. 204: a' 7 b 7 a' 7 b 7 | c' 6 c' 6 d '7 | D 8 — 17] 2 27. 772: a 7 b' 7 a 7 b' 7 a 7 b' 7 a 7 b' r | c 4 c 5 | C 7 — 20] 4 28. 169: a'^bjobjoa'i« | a J0 b ,0b, <> 15 D 8 . — s. Arch. 99, 385. **) Die letzte Refrain- und letzte + vorletzte Strophenzeile sind identisch in der Oxforder Ball. 11 (115): a' 7 b 7 a' 7 b 7 | a' 7 6 7 a' 7 | A' 7 -4' 14 . s. Zeitschr. f. franz. Spr. XVIII 1 S. 108. Die erste Refrain- und vor- + drittletzte Strophenzeile sind iden- tisch in der Oxf. Ball. 120: a 8 b' 6 a 8 b' 6 | V 4 c 8 I ^ioCio- — s - eb - s - 99 (Vgl. oben 18, 19 u. Anm. zu 112dy.) Digitized by Google 65 5) Refrain u. Strophenschi, ident in Silbenz., versch. in Reim. a) Reime umgestellt, vor- und drittletzte Strophenzeile meist identisch in Reim und Silbenzahl. 128a -130 — Vgl. Oxf. Ball. 14, 114. 128a. 1006: a'b'a'b'a'b' | B'A'. 10 S. - 96] 4 129. 219a: a' 7 b 7 a' 7 &7 | *78 — 88] 6 III. Dreizeilige. 1) Refrain und Strophenschluss iden- Digitized by 68 tisch in Reim und Silbenzahl. 209, 210. - Vgl. Oxf. Ball. 174, 77, 43, 3, 78, 44, 158, 15 (117), 76. 209. 583: a 10 a 10 b' 5 |b' B b' 6 a 6 | B' ß B' R A 5 — 19| 3; vgl. 243 210. 62: a 7 b' ß a 7 b' 5 | a 7 a 7 \ c 5 c 7 b' 6 | C 5 C 7 B' 6 - 14J 3 2) Letzte Refrain- und Strophenzeile identisch in Reim und Silbenzahl .*) a) Refrainzeile 1 + 2 mit vorletzter Strophenzeile identisch in Silbenzahl a) und in Reim. 211. — Vgl. Oxf. Ball. 36 (112), gedr. Zs. f. frz. Spr. XVIII 1 97. 211. 1362: a tl a xl | a u b 6 | A 7 A 4 B 6 (s. 70, 94) — 36] 1 ß) verschieden m Reim. 212 - 213a. — Vgl. Oxf. Ball 38 (109), 168. 212. 2076: a n a n I a n b 6 | B 7 B 4 B 6 (s. 84) - 36] 2 213. 1405: a 10 a 10 | a J0 b' 5 | C 5 C 5 B' 5 (s. 96) — 39] 1 213a. 82: a 4 a 4 b',a 4 a 4 b' 6 | c^WA | d 8 e' ti | F 4 F 4 E' Ä (s. 101 [fehlerhaft]; vgl. 102, 130, 240) — s. Texte. b) Refrainzeile 1 + 2 entspricht vorletzter Strophenzeile (trotz Verschiedenheit in Reim und Silbenzahl); vor- und drittletzte Strophenz. identisch in Reim u. Silbenz. 214. *) In den Oxforder Balladen begegnen noch folgende oben nicht belegte Fälle: a) Beide letzte Refrain- und Strophenzeilen sind identisch in Beim und Silbenzahl. oc) Erste Refrain- und drittletzte Strophenzeile sind identisch in Reim, verschieden in Silbenzahl (bei voller Identität von dritt- und viertletzter Strophenzeile) 102: aaaa | A 8 AA. 7 S. — s. Arch. 99, 367. 39 (108): aV | a'ba' | A' ß BA'. 7 S. — s. eb. 349. ß) identisch in Silbenzahl, verschieden in Reim: 20: aa | abc | BBC. 7 S. — s. eb. 344. Y) verschieden in Reim und Silbenzahl 96: a 10 a 10 | a 10 b'c 7 | C 7 B' 7 C 7 — s. eb. 364. 121: a'ba'b j c 6 cd | DCD. 7 S. — s. eb. 370. b) Die zweite Refrain- und vorletzte Strophenzeile sind identisch in Silbenzahl, verschieden in Reim: 51: a 7 b 6 a 7 b 6 | a 7 a.c' 6 | D 9 D 7 C' ¥ — s. Zs. f. frz. Spr. u. L. XV11I 1 101. c) Beide erste Refrain- und vor- wie drittletzte Strophenzeile sind identisch in Silbenzahl, verschieden in Reim: 34 (106): a 6 a*b 4 b 4 c 8 I C 4 0 4 C 8 — s. Aren. 99, 348. 33 (105): a 6 a 6 b' 6 c 6 c 6 b' 6 | d 7 d 7 e 7 | F 7 F 7 E 7 (Str. 1; D 7 D 7 E 7 ) - s. eb. 347. 67: a 7 b 7 c' ß a 7 b 7 c' 5 | d'd^e'ß I A 7 A 7 E* ß — s. Zs. f. frz. Spr. u. L. XVIIP, 111. d) Durch Reimumstellung der dritt- und vorletzten Strophenzeile ist die Identität dieser Zeilen in Reim und Silbenzahl mit den beiden ersten Refrainzeilen verwischt: 21: ab'ab' | b'cc | CB'C. 7 S. - s. Arch. 99, 334. Digitized by Google, 69 214. 811: a 10 a 10 | ai „b' 6 \ C tf C B B' 6 38J 1 c) Erste Refrain- und vor- + drittletzte Strophenzeile iden«- tisch in Silbenzahl, verschieden in Reim. 214a. 214a. 56: a 7 a 7 | a 7 b 5 a 7 b 5 | C 12 C' 5 B 5 (s. 250a) — 43] 2 d) Erste Refrain- und vorletzte Strophenzeile identisch in Silbenzahl, verschieden in Reim Refrainzeile 2 ist spä- teres Einschiebsel (ähnl. 181).*) Vgl. II 2) u. IV 2) c. 215. 1360: a 10 a 10 | a lü b 6 | B^CJB,. (s. 250) - 25] 2; 216. 451: a 7 b' 5 a 7 b' 5 | b' 7 a 5 | a 7 c r | C 7 (C,)C 7 (vgl. 165, 166 u. 259) — 32] 1 e) Refrainzeile 1, 2 und vor- wie drittletzte Strophenzeile verschieden in Reim und Silbenzahl (dagegen vor- und drittletzte identisch mit viert- und fünftletzter Strophen- zeile in Reim wie Silbenzahl) **) 217, 218. 217. 1081: a 7 b 7 a 7 b 7 | b 7 a 7 | b 7 a 7 c 8 | C 4 C 4 C* — 44] 1 218. 577: a 7 a 7 a 7 b 7 | C 5 C 3 B 7 (s. 92, 152) - 85] 7 3) Letzte Refrain- und letzte Strophenzeile identisch in Reim, verschieden in Silbenzahl. a) Letzte Refrainzeile identisch mit letzter + vorletzter Strophenzeile (Refrain und Strophenschluss ergeben die gleiche Silbensumme). 219. 219. 409: a 7 b' 6 a 7 b' 6 a 7 b' 6 | c 8 c 8 c 8 c 8 d 4 | D I2 D 12 D 13 - 42] 1 b) Erste Refrainzeile und drittletzte Strophenzeile identisch in Reim und Silbenzahl. 220. 220. 92: a 7 b 7 b 7 a 7 | a 7 b ? b 7 | A 7 B 4 B 4 — 20] 2 c) Erste wie zweite Refrainzeile und vor- wie drittletzte Strophenzeile verschieden in Reim und Silbenzahl.***) 221, 221a. — Vgl. Oxf. Ball. 46. 221. 151: a w b 8 a 8 b 8 | b 5 B 1 b 7 | C 5 C 7 B 4 (Refr. verwischt). Texte. 221a. 1665: a 7 b ? a 7 b 7 I c' 6 c' n b n | B 7 B 7 C 3 (s. 127) — 29] 10 *) Die letzte Refrainzeile ist als Anhängsel zu betrachten in den Oxf. BaU.: 65: a 7 b 5 a 7 b 5 | b 7 a 7 | A 7 A 7 (A 8 ) — s. eb. 356. 47: a y a' 6 a,a' 6 | b 7 b' 5 | B 7 B 5 (B 5 ) - s. eb. 351 Dagegen ergiebtsich die erste Refrainzeile als Einschiebsel in der Oxf. Ball. 118: abab | ba | (A 8 )AA. 7 8. — s. eb. 369. **) Auch dieses ist nicht der Fall in der Oxf. Ball.: 16: a' 7 b 7 a' 7 b 7 | b 7 c 7 c 7 d' 7 | D' S B 6 D' 7 — s. Zs. XVIII* 110. ***) Refrain und Strophenschluss ergeben dabei die gleiche Silben- summe in den Oxf. Ball. 149: a' 7 a' 7 | a' 7 b ö | B 4 B 4 B 4 — s. eb. 104 129: a,a 7 | a 7 b' 4 | C'.C'.B'e — s. eb. 102. Digitized by 70 4) Refrain und Strophenschluss identisch in Silbenzahl, verschieden in Reim .*) 222—225. 222. 744: aaa | BBB. 8 S. — 70] 2 223. 965: ab'ab'ab'ab'ab'abW | CCC — 56] 7 224. 1939: ab'ab'ab'ab' | CCC — 56] 3 225. 100: a 7 b' 7 a 7 b' 7 | c 7 c 3 b' 3 b' 5 | d 5 D 3 E 6 E 6 (vgl. 261) — 76] 21 5) Letzte wie vorletzte Refrain- und Strophenzeile iden- tisch in Silbenzahl, verschieden in Reim. 226—228. 226. 158: a' 7 b 7 b 7 a' 7 | b 8 i b 7 a' 7 | C 4 C 7 C 7 s. Texte. 227. 2002: a 7 b 7 a 7 b 7 a 7 b 7 | a 7 c' 5 c'-, i D5D5D5 — 53] 2 228. 533: a' 12 a' 12 | B' J2 B' i2 B' 12 — 76] 23 6) Letzte Refrain- und Strophenzeile identisch in Silben- zahl, verschieden in Reim. 229—234. 229. 1411: a^ananan | B' 4 B' 4 B'ii — 72] 6 230. 1450: a^a^a^o | B 4 B 3 B J0 — 72] 3 231. 468: a 7 b' 7 a ; b' r | b' 7 a 5 b' 7 | C 5 C 7 C r — 51] 6. (Refr. und Strophenschi, ergeben die gleiche Silbensurame, vgl. 219.) 232. 798: a 8 b 8 a 8 b 8 | b 8 a 8 | C 4 C 7 C 8 — 68] 5 233. 2088: a' 7 b 7 a' 7 b r | b 7 a' 5 | A'APt — 28] 4 234. 800: a7b' 7 a 7 b' 7 | a^ | C 6 (b.: C 4 )D a D 7 — 53] 1 7) Letzte wie erste Refrainzeile und letzte wie drittletzte Strophenzeile verschieden in Reim und Silbenzahl. 234. 235. 1752: a'ba'b | b 7 a' 7 a' 7 | CßjG 6 — 51] 4. Refrain und Strophenschi, ergeben fast die gleiche Silbensumme. 8) Refrain und Strophenschluss verschieden in Reim und Silbenzahl. 236—241.**) 236. 2045: a 7 b 7 a 7 b 7 | b 7 c 5 c 5 | B 3 B 3 B 8 — 51] 12 237. 1918: a8b 8 a 8 b 8 | t^ag I C 4 C 7 C 7 — 51] 5 238. 576: a 7 a 7 b / 5 a 7 a 7 b' 5 |c 7 c 7 d 4 | D n DJ) 7 (vgl. 265)— 76] 15 *) Die zweite Befrain- und die vor- f drittletzte Strophenzeile, sowie die erste Befrain- und die viertletzte Strophenzeile sind identisch in Silbenzahl, aber verschieden in Beim in der Oxf. Ball. 101: a'iga'^a'^a'jg | b 7 b 7 c' 7 c' 7 | D 7 D 14 D, — s. Arch. 99, 366. **) Entstanden ist diese Verschiedenheit durch sonst nur noch 107] 259 zu beobachtende Einbeziehung der letzten Strophenzeile in den Befrain in der Oxf. Ball. 40: a 7 a 7 | a 8 B 2 j A 8 B 2 . Der interessante Text lautet: I. Costumier suix de chanteir. Ne kier mon euer, ke doubler Por la joie c[om]perer 9 Me fait ma joie, an bien muer. 3 Me fait ma dame an bien amer. C'est bon etc. C'est boin, III. Or me dont deus ei ourer, Quo je faice sans demorer Ke je puxe recourer 6 Chanson. 15 Joie, d'amor recorder. II. Jai de celi deseurer C'est bon etc. Digitized by Google 71 239. 511: a' 7 b 7 a' 7 b 7 c 3 c ß d 3 d 7 | E 2 E 3 E 8 (vgl. 190, 261) — 76] 8 240. 574: a 4 a 4 b' 6 a 4 a 4 b' 6 | b' 6 a 8 | C 8 C 8 B' 6 (vgl. 130, 101 102, 213a) — 28] 1 241. 1404: a^a^Es^b^ | C 5 C7 (s. 188) — 73] 1 IV. Vierzeilige. 1) Refrain und Strophenschluss iden- tisch in Reim und Silbenzahl. 242-244. — Vgl. Oxf. Ball. 98, 60, 12, 29, 54, 45, 87, 62, 160 (und 172 mit geringer Abweichung). 242. 1171: a' 7 b' 5 a' 7 b' 5 a' 7 b' 5 a' 7 b' 5 |A' 7 B' 5 A' 7 B' ß (s.257)- 23] 3 243. 122: a' 10 a' 10 b' 4 b' 4 b' 4 C4 I B' 4 B' 4 B' 4 C 4 - 14] 10; vgl. 209 u. 246, 247 244. 1489: asb^bW^'s ) c 5 d' 6 c 6 d'5 | C 5 D' 5 D 6 D' 5 (s. 256) — 15] 6 2) Letzte Refrainzeile und Strophenzeile identisch in Reim lind Silbenzahl. a) Die 3 in jeder Strophe voraufgehenden Zeilen identisch in Silbenzahl. 215—248. — Vgl. Oxf. Ball. 48. 245. 492: abababab | AAAB. 5 S. - 93] 1 246-7. 538, 1182: a' 10 a',o I b 6 b 6 b 7 a' 6 | C 6 C 6 C 7 A' 6 - 74] 2, 1 (Durch Reimwecb8el von b aus IV 1 entstanden; vgl. 243). 248. 475: a 7 a 7 a 7 b / 6 | c^b'ß | D^D^B'ß — 75] 1 b) Refr. aus einem zweizeiligen entstellt; vgl. III 2 c). 249,250. 249. 835: a n a n | a n b ö | B 7 B 4 (B 4 )B 6 — 36| 3; vgl. 84,70 250. 1360: a 10 a 10 | a, 0 b 6 | C 4 B 6 (C 4 )B 6 (s. 215) — 37] 1 c) Refr. u. Strophenschi, ergeben gleiche Silbensumme. 250a. 250a. 56: a^ I a 7 b 5 a 7 b ä | B^C'^ (s. 214a) - 43] 2 3) Letzte Refrain- und letzte Strophenzeile identisch in Reim, verschieden in Silbenzahl. 251. — Vgl. Oxf. Ball. 63, 13, 113, 89, 137. 251. 2042: a^a^bs | a^a^bö | c 5 böC ö b 6 c 5 b 5 c 5 | D 3 D a D 3 C2 — 48] 4 4) Letzte Refrain- und letzte Strophenzeile identisch in Silbenzahl, verschieden in Reim. 252-261. 252. 1694: a' 5 a' 6 | b 8 b 7 | C.C 8 (b.: CßjCgC, — 89] 4 253. 768: a^'naVi!*'«» n i B 7 tf 4 B 7 C' 4 - 76] 16; (ent- standen aus einer Form von 115 b)) 254, 255. 1621, 21: a'ba'ba'ba'b j CDC'D. 7 S. — 56J 1, 5 256. 1489: abababab | CD'CD'. 5 S. (s. 244) — 55] 1 Digitized by 72 257. 1171: aWöa'Tb'sa'Tb'sa'Tb'ö | C^CW (»• 242) — 57] 1 258. 12: a / 6 b«a / 6 b ti c / 6 d 6 c / A | E,F Ä E 5 F 6 - 76] 1 259. 454: a 7 b' 5 a 7 b' 5 | b' 7 a 5 a 7 | CjC 7 C 3 C 7 (Entartung von 216, vgl. S. 70 Anm.) — 52] 6 260. 1836: a^b^Dy | c^Ce | jyj^(E ti )iy e - 76] 20 261. 939: a 7 b' 7 a 7 b' 7 | | b' 3 b' 5 c 6 | CjAD«^ (Eefrain und Strophenschi, haben gleiches Silbenschema) (vgl. 225, 160, 161, 16, 190) — 76] 19 5) Refrain und Strophenschluss verschieden in Reim und Silbenzahl. 262—267. 262. 1363: agbsasbs | b^b^ | D 6 C 4 D 8 C 13 — 88] 3 263. 885: a 7 b 7 a 7 b 7 I a^a^ | QD 7 D 7 C ß — 63] 1 264. 89: a 7 b / 6 a 7 b' 5 b' 7 c 5 c 7 j D 7 E 7 D 6 E 5 — 52] 1 265. 570: a^bs | cf^ä^ | D 7 E 7 E 7 E 7 - 76] 18 266. 1954: a^a^ | b 7 c ö c 5 | D 3 D 3 A 5 D 3 — 51] 13 267. 1365: a^b^b^CftD^^DiCiPj — 81] 5 V. Sechzeiliger Refrain. 268. — Vgl. Oxf. Ball. 31.*) 268. 1212: a^b^b'öa'Tb'öa^b^Cy | D 7 D 7 Dt;D 4 D 4 D 3 - 76] 13 VI. Achtzeiliger Refrain. 269. 269. 348: a 7 a 3 b 3 a 7 a 3 b s | b 7 Cs | D 3 DjD 3 C a D 3 D 3 D 3 C 2 — 52] 3 Die Lieder „avec des refrains". 108] In wenigen Fällen kongruiert der Bau des Refrains für sämtliche Strophen des Gedichts: 1. Rayn. 997. Ja pour ce se d'amer me deuil. — Br. Arch. 42,338: a 8 b 8 a 8 b 8 | b 8 c 8 c 4 c 8 d' e d'iod'i©eio I E 10 . 4 Str., 1 und 3: -uel, -ant, -is, -aige, -ient, 2 und 4: -ient, -ent, -is, -aige, -eul. 2. Rayn. 1381. Quant Ii douc est&s define. Din. HI, 451: a' 7 b 7 a' 7 b 7 | (^c^d^d^e? | E 7 D' 7 . 5 Str., 1—2: -ine, -ient, -oel, -oie, -ot, 3—4: -ie, -ous, -i, -oie, -ier, 5: -i6, -is, -ois, -ole, -ant. 3. Rayn. 617. L'autrier par une sentelle. B. Rom. 314: a' 7 b7a' 7 b7 | fybsfya'y | B 7 . 4 Str., 1—2: -eile, -<5, 3: -eile, -or, -iere, 4: -ant (-ans), -ie, -i, -aire. 1 ) *) Fünfteilige Refrains haben die Oxf. Ball.: 41(135), 59, 53, 157(169), verschieden lautende Refrains: 6, 8, 52 (s. Zs. f. frz. Spr. XVIII 1 88 f.) und musikalische 171, 97 (s. eb. 90). 1) Str. 3: a' 7 b 7 a' 7 b 7 |b 7 b 8 b 7 c' 7 | B 7 ; Str. 4: a 7 a 3 a 7 V 7 a 7 c 7 c 3 a 7 d' 7 ! A 7 . Digitized by Google 73 4. Kam. 1848. L'autrier pastoure seoit. B. Rom. 316: a 7 b 4 a 7 b 6 | ^b^b Q | CjCfiße. 7 Str. + Envoi zu 8 Zeilen; 1: -oit, -on, -or, 2 : -er, -oir, -i, 3 : -er (-es), -el (-eis), -i, 4 : -es (-ieu, -eu), -ant, -ot (-ost), 5: -oi, -al, -a, 6: -er, -i, -ent, 7: -er, -i, -os (-ous), Envoi: -es, -ot (-ort), -i (-in). 5. Rayn. 969. Quant je oi cbanter Palouete. G. R. Bull, de l'hist. de Paris IX, 141: a'^a^^a^Vöböla'öa'öa^jC^CaBöA'ö. 3 Str., 1 : -ete, -er, -ir, 2 : -ie, -i, -ai, 3 : -oie, -is, -i. 6. Rayn. 2046. L'autrier chevaucboie sous. B. Rom. 229: a 7 b'5a 7 b' ß | A I A 7 B' ß . 7 Str., 1-2: -os, -ee, 3—6: -er, -ee, 7: -ier, -ee. 7. Rayn. 19. Pour conforttr mon courage Qui d'amors s'es- froie. B. Rom. 235: a'ua'^a'^a'ia I bj5Ciöd l5 | d 7 e ß | En. 1 ) 3 Str. 8. Rayn. 1558. Li rossignoles jolis. Pb 11 173: a 2 b' 7 a 7 b' 7 | c ö d' 7 | d' 7 e 4 | E 12 . 5 Str. + Envoi zu 6 Zeilen. 9. Rayn. 1705. Avant hier me chevaucboie. B. Rom. 40: a' 7 b 7 a' 7 b r j b 7 a' 7 c 7 | D 7 C 4 . 4 Str., 1: -oie, -el, -er, -uell, 2: -oie, -el, -oit, -i, 3: -oie, -al, -ai, -uis, 4: -oie, -al, -oir. 109] Zwei verschiedene Refrainteile sind erkennbar; der erste ist formell für alle Strophen konstant, der zweite Variationen unterworfen: 1. Rayn. 73. Ier main pensis chevaucboie. B. Rom. 303: a 7 b' 6 a 7 b' 6 | c 8 c 4 c 4 | D 7 D 4 DJ | A 4 A 3 A 4 A 8 , Str. 2: E 6 E 1(> , 3:D 4 E 4 E I4 , 4: E' 6 E' 6 E' 6 , 5: E 6 E 18 , 6: E 7 E 9 P l0 , 7: E 6 E 14 , 8: E 5 E 5 E 10 . 8 Str., 1: -ai, -oie, -ant, 2: -i, -ele, -a, 3: -in(-i), -ie, -it, 4 : -aut, -ace, -ent, 5 : -in, -oie, -6, 6 : -ent, -ure, • as, 7 : -er, -ire, -ant, 8: -ier, -aisse, -ai. 2. Ravn. 2041. Pensis com fins amourous. B. Rom. 279: a 7 b' 6 a 7 V 5 | c 8 c 8 | D 3 D 7 | E 7 E 14 , 2: E 9 E 10 E^, 3: E 8 E 8 E 8 , 4: E' 5 E' 12 , 5: E 4 E 1X , 6: E 6 E 12 , Envoi: E^E'^. 6 Str. + 2 Envois zu je 7 Zeilen, 1: -ous, -oie, -ai, -ient, -a, 2: -ous, -oie, -oi, -ai, -ant, 3: -u, -aire, -ai, -oi, -6, 4: -u, -aire, -ez, -our, -aine, 5: -ir, -ance, -an (-anz), -al, -a, 6: -ir, -ance, -ais, -ir, -er, Envoi 1: -on, -ai, -aindre, Envoi 2: -on, -ez, -ir. 1) Oder unter Berücksichtigung der Binnenreime in Strophe: 1. a 7 b' 6 a' 7 b' 6 | c' 8 c' 8 b' 5 | b' 8 b' 3 b' 5 | d 3 d 4 (h | e 8 e 4 e 8 | fWe [aeo] d y [aeo] g 5 | H 7 G 6 : -age, -oie, -ele, -ant, -is, -ure, -oit, -ot. 2. a' 7 b' 6 a' 7 b' ß | c 8 c 4 b' 6 | d' 8 d' 8 b' ß | e 3 e 4 e 8 | f 8 f 4 f 8 | S'sg'A [aeo] f, [aeo] h 5 | I' 7 H ß : -ele, -oie, -is, -iere, -ant, -in ^-i), -ie, -a, -ee. 3. a\b' ß a' 7 b' ß | c' 3 c' 8 b' ß | d' 8 d' 4 b' 5 | e 7 e 7 | f 3 f 4 f 7 | I Sa^ge [aeo] h 7 [aeo] i ß | K' 7 I 6 : -aire, -ie, -oire, -ete, -ier, -is, -ois, -ant, -aut, -ee. 5b Digitized by Google 3. Rayn. 1991. De Mes a friscor l'autre jour. B. Rom. 155: a 8 b 8 a 8 b 8 | c 8 c 8 | B 8 B 8 | C' 4 C' 6 B 6 , 2: D 8 D 8 |D ß D 10 , 3: C' 6 C 6 | C 12 C,, 4: D 8 D 8 | D 15 D 8 , 5: B 8 B 8 | B 13 .') 5 Str., a = -our (-or), o = -i (-in, -it), c = -et (-est, -ept). 110] Hieran reihen sich die Schemata der eigentlicher Lie- der „avec des refrains", die also in sämtlichen Strophen variieren : 1. Rayn. 1700. Hier main quant je chevauchoie. B. Rom. 269 : a> 7 a' 7 b 7 |b 7 a' 7 a' 7 |C 8 C 8 C 8 , 2:C 6 C 12 , 3: C' 6 C' 14 , 4: C 7 C U , 5: C 4 C U . 5 Str., 1: -oie, -ent, -a, 2: -ue, -oit, -ir, 3: -ue, -er, -ise (-ie), 4: -ee, -oir (-oi), -ot, 5: -iere (-ee), -ant, -art. 2. Rayn. 13. Quant Ii dous tans s'assouage. B. Rom. 38: a' 7 b 7 a' 7 b 7 | b 7 a' 7 a' 7 b 7 b 7 | C' 6 C 14 , 2: C 4 C„, 3: C 7 C 14 , 4: B' 7 B' 7 B' 7 , 5: C 10 C 10 C 10 , 6: C 7 C, 4 . 6 Str., a Str. 1—3: -age, Str. 4—6: -ue, b Str. 1—3: -ant (-ent), Str. 4-6: -is. 3. Rayn. 2101. Ou partir de la froidure. B. Rom. 126: a>>%b'Jby>W*|B' 5 B' 12 , 2: D 8 D 8 D 8 , 3:B' 6 B' 18 , 4: D' 6 E ti D' 12 , 5: 0^4. 5 Str., 1: -ure, -eile, -oit, 2: -oie, -ee, -ai, -ei (-eis, -eit), 3: -eile, -ie, -eir, 4: -ure, -oie, -ain, -ie, 5: -iere, -ee, -i. 4. Rayn. 150. Amours et desirs me destraint. Br. Arch. 41, 362: a 8 b 8 a 8 b 8 | b 8 a 8 b 8 | C' 6 C 12 , 3: C 8 C J6 , 4: C 4 C„, 5: C 6 C, 2 . 5 Str., 1 : -aint, -ir, -ie, 2 : -aint, -ir, -eir, 3 : -is, -eir, -ent, 4 : -is, eis, -on, 5: -oir, -is, -ai. 5. Rayn. 85. A l'entrant de mai. B.Rom. 196: a 5 b' 5 a 5 b' 5 | ******** I b' 7 a 7 b' 7 a 7 | C 7 D' 6 C 7 D' 6 , 2: (A 5 )C' 6 D fl C' 6 D 6 , 3: (A 5 ) W t&zlPvV *$*)> 4: (A 6 )C 8 D 8 C 8 D 8 . 4 Str., 1: -ai, -oie, -oir, -ee, 2 : -ai, -oie, -ete, -er, 3 : -ent, -ete, -a, -ee, 4 : -ent, -ele, -e, ez. 6. Rayn. 368. Dates un pr6 verdoiant. B. Rom. 85: a 7 a 7 b' 7 a 7 b' 7 a 7 | C 7 C 14 , 2: C 7 D 4 D„, 3: C 7 C 14 , 4: QuCnC«, 5: C 7 C 14 . 5 Str., 1: -ant, -autre (-ointe?), -ent, 2: -es, -oute (-ote), -ent, -os (-ors), 3: -uis (-is), -estre, -oir, 4: -is, -oute (-ouche), -ai, 5: -ai, -ouce, -ain. 7. Rayn. 1995. Un petit devant le jor. B. Rom. 35: a 7 b 5 a 7 b 5 a 7 b 5 a 7 b 5 | a 7 b 6 a 7 b 6 | a 7 a 7 a 9 | C^C^C^, 2: C 8 C 8 C 8 , 3: C'eC.s, 4: C 6 ff 18 , 5: C' 5 C 15 , 6: C 4 B Ö C 4 . 6 Str., 1: -or, -ier, -ue, 2: -ent, -er, -os, 3: -is, -ient, -ie, 4: -oir, -e, -ie, 5: -es, -ous, -aigne, 6: -es, -or, -art. 8. Rayn. 1975. Pour ce que (Pour tant se) mes cuers souffre grant doulour. Br. Arch. 43, 299: axobjoaiobjoa^ajo \ C' 6 C' l2 , 3: C' 7 C' 7 C 7 , 3: C 7 C 8 C 7 , 4: C 8 C 14 , 5: C^C^. 1) Die zweiten Refrainteile der Str. 3, 4, 5 sind die Refrains von Ball. 75, 180, 82. Digitized by Google 75 9. Hayn. 1713. L'autre jour me departoie. B. Kom. 41: a' 7 b 7 a' 7 b 7 | a' 7 b ? a' 7 b 7 | B 7 , 2: B 10 , 3: B 3 B 8 , 4: B 8 , 5: B 20 . 5 Str., 1: -oie, -ors (-or), 2: -ue, -oit, 3: -ie, -is, 4: -ie (-ire), -i (-is), 5: -ie, -e (-es). 10. Rayn. 1707. L'autre jour me chevauchoie. B. Rom. 151: a' 7 b' 5 a' 7 b' 5 | c 7 c 7 | D 7 C„, 2: D 7 B' 6 D 7 , 3: D 7 D 6 D 14 , 4: D 7 D n , 5: D 7 D 14 . 5 Str. durchreimend. 11. Rayn. 1669. Chanson veul faire de moi. Br. Arch. 42, 259: a 7 b' 5 a 7 b' 5 | c 7 c 7 | D 7 D 7 D 7 D 7 , 2: D 7 D ft D n , 3: D' 5 C 4 C 3 D' 5 , 4: D 7 D 7 D 7 , 5: D 7 D, 5 . 5 Str., 1-— 3: -oi, -iere, -i, 4: -ai, -ee, -ent, 5: -oi, -une, -ai. 12. Rayn. 1596. Chanson ferai que talent m'en est pris. Tarb. Tb. 10: a^a^o i CucWiodio I D J4 , 2: E' 8 E' 6 , 3: D 8 D 8 , 4: D l5 , 5: D 8 D T , Envoi: D 8 D 8 . 5 Str. + Envoi zu 4 Zeilen, 1 : -is, -ont, -ise, -oi, 2 : -is, -ont, -ise, -e, -oie, 3 : -oir, -e, -ance, -a, 4: -oir, -e, -ance, -a, 5: -ant, -or, -ee, -i, Envoi: -ee, -on. 13. Rayn. 1503. Quant je plus voi felon rire. Br. Arch. 43, 322: a' 7 b 7 a' 7 b 7 | b 7 a' 7 a' 7 | C Ö C Ä C 8 , 2: C 7 C 15 , 3: C.C^, 4: C^Dn, 5 : C 7 Cj5» 14. Rayn. 1382: Quant Ii nouviaus tans define. Tarb. Ch. 10: a' 7 b 7 a' 7 b 7 | b 7 a' 7 a' 7 | C 7 C 10 , 2: C 6 C„, 3: C/C,,, 4: C l5 , 5: Oj. 5 Str., 1: -ine, -on, -ai, 2: -ie, -ir, -a, 3: -ie, -ier, -er, 4: -ie, -ire, -er, 5: -ie, -ent, -ier. 15. Rayn. 1586. L'autrier chevachai pensis. B. Rom. 116: a 7 b' 5 a 7 b' 5 | V&o, | d 7 e' 6 | D 7 E' 6 , 2: d' 6 e' 10 I D'eE'io, 3: d 7 | C^, 4: c^es | D 5 E 5 , 5: dy | D, 4 . 5 Str., 1: -is, -oie, -or (-oz), -6e, 2: -ier, -oie, -or, -etes, -ie, 3: -is, -oie, -eit (-eir), 4: -ier, -oi«, -or, -ans, -eir, 5: -uer, -ie, -ai, -oir. 16. Rayn. 1301. Pour moi renvoisier. Br. Arch. 43, 289: a 5 b' 6 a 5 b'6 I a^W>' 6 \ a 5 a 5 b' 6 | C^C,,, Str. 2: CACfc, Str. 3 : C 14 D' 18 . 3 Str. 17. Rayn. 1292. Bien voi c'amours me veut mais mestroier. Br. Arch. 42, 247: a^bViob'io | b'^b'™ | CioCio I (he, Str. 2: C 10 C 10 , Str. 3, 4: C l2 . 18. Rayn. 1270. Deus, dont me vient (com avint) que j'osai comencier. Br. Arch. 42, 279: aiob'joaiob'to | b'ioa 10 | C^C'u, 2: CrQA, 3: C' 7 C 14 , 4: C 15 , 5: a^Vs | a 10 c I0 | C\oA 10 A 10 D 10 . 19. Rayn. 1240. Penser ne doit vilanie. La B. II, 187: a' 7 b 7 a' 7 b 7 | b 7 a' 7 a' 7 Cy | C 2 C lh 2: C l5 , 3: CöC^, 4: Cn. Durchrei- mend: -ie, -ent, -oie. 20. Rayn. 987. Au nouvel tans que nest la violette. B. Rom. 300: aVa'io | b 7 a' 6 b 7 a' 6 | b 7 b 7 a' 6 | b 7 b 7 a' 6 | fya'efya'g | c 6 | C 6 C 14 C 6 , 2: D 7 D 7 D 7 C 6 , 3: a' JO a'io | b 7 a' 6 b 7 a' 6 | c^a'g \ c 7 c 7 a' 6 | d 7 a' 6 | d 7 a / 6 | Digitized by Google 76 E/Ej 4 - 3 Str., 1: -ote, -or, -us, -aite, 2: -eile, -or, -6o, -a, 3: -ente, -uer, -ir, -ors, -ui. 21. Rayn. 962. L'autrier par un matinet. B. Rom. 283: a7b 7 a 7 b 7 | a7a 7 b 7 c 7 ! D Ö C 5 , Str. 2-7: a 7 b7a 7 b 7 | a 7 a 7 b 7 c' 7 | Ci», 3 : C' 18 , 4: C,o, 5: BjjC'g, 6: A 7 C 4 , 7: da- 22. Rayn. 839. Je ne sai tant merci crier. Dia. III, 141: a 8 b 8 a 8 b 8 | b' 8 a 8 a 8 | 1—4: C 8 A 7 C 6 , 5: C 6 Ci 5 , Envoi: a ö a 8 | C^C,,. 23. Rayn. 824. Li lousseignols que j'oi chanter. Sch. II, 143: a 8 b s a 8 b 8 I b s a 8 b 8 I C 8 C i5, 2: C^Ch, 3—5 : C g C 1G . Durr.hr,: -er,-or. 24. Rayn. 573. Au tcns novel || quo eil oisel. B. Rom. 295: a 8 (=a 4 + a 4 ) b 5 a 8 (=a, + a 4 ) b 5 | % \ c 4 d 5 | D 12 , 2 : D J2 , 3, 4: D ? D 5 , 5: D 12 . 1 — 2: -el, -ai, -ors, -is, 3 — 4: -ent, -is, -ai, -a(-6), 5: -ai, -ir, -ez, -er. 25. Rayn. 575. En avril au tens novel B. Rom. 134: a 7 b ; a,b 7 | b^d* | D 1S , 2: D 9 D n , 3:D,,D 1C , 4: D 15 , 5: D 10 , 6;D„. 1: -el, -ier, -on, -oir, 2: -el, -ier, -on, -i, 3: -el, -ier, -on, -i, 4: -i, -er, -ier, -a, 5: -i, -er, -ier, -ai, 6: -i, -er, -ier, -ir. 26. Rayn. 584. Quant se resjoissent oisel. B. Rom. 31: a ö b ö a 8 b 8 | | d^d* | D J4 , 2: D^D,, 3: CgD^ 4: D 16 , 5: D 10 , 6: D 16 , 7: D 8 B 8 (Str. 7: aAa 8 b ö I | d ö d 8 d»b 8 ). 1: -el, -ir, -oit, -i, 2: desgl., 3: -uer, -aut, -oit, -i, 4: -uer, -aut, -oit, -i, 5: -ier, -ir, oit, -i, 6: -ier, -ir, -oit, -i, 7: -ez, -ir, -oit, -6, -i. 27. Rayn. 609. Belle Aölis une jono pucelle. B. Rom. 105: a'ioa'iob 4 b,b 3 | a' 7 b,b r a' 7 | c, | C 6 B 6 B 10 , 2: C u , 3: D' 7 , 4: ? 5: C 5 D 5 . [Str. 1 und 5 fehlt c 7 ], 1: -eile, -in (-i), -ous, 2: -ete, -in, -oi, -eit, 3 : -eile, -i, -os, -aire, 4 : -ete, -eile, -i, -uert, 5 : -iere, -eis, -oene, -os. 28. Rayn. 803. Joliemeut doi chanter. Sch. I, 102: a 7 b' 7 b' 7 a, | a 7 b' 7 b' 7 | C 5 C ä C 7 , 2: QA„ 3: C,B' 9 C„ 4: C d C J0 , 5: C,C 14 Envoi zu 5 Zeilen. Durchreimend: -er, -ie. 29. Rayn. 806 Puis quo d'amours m'estuet chanter. La B. U, 162: agbg^bs | a*b 8 | B 4 A 8 B 4 , 2: B 8 B Ö B 7 , 3: C 4 A 7 A 6 C 4 . 3 Str., 1: -er, -ai, 2: -oit, -a, 3: -a, -is, -uis. 30. Rayn. 1323. Pensis outre une bruiere. B. Rom. 18 L: a>^ 7 b 3 bV^c' 7 d' 7 d' 7 e' 8 | E' b F 19 F J8 , 2 : e 7 | E^F'ÄGs, 3: e 7 | E 7 F'«F / «G5F6G5. 3 Str., 1: -iere, -ade, -eve, -estre, -aine, 2: -iere, -aistre, -uelent, -ire, -i, 3 : -ine, -oie, -atre, -6e, -ant. 31. Rayn. 1374. L'autre jour par un matin Sous une espi- nette. B. Rom. 147: a 7 b' 5 a 7 b' ö | C7C 7 | b'öC 7 | b' 5 d 7 | D 12 , 2: D„, 3: D 10 D 8 , 4: D 12 , 5: D 22 . 5 Str., 1: -in (-ins), -ette (-ete), -el, -a, -os, 2 : -ois, -ance (-ante), -es, -ons, 3 : -on, -aces (-acnes -asse, -ace), -6s, -ant, 4: -iors, -ointes (-ointe), »el, -on, -enne, 5: -ier, -ie, -i, -on, -ete, -a, -eile. 32. Rayn. 1957. Chanter veuil pour fine amour. Br. Aich. Digitized by Google 77 42, 253: a^a^ | c' v c'7 | D' 7 D' 8 D' 7 , 2: DiD 7 D 4 , 3: D 7 D 13 , 4: D 7 D 7 E 8 , 5: D 10 C' 7 D 8 , Envoi: D 7 C' 7 D 5 . 5 Str. + Envoi zu 5 Z. 33. Rayn. 2035: Chans, d'oisiaus (et) feuille ne (et) flours. Br. Aich. 42, 263: a 7 b 8 a 7 b 8 b 8 | A 7 B 8 A 8 B 8 A 8 , 2: C 7 B 7 C 8 , 3: C 7 C 7 C 7 , 4: C 8 B 8 C 8 , 5: C 8 B 8 C 8 , 6: C^BgC^C'u. 111] In einigen Fällen ist auch der letzte Vers der Strophe Variierungen unterworfen : 1. Hayn. 1372. L'autre jour par un matia Jouer m'en aloie. B. Rom. 161: a 7 b 6 a 7 b 5 | a 7 a 7 | c 7 | C 5 C 9 C 5 , 2: a 5 | D 8 D 8 A 3 , 3: b 6 |B 8 B 8 , 4: c, \ B ß C tt C 12 . 2. Rayn. 1377. Eutre Godefroi et Robin. B Rom. 176: a 8 a 8 b' 6 | a 8 a 8 b' ß | b' tf b' ö | c' 8 c' 8 | d 8 d 8 d 8 e' 6 | E\E\¥ b ¥ 7 G 12i 2: e 8 j E 12 F 16 F 5 F 6 , 3: e 8 | E^F, 3 G 13 G 3 E 6 , 4: e 8 | F 10 F 3 F 8 E 7 G 7 G 3 H 3 , 5: e 8 | E 5 E 5 F 10 G 5 G n H 7 F ö H 7 I 14 I 8 K' 7 K' L 3 L 7 . 3. Rayn. 1698. Quant je cbevauchoie Tot seus lautrier. B. Rom. 50: a' ä b a' ö b 4 I a' 5 b 4 a' 5 b 4 I c^c^d^ä | E' 18 , 2: e ä | E 13 , 3: e 6 j F 7 F 4 E 6 . (Refr. von Str. 3 vgl. mit B. Rom. 80 f.) 4. Rayn. 1583. L'autrier chivauchoie delez Paris. B.Rom. 242: aioaioai 0 aiü | a 10 aioaioaio < b n | C 6 C 8 B 6 Bu, 2: b 8 | B l5 , 3: b^B'«, 4: b 5 | B 10 B 5 , 5: b 7 | B 7 B 7 . 5. Rayn. 607. En une praelle Trovai l'autrier. B. Rom. 143: a'sVsW I a' 5 b 4 a' 5 b 4 | c' 7 c' 7 | c 5 c 6 | D 14 D 8 D 9 , 2: D 7 E 4 D 7 E 4 , 3: a' 6 b 4 a' B b 4 I a' 5 b 4 a' 5 b | c' 7 C 7 | d 5 d 6 | E 14 E 14 , 4: E,F' 6 F' l3 , 5: a' 6 b 4 c' 6 b 4 d ä b 4 e' 5 b 4 | f 7 f 7 | g 5 g 6 | H 10 I' 7 I' 5 H d I' 7 , 6: a' ß b 4 b 5 b 4 | c' 5 b 4 d ö b 4 I e' 7 e' 7 | f 5 e' 5 | E' 7 F 7 E' 7 F 7 . 6. Rayn. 1375. El mois de mai par un matin. B. Rom. 262: 1: a 8 b' 6 a 8 b / 6 a 8 b' 6 c 8 b' 6 a 8 a 8 | DyD' 13 , 2: a 8 b'«a 8 b' ti c 8 b' 6 d 8 b'6C 8 c 8 j W 5 E' ti , 3: a 8 b / 6 a 8 b / 6 a 8 b' 6 b' 8 b' 6 c 8 c 8 | D 36 , 4: a 8 b' 6 a 8 b / 6 c 8 b' 6 c ll b / 6 d 8 d 8 | E 8 E Ö , 5: a 8 b' 6 a 8 b' 6 c 8 b' 6 c 8 b' 6 d 8 d 8 | A 8 A 13 , 112] Zum Schlüsse seien einige Beispiele von völlig va- riierenden Strophenformen erwähnt: 1. Rayn. 1509. Main se leva la bien faite Aölis. B. Rom. 93 : 1: a 10 a Jö a 1 ob 7 b 7 c 1 oC 1 2d' 7 d / 7 e 8 e 8 f3 | F' 12 , 2: a 10 a 10 a 1 ob 7 b 7 c 6 c 12 d 3 d B c 8 e / 12 | E' 12 , 3: ^lo^ih^i A&vW&F* I Bs^'e» 4: a 10 a 1 oa i ob 7 b 7 c 8 c 12 d 6 e 6 a 8 a 8 f 3 | F t4 , 5: a l0 a 10 a 10 b 7 b 7 c 7 d / 7 c 7 e 7 f 4 a 8 a 8 g 3 | G 8 G 8 . 2. Rayn. 993. Les le breuil. B. Rom. 252: 1: a 3 a 3 a 7 b 7 b 7 c 7 | c 3 c 7 d 7 d 7 d 3 | e 7 c 7 e 7 d 7 | G 18 ö' 6 , 2: a 7 a 3 a 3 a 7 b 7 b 7 e r | c^ds \ bjM'? | E' 7 E' 7 , 3: a ; b 8 a 4 b 4 c 7 c ? d ; d 3 d 7 d 7 e 7 e 7 e 8 f 7 f 7 g 7 | G 14 . Digitized by Goo 78 3. Hayn. 2006. En avril au tans pascour Que liest la fueillo et la flor. B. Eom. 25 : 1: a r a 7 a 7 a 7 a 4 b V) 17. Rayn. 1706. Je me chevauchoie Parmi un praäl. B.Rom. 132 2 ). 5 Strophen: a'5b 5 a' 5 b 5 | a^a^bs | a! b c' & c' b | d ö d 6 c' 5 . 18. Rayn. 1285. Quant voi le tans avrilier. B. Rom. 237: a 7 b' 7 a 7 b' 7 | a 7 a 7 c 4 c 7 | a 7 b' 7 . 1) Raynaud bezeichnet dies Lied als Past. avec des refrains, was ich bezweifle. 2) Str. 2—5 haben nur je 9 Verse, was zu dem Schluss führen könnte, dass die letzten 5 Verse der 1. Str. als Refrain gedient hätten. Digitized by 86 19. Rayn. 493. L'autrier par une ajournfo. B. Rom. 218: a' 7 b 7 a' 7 b 7 | a / 5 b 7 a' B b 7 | a' 5 b 7 a' ß b 7 | b 7 a' 5 b 7 a' 7 j b 5 b 4 a' 5 b 5 . 20. Rayn. 342. J'aloie l'autre jour orrant. B. Rom. 231: a 7 b 4 a 7 b 7 | a 7 b 4 a 7 b 6 | c 7 c 7 c 7 b 6 . 21. Rayn. 1695. Lautrier chevaucboie Pensant par un matin (Lai de la Past.). B. Rom. 205: a' 5 b 6 a' 5 b 6 b 7 a' 5 b 6 a / 5 b 6 b 7 etc. 22. Rayn. 137. A une fontaine. B. Rom. 190: a'sV'A i b 5 a '5 b 5 b 5 I a V 23. Rayn. 1322. L'autre jour en un vorgier. B. Rom. 1 ) 200: a 7 b 7 a 7 b 7 | b 3 b 7 c 5 c, | c 5 . 24. Rayn. 41. A l'entrant du tans sauvage. B. Rom. 240: a' 7 b 4 a' 7 b 4 | b 7 c' 5 b 7 c' 5 . 25. Rayn. 936. L'autrier estoie mont^s. B. Rom. 248: a 7 b 7 a 7 b 7 | b 5 c' 3 c' 5 b 5 | b 8 b 3 | d 3 d 7 . 26. Rayn. 973. Trespensant d'une amourete. B. Rom. 238: a' 7 b 3 a' 7 b 3 | c 7 c 7 c 7 | d 7 d 7 d 7 . 27. Rayn. 392. Quant fueille chiet et flors faut. B. Rom. 128: a 7 b 7 a 7 b 7 ( c' 7 c' 7 d' 3 | ü' 7 e 7 ü.' 7 Q 1 . 28. Rayn. 1704. L'autrier me chevaucboie Toute ina senturelle. B. Rom. 113: &' e V 6 *'J)' e | c 8 d' 6 e 8 f 6 .*) 29. Rayn. 559. Dous dames honorees. B. Rom. 48: a ' 6 b 4 b 4 1 a 'ö b 4 I C 4 C 4 I b 4 b i)' 30. Rayn. 957. Bergier de vile champestre. B. Rom. 195: a' 7 b 7 b 2 a' 7 c 7 c 3 b 7 d 7 d 3 b 7 -. 31. Rayn. 1709. L'autrier tout seus chevaucboie. B. Rom. 193: a' 7 b' 7 c 7 b' 7 | b' 7 b' 8 d' 8 bV) 32. Rayn. 1708. L'autrier quant chevauchoio Desouz Tombre d'un praöl. B. Rom. 194. 1—2: a' 7 b 7 c' 7 b 7 |b 7 d' 7 b 7 , 3—4: a 7 a 7 b' 7 a 7 ] a 7 c' 7 a ; , 5: a 7 a 7 b' 7 a 7 | a ; b' 7 a 7 . 33. Rayn. 1984. En mai la rosee que nest la flour. B. Rom. 184: a' 5 b 4 c 5 b 4 d' 5 d' 6 b 6 d' 5 a' 6 b' 6 >) 140] Rayn. 1361: L'autrier chevauchai mon chemin. B. Rom. 253; mit einem sehr komplizierten Formengebilde 5 ); Str. 1: a 8 b 4 a 8 ? b 4 b 10 b 2 b 3 b 10 b 8 b 8 b 1Ä b 5 b 5 b 9 c 5 c 6 b 5 1) Bartsch druckt zwar S. 200: L'autre jour en un jardin; es ist aber das richtige Lied; vgl. Str. 1, V. 3. 2) Str. 2— 3: abcbdefb, Str .4: ab cb de de, Str. 5: ababebeb, Str. 6: abeded ed. 3) Str. 2: a'-b-Cybgbgd'gbge'gbg, Str. 3: a 7 a 7 b' 7 a 8 c 7 c 7 d 7 e' 8 d 7 e' 8 a 8 , Str. 4: a^b.bgCgdgdge'gdgf'gga. 4) Str. 4: a' b 5 a' 6 b 6 c' 5 c' 6 b 6 d' 5 d' 6 b 6 . 5) Raynaud bezeichnet dies Gedicht als Past. avec des refrains; ich vermag keine Refrainbildung zu erkennen. Digitized by Google 87 Str. 2: a 8 b 4 a 8 b 1 b 4 b 4 b 6 b 2 b 3 b 10 b 8 b 8 b 10 b 2 b 3 b 6 b 8 b 8 b 5 b 9 Str. 3: a J .b i a 8 b 4 b 4 b lü b 2 b 3 b 10 b 8 b 8 b 10 b 5 b 5 b 3 b 3 b 5 b 5 b 5 . 141] Endlich sei noch Rayn. 1368 erwähnt: L'autrier matin, eine „Imitation religieuse d'une pastourelle", wie Jeanroy, Orig., S. 489 sie nennt: a 8 b 8 a 8 b 8 | a 8 b 8 a o b 8 . Pastourellen „avec des refrains". 142] Diese Lieder sind für die Entwicklung der Refrainform von besonderem Interesse. Von einem Refrain im eigentlichen Sinne des Wortes kann man hier, streng genommen, garnicht reden. Ein Beispiel mag von vornherein die Sache erläutern: Hayn. 1991: De Mos a friscour l'autre jour. B.Rom. 155; das Gedicht hat 5 Strophen, deren Grundstock das Schema hat: a s b b a s b « I c s c s b .s b 8> für Str. 1 u. 5, a 8 b 8 a 8 b « I C 8 C 8 (l 8 d .S> für Str ' 2 U ' 4 > a sVs b 8 I b & | A^A'^. Digitized by 90 152] In einem Falle ist eine Wiederholung des Strophen- ausganges zu erblicken, weshalb die Angleichung an den Strophengrundstock weniger deutlich hervortritt. 1. Rayn. 2084. B. Rom. 292: a'^a'^c? | c 7 d 7 | D, r 153] In einem weiteren Falle ist zu Gunsten der Anglei- chung des Strophenausganges an den Strophengrundstock eine Umstellung der beiden Strophen-Abschlusszeilen eingetreten. 1. Rayn. 574. B. Rom. 255: a 4 a4b / 6 a 4 a4b / t .|b' 6 a 8 |C 8 (C 8 )B' . 154] Ähnlich: Rayn. 1050: (---= 1073). Brak.Arch. 42,366: a 7 b.a 7 b 6 | Imu | B 5 B 5 . 155] Der Refrain ist zur Einzeile geworden in: 1. Rayn. 1275. B. Rom. 211: a,oa 10 | ajob 6 j B 10 . 2. Rayn. 1701. B. Rom. 167: a'i ? a', p I a' 10 b 7 | B 7 . 156] Abgesehen von der Silbenübereinstimmung in Strophen- ausgang und Refrain dürfte derselbe Fall vorliegen in: 1. Rayn. 1686. B. Rom. 166: a' 7 b' 7 a' 7 b' 7 c 7 j c 7 d' 7 | D 5 . 2. Rayn. 1369. B. Rom. 175: a 7 b 8 a 7 b s | b 8 c' 7 c' 8 d 7 | D 9 . 3. Rayn. 1309. B. Rom. 203: a 4 b' b' 6 a 8 b' 6 b' 6 a 8 | a^i C n . 157 1 In zwei Fällen erfuhr die Silbenzahl im Strophen- ausgange eine Differenzierung von der des Refrains: 1. Rayn. 1696. B.Rom. 173: a' 7 b 7 a' 7 b 7 b 7 c / 5 c' 7 d / 5 |D / H D' 7 . 2. Rayn. 1701: a'ioa'io i a', 0 b 7 | B 6 B 7 . (Der erste Refrain- vers hat rein musikalischen Charakter; vgl. 155J 2. 158] Ein 6'- (oder 5-) Silbner und ein 9-Silbner sind als 15-Silbner betrachtet und durch drei 5-Silbner ersetzt: 1. Rayn. 1697. B Rom. 146: a'b 7 a' 7 b 7 | b 5 c 5 c 5 | C' 6 C 9 . 159] Ein 6-, ein 6'- und ein 5'-Silbner sind ersetzt durch zwei 7- und einen 5-Silbner: 1. Rayn. 56. B. Rom. 96: a 7 a 7 ) a 7 b 5 a 7 b 5 | C / J2 C' 5 B 5 . 1601 Ein 5- und ein 9-Silbner sind als ein 14-Silbner be- trachtet und in zwei 7-Silbner zerlegt: 1. Rayn. 72. B. Rom. 150: a 7 | a 7 a 7 | A 5 A 9 ; vgl. 168J 1. 161] Ein 7- und ein 4-Silbner sind zu einem 11-Silbner zu- sammengefasst : 1. Rayn. 1362. B. Rom. 80: a^a,! j a n b G | C 7 C 4 B 6 . 162] Eine kleine Anzahl von Fällen wiederholt im Refrain (einzeilig!) den Reim des letzten Strophenausgangsverses, der seinerseits mit dem Strophengrundstock un verbunden ist: 1. Rayn. 592. B. Rom. 268: a^a^ | ^ihh^i^K^)^^ 2. Rayn. 86. B.Rom. 260: a 7 b 5 a7b5 | bv^c^c'; j d 5 d 7 | D 7 . 163] Weiter wird der Reim der ersten Zeile des Strophen- ausgangs verändert ; die Zeile stimmt aber weder dem Reime noch der Silbenzahl nach zu der letzten des Strophengrund- stocks, in: Digitized by Google 91 1. Kayn. 70. B. Eora. 157: a 7 a 7 b' 5 a 7 a 7 h'5 | c' 7 b' 5 B' 6 B' 5 . 2. Rayn. 1683. B. Rom. 162: a' 7 b 7 a' 7 b ? b 7 | a' 7 c 7 C 13 . 3. Rayn. 1350. B. Rom. 273: a^a^^a^a^ | b 5 B U B 14 . 164] Der letzte Reim des Refrains ist dem letzten Reime des Strophenausganges entsprechend, aber die ersten Zeilen des Strophenausganges zeigen gegenüber den entsprechenden des Refrains verschiedenen Reim, ohne darum mit den letzten Zeilen des Strophengrundstocks übereinzustimmen: 1. Rayn. 527. B. Rom. 243: aV'io I b 6 b 6 b 7 c' 6 |D 6 D 6 D 7 C g. 1 ) " 2. Rayn. 1256. B.Rom. 155: a 7 b 7 a 7 b 7 1 c 7 c 8 d' 8 j E 4 D' 7 E 4 D' 8 . 2 ) 3. Rayn. 61. B. Rom. 108: a 7 b7a7b 7 ! b s a n a, 3 a, 6 c' 5 \I) 1 'D i C'5.*) 4c. Rayn. 1373. B. Rom. 149: a 7 b' 5 a 7 b' 5 | b' 7 c 7 j C 7 C l4 . 5. Rayn. 1694. B. Rom. 165: a' 6 a' G | b 8 b 7 ' | C 5 C 3 (b. : C C )C 8 C 7 . 165) Gar keine Übereinstimmung von Strophenausgang und Refrain findet statt, während der ganze Strophenausgang dem letzten Teile des Strophengrundstocks entspricht, in: 1. Rayn. 367. B.[Rom.288: a^b^a^ | b 6 b 6 a 6 | b^lCgC,. 166 ! Der Anfang des Strophenausganges ist dem Schlüsse des Strophengrundstocks entsprechend: 1. Rayn. 965. B. Rom. 298: a 7 b / r a 7 b' 7 a 7 b / 7 a 7 b / 7 a 7 b / 7 a 7 b' 7 |b / 7 b / 7 jC / 7 C 7 C / 7 (Str. 2 : B' 7 B' 7 B' 7 ). 2. Rayn. 961. B. Rom. 171: a n a n a 7 | a 7 b 7 | C 10 D 8 . 3. Rayn. 1320. B. Rom. 72; Brak. Chans. II, 113: a 6 b 6 a 6 b 6 | b 6 a 6 a 6 b 6 | C 7 C 7 . 4. Rayn. 1673. B. Rom. 168: a 7 b 7 a 7 b 7 | b^dV? I 5. Rayn. 1139. B. Rom. 174: a' 7 b 3 a> 3 |b 7 b 4 |a' 7 a'7|b7h4!B 7 A' 4 . 6. Rayn. 1363. B. Rom. 160: a 8 b 8 a 8 b 8 | b^b^ | D ( jD 4 D 8 C 13 . 7. Rayn. 348. B. Rom. 52: a 7 a 3 b 3 a 7 a3b 3 jb 7 c 3 |D 3 D 3 D 3 C2D 3 D 3 D 3 C a . 166a] Ähnlich: 1. Rayn. 57. B. Rom. 169: a 8 a 8 | a 8 b' 6 | a 8 c 6 | C 14 . 5 Str., Str. 1, 2, 3, 5: -ai, -oie, -i, 4: -ez (-er), -oie, -i (-oie und -oignent (im Refrain) bilden vielleicht Assonanz; dann ist das Schema natürlich: aa | ab' | ac | B' 7 C 7 ). 2. Rayn. 2002. B. Rom. 186 : a 7 b 7 a 7 b 7 a 7 b 7 1 a^c'ö | D5D5D5. 167] Der Strophenausgang hat endlich mit dem Strophen- grundstock nichts Übereinstimmendes: 1. Rayn. 613. B. Rom. 264: a' 7 b 7 a' 7 b 7 1 CyCy | d' 5 d' 5 1 e 5 e 7 |F 7 F 6 . 2. Rayn. 570: B. Rom. 266: a^a^ | c' 7 c' 7 1 d 5 d5 | D 7 E 5 E 7 E7. 1) Strophisch = Rayn. 538; s. Texte Nr. 20. 2) Die Hs. hat D' ß , aber Ren. le nouv. bietet: amorettes für amors. 3) Vers 3 des Refrains tilge je. Digitized by 92 3. Kayn. 1029. B. Rom. 27: a^a^'y j c 5 C7 1 d 7 d 7 | E 5 D 6 E5D 5 . 4. Rayn. 89. B. Rom. 112: a 7 b' 5 a 7 b' 5 b' 7 1 c 5 c 7 |D 7 E 7 D 5 E 5 . 5. Rayn. 576. B. Rom. 306: a 7 a 7 b' ö a 7 a 7 b' 5 j CjCjdJ D n D 4 D 7 .' 168] In einem Falle ist der Strophenausgang nicht vom Strophengrundstock zu scheiden (wie in den Chansons de toile) : 1. Rayn. 72. B. Rom. 150: a 7 a 7 a 7 ]BöB 9 Str.l: a 7 |a 7 a 7 |A 5 A9). 169] Endlich seien drei Gedichte angeführt, wo Un- regelmässigkeit im Bau fast sämtlicher Strophen zu konsta- tieren ist: 1. Rayn. 2066. B. Rom. 141 : Str. 1: a' 6 a' 5 b 5 | a' 7 b 6 | a' 7 a' 7 b 5 | B 9 2: a' 5 a' 5 b 5 | a' 7 b 5 | a' 7 a' 7 b 5 | C 9 3 u. 5: a' 5 a' 5 b 5 | c' 7 b 5 | c' 7 c' ; b 5 | B 9 . 4 u. 6: a' 6 a' 5 b 6 | c' 7 b 5 | c' 7 c' 7 b 6 | D 9 . 2. Rayn. 1680. B. Rom. 185 : 1: a' 5 b 3 a' 5 b 4 | c' 5 b 4 a' 5 b 4 | c' 5 d 4 c' 5 d 5 | C 6 D 3 C' 6 D 4 2: a' 5 b 4 a' 5 b 4 | a'^b, | c' 5 b 4 c' 5 b 5 \ C / 6 B 3 C' 6 B 4 3: a 5 b 5 a5b5 | a 5 b 5 a 5 b5 | c'öd 3 c'öd 6 | C 6 D 3 C 6 D 4 4: a' 5 b 4 c 5 b 4 | C5b 4 c 5 b4 | a'ödoa'sdö | A' 6 D 3 A' 6 D 4 5: a' 5 b 4 a' 5 b 4 | a' 5 b 4 a' 5 b 4 | c' 5 d 4 c / 5 d 4 | C6D 3 C' 6 D 4 . 3. Rayn. 593. B. Rom. 188: 1: a'öb'öa'öb'ö | c 8 c 8 | C 16 2: a 5 b' 5 a 5 b'ö | c' 5 b' 5 d 8 d 8 | D 16 3: aöb'sasb's j c 8 c 8 | C 16 4: a'sbV'ob's | d 8 d 8 | D 16 5: a 6 b' 5 c 5 b' ß | c 8 c 8 | C lg 6: asbWö | d 8 d 8 | D 16 7: a 5 b'5Cjb'5 | d 8 d 8 | D 16 . 170] Zeitlich nicht hierher gehören 8 Pastourellen von Jehan Froissart (1337—1419), die in Bartsch's Sammlung S. 321— 37 abgedruckt sind. Sie zeigen deutlich gemeinsame Charakter- züge. Alle bestehen aus 5 Strophen + Envoi zu 5 Zeilen; haben einen Refrain, der in allen Strophen unverändert gleich bleibt. Sämtliche Gedichte zeigen Durchreim und lediglich 8-Silbner. Der Refrain ist schon einzeilig und ist in logischer und syntaktischer Hinsicht eng mit dem Schlüsse des Strophen- ausganges verknüpft. Die Schemata der 8 Pastourellen lauten 1. ab'ab' | b'ccc | cd'c | D'. IL ab'ab' | c'c' | dd | ed | E. HL ab'ab' | b'c'c'd | deef | e I F. IV. a'ba'b | bccd | ded | E. V. a'ba'b j bccd | deef | fg'f | G'. Digitized by Google 93 VI. ab'ab' | b'ccd | deef j fg'f | G'. Vn. ab'ab' ,' b'ccd' | d'eef | fgf | G. Vm. a'ba'b j bccd | deef | e | F'. 3. Die Chanson. 17 lj Von allen übrigen Gedichten, die nach Raynaud's An- gabe mit Refrains versehen sind, trägt die grosse Mehrzahl die ganz allgemeine Bezeichnung „Chanson"; fast ebenso häufig findet sich der Name „Rotrouenge". Einzelne Gedichte bieten sogar beide Bezeichnungen zu gleicher Zeit In der That ist auch kein genereller Unterschied zwischen Chanson und Rotrouenge zu konstatieren, weder in inhaltlicher noch in formeller Beziehung. 172] Man kann in die Rotrouenge-Gattung thatsächlich alles, was sich „chanson" nennt, und nicht der provenzalischen Schule angehört, setzen. Darunter fallt z. B. auch der Name „Ser- ventois", wie ein einziges Refraingedicht bei Raynaud genannt ist; es ist unter Nr. 1835 verzeichnet und hebt an: Molt de- ment dirai mon sirventois, (Nr. 17 Modena; fol. 220 c ), Schema: aiobio^obto | b 10 a 10 | A 10 A 10 . 173] Unter die Chanson-Gruppe fallen auch religiöse Lieder, die unter Bezeichnungen wie „chanson religieuse", „chanson de croisade", „chanson ä la vierge" oder „chanson pieuse" u. dergl. gehen. 174J Unter den Chansons findet sich eine ziemlich beträcht- liche Anzahl, welche formell an die Bauart einiger Chansons de toile erinnert; von einer Trennung des Strophenausganges vom Strophengrundstock ist hier nicht die Rede, der Refrain steht dem Reim (und meist auch der Silbenzahl) nach völlig isolirt da: 1. Eayn. 354. Scheler II, 25: a^a^ag | B 8 B 8 . 2. Bayn. 396. Scheler II, 53: agagagagagag | B' 6 B' 6 . 3. Eayn. 1914. Scheler II, 69 : agagagagag | B 8 B 8 . 4. Eayn. 2031. Scheler II, 43: agagagag | B 8 B 8 . 5. Eayn. 2081. Scheler H, 41. 8-Silbner: aaaaa | BB. 6. Eayn. 1650. Scheler II, 34. 8-Silbner: aaaaaa | BBL 7. Eayn. 2082. Scheler n, 8 : agagagagag«« | B 8 B 7 . 8. Eayn. 746a. Bartsch, Afz. Chrest. 6. ed. 147: a'ioaVio | B 4 B 12 1) Chanson religieuse; Str. 2—6 beginnen sämtlich: Beau dous eher fis. Digitized by 94 9. Rayn. 1450. Brack. Chans. I, 127; Arch. 43, 330: a 1 oaj 0 a 10 a 1 oa 1 o | B^(B s )B i0 '). 10. Rayn. 747. Jeanroy, Orig. S. 480: a^W^o | B 4 B 10 („Imitation pieuse d'une chanson de femme abandonn^e ; en forme de ballette"; der Refrain geht vorauf.) 2 ). 175] Eine weit grössere Zahl ist der Strophe der Ch. de toile nur soweit ähnlich, als der Strophenausgang den Refrain- zeilen nicht entspricht: 1. Rayn. 1988. Brak. Chans. I, 32 ; 10-Silbner: abab| bab'|CC. 2. Rayn. 1835. Str. 5—6. 10-Silbner: abab | ba | CC. 3. Rayn. 480. Scheler II, 1. 7-Silbner : abab | abab | CC. 4. Rayn. 1939. Brak. Arch. 42, 263. 7-Silbner: a'ba'b | a'ba'b | CCC. 5. Rayn. 1777. Scheler II, 27. 7-Siibner: a'b'a'b' | a'b'a'b' | CC. 6. Rayn. 1014» Brak. Arch. 43, 304. 7-Silbner: abab | abab | CC. 7. Rayn. 1937. Wack. 12. 8-Silbner: a'ba'b | a'ba'b | CC. 8. Rayn. 2030. Brak. Arch. 42, 280. 8-Silbner: abab j abab | CC. 9. Rayn. 1430. Brak. Chans. II, 77. 8-Silbner: abab | abab | CC. 10. Rayn. 723. Scheler II, 39. Wie 9. 11. Rayn. 309. Scheler II, 61. Wie 9. 12. Rayn. 1089. Scheler II, 66. Wie 9. 13. Rayn. 1289. Scheler II, 47: a^a^ | a*b 8 | c 3 | C h Q$. 14. Rayn. 619. Scheler II, 30: a' 7 b 7 a' 7 b 7 | a' 7 b 7 a' 7 b 7 | C 8 C 8 . 15. Rayn. 1386. Brak. Arch. 43, 285: a' 7 b 7 a' 7 b' 7 | a'^aW | C 8 C 8 . 16. Rayn. 622. Scheler II, 15: a' 7 b 7 a' 7 b 7 | a' 7 b 7 a' 7 b 7 | C 8 C 8 . 17. Rayn. 2115. Scheler H, 58. Wie 16. 18. Rayn. 745. Scheler II, 17: a' 7 b 7 a' 7 b 7 | a' 7 b 7 a' 7 b 7 | a' 7 b 7 a' 7 b 7 | a' 7 b 7 a' 7 b 7 | C 7 Cs. 19. Rayn. 568. Brak. Arch. 43, 328 : a' 7 b 7 a' 7 b 7 1 a' 7 b 5 a' 7 b 5 1 C 8 (V 20. Rayn. 175. Scheler n, 56: a' 8 b 8 a' 8 b 8 I a' 8 b 8 a' 8 b 8 | C 7 C 7 . 21. Rayn. 886. Wack. 35; Jub. Rapp. 39: a«bga 8 b 8 | a^a^Ds | C 7 C' 7 . (Chanson religieuse). 22. Rayn. 847. Mätzn. 22: a^a^o | QA. 23. Rayn. 1498. Brak. Arch. 42, 273: a'iob'ioa'joh'io | a'ioh'io I QbQb- 1) Raynaud bezeichnet es als „avec des refrains". 2) Vgl. Zs. f. rom. Ph. VIII, 570-85. Digitized by Google 95 176] Die folgenden Fälle unterscheiden sich von den vorigen nur durch Reimungleichheit der Refrainzeilen: 1. Rayn. 1813. Brak. Chaiis. II, 78; a, 0 b 10 a 1 obio | a lo b 10 | C 9 . 2. Rayn. 265. Brak. Arch. 43, 337. 5-Silber: abab | abab | D 10 . 3. Rayn. 1489. Wack. 82: a 5 b ö a ä b 5 | a 5 b 5 a 5 b 5 I C 5 D' 5 C ä D' 5 . 4. Rayn. 1621. Brak. Arch. 43, 331 : a' 7 b 7 a' 7 b 7 | a' 7 b 7 a'7b 7 • C' 7 D 7 C' 7 D 7 . 5. Rayn. 21. Brak. Arch. 42, 315. Wie 4. 6. Rayn. 1171. Brak. Arch. 43, 257. Str. 5—6: a'7b' 5 a' 7 b'5 | aVb' 5 a'7b'5 | CfD^DV 17 7 J Nicht viel anders liegt die Sache in: 1. Rayn. 1422. Brak. Arch. 41, 362: a 7 b 7 a 7 b 7 | b 7 b 7 b 4 | Cfi*. 2. Rayn. 1918. Brak. Chans. II, 30; Arch. 42, 381: asb 8 ayb 8 I bg^a* | C 4 C7C 7 . 3. Rayn. 468. Brak. Chans. II, 62: a^'^b'? I b' 7 a 5 b' 7 | C&Cr 4. Rayn. 454. Brak. Arch. 43, 314: a 7 b / 5 a 7 b / 5 | b' 7 a 5 a 7 | C^C,. 5. Rayn. 1010. La. B. II, 266; Brak. Chans. 1, 109; F. Fath, Coucy, S. 43 ff: a' 7 b 7 a' 7 b 7 i b 7 c 7 c 7 Cs | D 2 . 6. Rayn. 131. Brak. Arch. 42, 306: a' 7 b 7 a' 7 b 7 | a' 7 b 7 b 7 a' 7 j c' 7 c' 7 | D 5 . 7. Rayn. 1752. Brak. Arch. 42, 350: a' 7 fya' 7 b 7 | b 7 a'fa' 7 | C 5 C 7 C 8 . 8. Rayn. 800. Scheler II, 63: a 7 b / 7 a 7 bVa7a 7 | C 9 C 7 . 9. Rayn. 1212 (= 526). Poquet 391 u. Wack. 186. (Chanson ä la vierge): a'.bV^b's | a' 7 b' 5 a' 7 b' 5 | w | D 7 D 7 D 6 D 4 D 4 D 8 . 10. Rayn. 1836. Poquet 19 (Chanson ä la vierge): a 7 b 7 a 7 b 7 a7b 7 | c u c 6 c 6 | D / 5 E 7 (E ti )D / 6 . 11. Rayn. 263. Schelerl, 98: a 8 b 8 a 8 b 8 | Ojd | d 7 d ft | E7E3. 12. Rayn. 511. Schelerl, 41: a' 7 b 7 a' 7 b 7 | %c 5 | d 3 d 7 | E 2 E 8 E 8 . 13. Rayn. 1857. Schelerl, 89: a 7 b 7 a 7 b 7 j c^Ms | d 7 E 4 E 7 . 14. Rayn. 1538. Brak. Arch. 42, 333: a 7 b / 7 a 7 b / 7 b' a c ft c 7 d a da | E a E 5 . 15. Rayn. 1287. Schelerl, 20: a 7 b 7 a 7 b 7 | Cyc? | d 3 d 5 | E' ft E' 5 . 16. Rayn. 1573. Scheler I, 86: a 7 b 6 a 7 b 5 | c ß c 7 a 4 d Ä a4 | E' 7 E' 7 . 17. Rayn. 612. De Couss. 40: a' 7 b 6 b 7 a' 7 | a'^c? | D 4 D 7 . 18. Rayn. 1986. Brak. Arch. 43, 245: a 7 b 7 a 7 b 7 | c 7 c ß | d 3 d 3 d 7 | E 4 E 7 . 19. Rayn. 410. Schelerl, 71: a J0 b 6 a 10 b 6 | c 3 c 6 d 3 d 7 | E 7 E 4 . 20. Rayn. 12. Poquet 135; Ann. Arch. X, 70: a'«b'ea'eb' e I I c'ed'e | E 8 F 6 E ß F 6 . 21. Rayn. 992. Scheler II, 50: a4a4b' 6 c 4 C4b'gd4d4b / 6 e 4 e4b / 6 | F 8 F 8 . Digitized by Google 96 178] Alle bisher erwähnten Fälle zeigen keine deutliche Übereinstimmung von Strophenausgang und Refrain. Wir bemerken andrerseits jedoch meist eine Angleichung des ersteren an den Schluss des Strophengrundstocks. In den folgenden Fällen treten beide Tendenzen (Übereinstimmung des Strophenausganges mit dem Refrain, Angleichung an den Strophengrundstock) deutlich zu Tage: 1. Rayn. 884. Tarb. Th. 44 ff: ^ob 10 ^ob lö c /10 | c, 0 d 4 | C'ioD* 2. Rayn. 130. Brak. Chans. II, 33. 3. Rayn. 1297. Brak. Arch. 42, 350: aiob'ioajob'ioaio | b' 10 c 4 | B' 10 C 4 . 179J Die Form des Strophenausgangs ist infolge der An- gleichung an den Grundstock schon von der des Refrains differenziert in: 1. Rayn. 1964. Tarb. Ch. 117; Steffens, Siena Nr. 34: a 7 b' 5 a7b'öC 7 ) c 7 d4 | D 7 D 4 . 2.. Rayn. 2076. Jeanroy, Orig. 485 f: a^j | anb 6 I B 7 B 4 B d . 3. " Rayn. 1467. Tarb. Th. 20; Steffens Siena Nr. 9 : a 7 b' 7 a 7 b' 7 a 7 | a 7 c 7 | C 7 C 7 . 4. Rayn. 1405. Brak. Arch. 42, 294: a^a^ | a I0 V 5 | C 5 C 5 B / 6 . 5. Rayn. 1481. Wack. 9: a^a* j a 8 b 8 | C 8 B 8 . 180] In drei Fällen stimmt unter sonst gleichen Umständen die Silbenzahl nicht ganz: 1. Rayn. 451. Brak. Arch. 42, 364: fyb'&b'sb'^lw^^fy. 2. Rayn. 92. Mätzn. 42: a 7 b 7 b 7 a7 | a 7 b 7 b 7 | A 7 B 4 B 4 . 3. Rayn. 1665. Tarb. Ch. 4: a 7 b 7 a 7 b 7 c' ö | c' u b n | B 7 B 7 C 3 . 1811 Zweimal ist die Angleichung in der Weise bewerk- stelligt, dass aus dem Schlüsse des Strophengrundstocks und dem Anfange des Strophenausganges die Reimgruppen alba hergestellt wurde: 1. Rayn. 810 (=--- 796). Jeanroy, Orig. 496 (Chanson de femme); Keller 267: atob'joaiob'job'io ! ai 0 c' 10 | C' 2 o. 2. Rayn. 522. Tarb. Ch. 100: a'^a'^b? | a' 7 c 7 ( C^. 182] Ähnlich ist: Rayn. 832. Mätzn. 44: agb 8 agb g b 8 ag | bga* | A 16 . 183J Dreimal ist der Refrain zur Einzeile geworden: 1. Rayn. 317. Scheler I, 74: a 7 a 7 | a 7 b 3 | B 7 [B 3 ]. 2. Rayn. 1406. Brak. Arch. 42, 264: a 'i o^'i o a 'i o^'i o a 'i o^'i o a' 10 |b' 10 C4 |B' 10 C 4 . (en forme de ballette). Digitized by Google 97 184] In den nächsten drei Fällen findet wieder eine Zer- legung von Langzeilen bezw. Ersatz zweier Kurzzeilen durch eine Langzeile statt: 1. Rayn. 1405. Brak. Arch. 42, 294: ajoa^lajob'sICsCsBV 2. Rayn. 1362. B. Born. 80: a n a n | a^bß | A 7 A 4 B Ä . 3. Rayn. 1646. Jeanroy, Orig. 483 f.: a 7 a 7 | a 7 b 4 | B 18 .< 185] Ähnlich, jedoch weniger deutlich, liegt die Sache in : 1. Rayn. 1347. Jeanroy, Orig. 506: a 7 a 7 | a 7 b 3 | C 6 Cg. Durch eine geringe Textänderung lässt sich C 6 CL zu C 5 C 5 umgestalten. (H61as, h&as, hölas, Qui m'a fait de si haut si bas ! ändere: Qui m'a fait, hölas! De si haut si bas. 1 *) Dann wären zwei 5-Silbner zu einem 10-Silbner zusammengezogen und im Strophenausgange ersetzt durch einen 7- und einen 3-Silbner. 186] Je 2 6-Silbner sind zu einem 12-Silbner zusammen- gezogen: 1. Rayn. 83. Poquet 753: a 13 a 12 |b 12 b 12 | B 6 A 6 B 6 A 6 . 187] 2 weibliche 4-Silbner sind durch einen 11-Silbner ersetzt. 1. Rayn. 1411. Arch. 42, 242: a^an | ana n | B^B^B'n. 188] In drei weiteren Fällen liegt völlige Übereinstimmung von Strophenausgang und Refrain vor: 1. Rayn. 1171. Arch. 43, 257 : a^b^b'sla^b'sa^b'slA^B'ßA^B'ß. 2. Rayn. 1489. Wack.82: asb'öaöb'ßlasVöa^lCöd^^lCöDWs. 3. Rayn. 67. Arch. 42, 268: a ö a 8 | b' 10 | B' 10 . 189] Daran schliesse ich ähnliche Fälle einer Übereinstim- mung von Strophenausgang und Refrain, die sich aber nur auf den Reim erstreckt: 1. Rayn. 104. Brak. Chans. I, 4: a 8 b 8 a 8 b 8 | bgagag j Cg | C n . (Nur 1 Strophe ist überliefert.) 2. Rayn. 2097. Scheler n, 146: a' 7 b ft a' ; b ß | b ß a' r | c' 7 | C 7 . 3. Rayn. 1528. Scheler I, 64: a^a^bj | a 7 a7b 7 b4 | c 4 | G 9 . 4. Rayn. 772. Arch. 43, 332: aib^b^ ^V^V^z^ C 7 . 5. Rayn. 1909. Scheler II, 109: a 8 b' 7 aäb' 7 |bVV8|d>s|F 8 E 8 . Nur der letzte Strophenausgangsreim stimmt mit dem letzten Refrain- reime überein. 1) De si haut si bas bekanntes Sprichwort, s. Proverbe au vüain hrsg. v. A. Tobler Str. 179. Digitized by 98 Unveröffentlichte Refrainlieder aus den Pariser Hss. 1} i. Eayn. 11; s. oben: 181 2* 27] 2* 107] 71* 95* (wo aber überall ein a n fehlt). — Cnristuslied. Hs.: Pb 9 , 25: Anonym. Wegen der Form vgl. Text Nr. 29. I. Agniaus dous, agnias gentis, agniaus sans tache, a' n Agniaus, qui pour [n]ous göutes en la crache* a' n 3 Agniaus, agniaus pour vous hoy tant duel ... a'n c'onques je sache, a'n Ne n'oy tant. bs(4) 2 ) 6 Qui me rendroit mon aigniel etmon damache, A' n A lui me rent. B 4 II. Li lous prist pes ä Tagniel dous dobonnaire, 9 Ce fu Judas, Ii trahitres deputaire, Qui aufs] Ju'is le bailla pour tel affaire. Honni soient tuit Ii lou de toi repaire 12 Outreement! Qui me rendroit mon agniel etc. 1) Nach F. Noacks Abschriften herausgegeben von E. Stengel. 2) Die b-Zeile der Strophe ist bei vokalischem Anlaut 4-silbig (Str. 2 und Eefr.), bei konsonantischem 3-silbig (Str. 1, 3, 5), nur in Str. 4 ist sie auch bei consonant. Anlaut 4-silbig, weil hier die a-Zeilen männ- lichen Ausgang zeigen. Offenbar fühlte der Dichter also noch, dass a' 11 b 4 aus einem 15-Silbner hervorgegangen sind, ähnlich sind a' 7 b t von Brunei de Tours (s. Nr. 65), Perrin d* Angecourt (s. Nr. 16) und in der Oxf. Ball. 63 als 11-Silbner mit Binnenreim aufgefasst und werden bei vokalischem Anlaut die b-Zeilen 4-silbig. Die weibliche Ausgangssilbe der a-Zeilen ist also als erste Silbe der b-Z eilen, oder vielmehr der zweiten Reih« der Langzeilen, behandelt, und es liegt schwacher Eeihenschluss vor. So sind auch die von Tobler Versbau 5 S. 52 Anm. angeführten Verse 5' + 4 (bei konsonantischem Anl. des 4-Silbners) = 5' -f 5 (bei voka- lischem Anl. des zweiten 5-Silbners) nichts als trochäische 10-Silbner mit grundsätzlichem Binnenreim. Vgl. auch: Jeanroy, ürig. S. 479. I. Hs. : 2 creche Digitized by Google 99 III. Monni soient lou priu6 et lou sauuache! Je ne vi onques bon leu en mon aage, Lou sont crüel par nature et piain de rag«. 18 Que que Ii autre ont fait, eil m'a damache Fet trop grant. Qui me rendroit mon aigniel etc. IV. II est plus de lous u siecle que d'agniaus, La char menjuent et boiuent sor lez piaus, 24 Li riche les poures metent au[s] fuisiaus. 1 ) Helas, de ce qu(e)[a] a faire Ii miens diaus*? Le euer me fent. 27 Qui me rendroit etc. V. Agniaus dous, plus dous, tres dous, douce couree, 30 Agniaus, comment remaing seule et esgaree? Agniaus, comment seray mfcs reconfortee? Mors, quar vien et si m'oei gue[u]le baee, 33 Plus n'atent! Qui me rendroit etc. Rayn. 46; s. oben: 107] Hss.: Pb», 21; Pb», 122: aS Esbahiz en lonc voiage b7 M'estuet chan^n coumencier a'7 A loi de l'home sauuage, b7 Qui rit en son destourbier; c' 7 Quar je vueill, que ma dame oie b? Le dolereus encombrier, c'7 Qui m'oeit* en ceste voie. b\ Bien se seut de moi vengier, c'7 Qui si loinz sanz euer m'enuoie. D's Bien se tue D' 7 Malades, qui se remue. II. Come destroiz de malage, Qui se* cuide assouagior 163. — Chanson, Changonete. Pierres de Corbie. Pour remuär son estage* 15 Et ne fait fors empirier, Ha las tout einsinc cuidoie Ma destrece assouagier*. 18 Mais gries malades foloie De trop son mire eslongier * 21 Bien se tue etc. III. Ainc, amours, en vostre ho- mage 24 Ne puiz mon euer chastoier N'oster de son bei usage, Ne jamaiz parier n'en quier; 27 Quar mes dolours en crois- troie, 1) Redowendung, welche ich sonst nicht belegt finde. Ist fuisel hier = boyau culier, derrilre? Godefroy giebt für diese Bedeutung einige Belege. 25 le mien duel. — 2. Varianten v. Pbll: 7 m'oehist — 13 s'i — 14 tage — 17 Ma grant d. alegier — 20 fthh ebenfalls 7* Digitized by 100 Dont je n ai mie mestier. Et si sai bien toute voie, 30 Que j'aurai pour* mon loier Bele mort u haute* joie. Bien se tue etc. IV. Amours, poure vasselage Faites de moi guerroier; 36 Maiz je tendroie a barnage, S'aprendies cest douz mestier Ma dame, qui me guerroie, 39 Pour vostre honneur essau- chier, Et pour ce qu'el* sache et croie, Que n'est pas hors de dangier 42 Fins cuers, qui amours mais- troie. Bien se tue etc. V. Dame bele bone et sage, Com ne puet assez prisier, Ne* me tenez a outrage 48 Ce, que je ne puis laissier; Quar la force n'est pas moie. Mais pour d£ tant vous re- quier, 51 Que par vostre gr6* vous voie Et me* soufrez a quidier, Que vostre cheualiers soie. 54 Bien se tue etc. VI. Chantjonnete, or va ta* voie 57 Ma douce dame proier: S'aucuns*pluz hardiz la proie, Qu'al pluz fin al* pluz entier 60 Face bontß, si le croie: Bien se tue Malades, qui se remue. 3- Rayn. 82; s. oben: 107] 213a. — Chanson (Marienlied). Ms.: Pb 17 , 267: Anonym. Strophische Nachbildung einer Pastorelle von Jehan Erart (B. Born. 257, oben: 80] 1, 107] 102). Eine andere Pastorelle desselben Dichters (B. Born. 255, oben 107] 240) und eine anonyme strophische Nachbildung derselben (B. Rom. 179, oben 107] 130) stellen ihrerseits die strophischen Vorstadien der ersten Pastorelle J. E.'s dar, lassen sich aber auch wieder als Erweiterungen und Abänderungen der Form der Oxf. Ball. 146 (Arch. 99, 377) und 14 (eb. 342) erkennen. a4 Et clor et lai a* Tout sanz delai b'e Or escoutös nVentente! a 4 Chanson ferai, a« Si chanterai b'o De la röine gente, c 8 En qui costez dex descondi, c 8 Qui de dolor nos deffendi, b'e Et de [tres]grant tormente. b'e Chantons en sans atente, d 8 Que je me puis molt bien chanter ; d 8 De cele deuons nos chanter, e'e Qui touz nos rendi vie. F 4 Or nos aidiez F 4 Et conseilliös, E'e Douce virge Marie! II. Dame de pris, 18 Tant ai apris De vostre grant hautece; Nus et despris 21 Et mort et pris Fussiens et sanz leece. Par la bontä, qui en vos maint, 30 par — 31 autre — 40 ke — 47 Nel — 51 Que 6« gre fehlt — 52 ne — 56 t'en — 57—8 douce bis S'aucuns fehlt — 59 fin k'au. Digitized by Google 101 24 Sont sauuees maintes et maint Et fors de grant noblece. 27 Cil, qui de euer vos seruira, Droit eu paradis s'en ira, En la dieu compaignie. 30 Or nos aidi^s etc. III. Fons [de] pitte, D'umilite, Douce chose honoree, 36 Tu as quit£ Par amiste Voir mainte ame esgaree; 39 Tant a en toi pris et bonte, Que ta bontä a remonte Maiute ame desmoutoe, 42 Qui or(es) est remontee. Por la vostre amor deseruir Doit chascun nuit et jor seruir; 45 Qu'en vos a bone amie. Or nos aidiez etc. IV. Dame, en qui cors Toz bons acors 51 Est et toute Concorde, Cors sans descors, Misericors, 54 Vostre misericorde Nos a de corde descordäs, Dont chascun[8j estoit en- cordös ; 57 Cil, qui a vos s'aeorde, De lui ost&s la corde, Dont Adans touz nos encorda ; 60 Vostre bont6 nos racorda Et mist en seignorie. Or nos aidiez etc. V. Cors, qui rendis 66 Et estendis Seur nos touz ta lumiere, Chascuns mendis 69 En fais, en dis, Vos doit auoir molt chiere. Cil, qui vos sert, sans es- condis 72 Sera posez en paradis Et pris a lie chiere 75 Ja nus n'iert si enmaladis, Que maintenant ne soit gueris, Se de bon euer vos prie. 78 Or nos aidiez etc. Hayn. 122 bis; s. oben: : Hs.: 24391, 141b: Jehans a7 Se plus fort dautre ami aing b 7 Et sui espris ardamment, a 7 J'ai droit, quant sihaut ataing, b 7 Que j'enpreing le sentement b 7 En un grac'ieus cors gent, c' 7 En cui dieux mist sans mesprendre, C 8 (9)Quanque vie en bien puet comprendre. II. Par quoi de euer entier maing 4. 34] 11*, 107] 24*. — Ballade. Acars de Hesdin. 9 A son douz commandement ; Et j'ai droit, se ne me faing D'amer celle loyaument, 12 A la cui biautö apent Pour cuers esprendre et em- prendre, Quanque vie puet en bien comprendre. III. C'est ce pour quoi ne me plaing Ce,que mes cuers pour Ii sent, Digitized by 102 Quant si grac'ieus gaaing 18 En Ii seiuant en atent Com do merci humblement, Qui cucrs fait prendre et aprendre, 21 Quanque vie etc. 5. Rayn. 132; s. oben: 107] 123b. — Changonnete. Hss.: Pb 5 , 28; Pb 4 , 176; Pb* 7 , 248; Pa 386: Anonym. b 7 a' 7 b 7 a' 7 b 7 c 8 Chanter vuil d amour certainne, Por alegier ma dolour; Mais ma joie est si lointainne, Ne sai laquel* part retor*; Quant cele mon euer en- moine, Qui ne me vuet a nul jor Reconforter, Amors ne m'i lait durer. A pou, ne muir por bien amer. II. Dame de grant bontö ploinne, La plus bele et la* meillor, 12 Bien auroit sauue sa poinne En longue atente d amor, Qui vos en donroit* estrainne 15 D'un soul* baisier par amor* Ou d'acoler. Amours etc. HI. II n'est chaitis, qui ne quiere Ce, dont il n auroit mestier. 21 Las, j'ai quis en tel maniere Mire et* mon grant encom- brier. Se je n'ai ma dame chiere, 24 Tot me couendra laissier Joie et chanter. Amours etc. IV. Dame, por gent losangiere Ne doit bone amors changier ; 30 Mais entendez ma priere! 42 VI Soulement d'un douz* baisier Amors proi, que Ten* requiere, 33 Ne par* autre messaigier Ne Tos mander. Amors etc. V. Ice ne desdi je mie, Que ceste amors ne m'oeit; 39 Que ja nul jor de ma vie Ne me soit de mal petit. Tant m atent en bone ahie Et en ce, qu'ele m'ait Veire amener. (?) Amors etc. Ma tresdouce chiere amie, Quant autre gent jeue et rit, 48 Et vos chaitis muert d'enuie, Qui n'a joie ne delit, Mout m'auroit amors trahie, 51 S'ele m'oeioit, ce dit, (?) Sanz plus doner. Amors etc. Ha* chamjonnete, a ma dame Iras tu en son pais*. Proi* Ii, qu'estaigne* la flamme Dou feu, qu'enz el cors* m'a mis; Se ce non, enuoit pour Tarne 60 Dou chaitif cors, qui fenist* Sanz plus durer. Amors ne m'i lait etc. VII. 57 5. Varianten: 4 las quel Pb5 — torner Pb4 — 8 me Pb5 — 11 la plus Pb 17 — 14 Q, v. en don Pb 4 Cui v. en donrez Pb 5 — 15 douz Pb 4 — amours Pb 5, Pb 4, Pa — 22 Mirez Pb 5 — 31 soul Pb 4 — 32 bien Pb5 — 33 pas Pb 5, mie Pb 4 — 37—54 fehlen Pb 4 Pb 17 Pa — 55 Ma Pa — 56 Iras tu sanz delaier Pa — 57 Pour Pa, Di Pb 5 — qu'estraigne Pb 5 — 58 ou euer Pb 5 — 60 define Pb 5. Digitized by Google 103 6. Rayn. 146; s. oben: 73] 8, 107] 174. — Liebeslied. Bs.: Pb«, 146: Anonym. I. Amors est trop fiers chastelains; a 8 Car il maintient entre ses mains a Ä 3 Et cheualiers et chapelains, a 8 Et si fet cortois les vilains. a 8 Je sent les maus d'ainer por vos, par m'ame*. B' 6 Et vos, por moi sentes les vos, ma dame? B' II. Amors mestroie tote gent ' Et ma dame a son talent, 9 Et quant vilains a Ii se prent, Frans et douz et cortois le rent. III. Amors vient bien a Chief de toz*; Car le plus fort met au desos, 15 Et Torgueillox met a genous, Et le felon fet franc* et douz. IV. Amors a si tres cortois non, Si haut et de si grant renon, 21 Et si doate voir un* glouton Et fet cortois, ou vueille ou non. V. Amors mestroie cler^/et lais Et passe bien totes lor lois 27 Et prent et garde bien ses drois, Maves* fet larges et cortois. 7. Rayn. 151; s. oben: 107] 221. — Changonete. Pb 3 , 167; Pb n , 61: Jacques Ii Viniers. Loiaus amors, qui en* moi B 1 b 7 Dex, Ii maus, qu'ai por maiut, Qui en proiant me fait chanter, Et Ii maus, qui si me de- straint A ma dame merci crier, Tant mc fait penser bien amer. c ß He, dame de pris, c 7 Qui einsi nfauez soupris, b 4 Merci por de! IL N'est pas amis, qui se refraint D'amors por meschief en- durer; 6. Hs.\ 5 Par mame je s. 1. m. da. p. v., auch in den weiteren Strophen wird der Refrain nur durch Par mame angedeutet — 13 cor — 16 frans — 21 d. un I* — 28 Laues. — 7. Varianten von Pbll: 1 ens Digitized by 104 12 Maiz com pluz le grieue et ataint, Et pluz doit loiaument amer. Si Ii vueill moustrer, 15 Dex, qu'ensi ]*ain sanz des- seurer. He, dame jentilz, Humles cuers et douz et pius, 18 Merci por de! HL Se je maintie[n]g loial amor, Se dien piaist, j'averai* merci. 21 Si m'ait dex, de ma dolor, Com* je l'aim pluz*, que je ne di; Et por ce Ii pri, 24 Dex, que moi ne mete en oubli. He, dame d'ator, Douz samblanz, vis de dou^r, 27 Merci vos cri. IV. Trop a en* Ii sens et valor, Et a biautä n'a pas failli, 30 Ex a rians, fresche color; Et toz Ii cuers m'en esjol,* Quant premiers la vi. 33 Dex, tant est gens Ii cors de Ii! He, dame au cors gent, Cui j aime si loiaument, 36 Merci vos cri. V. Li douz pensers, quej'aiades De Ii seruir a mon pooir, 39 Me tient toz jors et loi[n]g* et pres De sa merci en bon espoir. Si Ii faz* sauoir, 42 Dex, que suens sui por mieus valoir. He, dame vaillans Et cortoise et bien parlanz 45 Merci vos proi. VI. Chanfjonete, au voir Li di, qu'iere a son voloir 48 Sanz deceuoir. Hayn. 158; s. oben: 107 Hss.: Pb 2 , 21; Pb 11 , 123: Dame, ne vous doit* desplaire, S'en chantant di mon pensä, Qu'a dire ai* mout redoutö Tant, qu'or ne me puiz pluz taire. S'ai chantö, Non pas par joliuete, Maiz* pour ma douleur re- traire ; Quar autrement n'ai os6 Proier merci. Ainc maiz si fait mal ne vi, 8. | 226. — Liebeslied. Pierres de Corbie. G 7 Dont je gieu et chant et ri. ü. Douce dame debonnaire, J'ai desirrant consirrä Et consirrant desirrä 15 D'aler en vo douz repaire; S'ai dout6, Que n'i cuidiez faussetö; 18 Maiz onques n'i pot atraire Nule rienz ma volenti, La dieu merci. 21 Ainc maiz etc. 20 si aurai — 22 Ke — miex — 28 ens — 31 Trestos Ii euer me resioi — 39 loins — 41 fait. — 8. Die Lücken aus Pb 11 ergänzt. Va- rianten Pb 11: 1 doi — 3 a — 7 Fors Digitized by Google 105 III. Dame, si mal aduersaire 24 M'ont [Ii fe]lon* mosmen^, II me ront un don don£, Qui me doit seoir et plaire; 27 [Qu'esjproue' Ai mon euer, si l'ai troiie* [Si] vrai, com dex le pot faire. 30 Or l'alegiez [a vo] gr6 Par vo merci! Ainc maiz si fait mal ne vi 33 Dont je gieu et chfant et] ri. 9. Rayn. 169; s. oben: 34] 7, 107] 28*. — Changon. Hss.: Pb», 110; Pb u , 30: Guillaumes liViniers; Pb 8 , 99: Anonym. I. Bien doit* chanter, la qui chanqon sot plaire a' 10 En maniere d'amour et de bont6; b 10 3 Jel di pour moi, qui tel* fois ai chant£, b 10 Que ausi bien u mieuz me venist* taire; a' 10 Maiz qui sert sanz son seruice parfaire, a' 10 6 Vis m'est, qu'en folour ait* son tanz useV) b 10 Pour ce et pluz pour* ma grant volenti b, 0 Seruirai tant, que je saurai partie, c' 10 9 Quel joie est d'auoir amie. C? 7 II. De bien amor aurai joie u* contraire, Qu'ensi Tai, piec'a*, prarais et vö6, 12 Si com firent nostre ancissour ainsnä, En qui cuers ot fine amors* son repaire. Or voi chascun* l'amourous contrefaire 15 Sanz euer de desirrier entalente; Dont trop se tendroient pour* enganä*, S r il auoient söu uno fole*, 18 Quel joie etc. IH. La viele ^et amours par essampiaire Doiuent estre ansamble andui* comparä; 21 Car la viele et amours sont [parej* De joie et de soulaz, qui l'*en set traire*; Mais* eil, qui ne set vieler, fait* raire* 1) Vgl. das Sprichwort: Qui fait et ne par/ait, rien ne fait Samm- lung Rawl. C 641 Nr. 10 (Zs. f. frz. Spr. XXI 1 S. 3). 24 Li felon m'ont. — 9. Varianten: 1 doi Pb8 — 3 teus Pbll — 4 Causi bien v mius me couenist Pbll — 6 a Pb8 — 7 & pour ce ai pluz par Pb8 — 10 jaurai j. & Pb 11 — 11 Car ainsi lai et Pb8 — 13 Enques cuers ot bone amour Pb8 — 14 veut chascuns Pb8 — 16 a Pbll — sen t. a enguignie Pb8 — 17 Cü a. s. u. fie Pb8 — 20dunsamblantPb8, Pbll — 21 parel Pbll; assenePb3 — 22 quisPbll, qui Pb8, taire Pb8, Pbll — 23 Et Pb8 — si f. Pbll — braire Pb$. Digitized by 106 24 La* viele, si Ii tolt sa bontd. Ausi fait Ten* amours par faussete*, A soi la tolt, ne ne set, que* qu'il* die, 27 Quel joie etc. IV. Li rubis a* tesmoins del lapidaire Est des pierres sires e[n]* dignite(z)*, 30 Et amours dame de* joliuct^(z), Resjoissanz en fin euer debonaire. Mes cuers en Ii s'esjoist et resclaire, 33 Pie^'a, Ta* de moi parti et (des)seure; Et s'il Ii piaist, qu'ait* le cors de bonte Pour sauourer euer et* cors sanz partie, 36 Quel joie etc. V. Com de celui, qui Tor de son aumaire* A [sij maumis, despendu et gaste, 39 Qu'i ne parose sauoir la purtä,* A comfait Chief Ii reraanans puet* traire, Est il de moi; quant voi cors et* viaire 42 Furni de sens, de valour, de bonte* La nos* sauoir ma mort ne ma sante; Quar qui bon espoir pert, il ne set mie, 45 Quel joie etc. VI. Sire freres, trop vous voi demourö, Si cuit, qu'aiez seu et sauour£, 48 Quel joie est d'auoir amie. 10. Rayn. 197 bis; s. oben: 14] 6* 107] 14. — Ballade. Hs.: 24391, 150 b: Jehans Acars de Hesdin. Wegen der Form vgl. eine andere Ballade desselben Dichters gedr. bei Din. III 252 s. oben 107] 13. a 7 €ens cors, en biautä parfais a, Et parfais a' 7 Sus toutes dames parfaites, a 7 Or sui je pris et atrais a s Par les trais a ; 7 De vostre amoureuse atraite, 24 Sa Pb8 si taut Pbll — 25 A. qui faint Pbll — Et eil qui fait a. p. folete Pb8 — 26 le t. nil ne s. quel Pb8, Pbll con Pb8 — 1V,V,VI fehlen Pbll — 28 en Pb8 — 29 et Pb3— 30 a. cest d. en Pb8 — 33 Pieca Pb8 — 34 Si Ii p. prengne Pb8 — 35 P, sauoir de euer de Pb8 — 37 Di mil (/.: Com il) est de celi qui son afaire Pb8 — 39 purete Pb8 — 40 le romanant puist Pb8 — 41 voi vo cler Pb8 — 42 biaute — 43 Dont vos Pb8 — VI. fehlt auch Pb8. b 7 Si vueilliös b 3 Et eurer c 7 Celui, qu'en C 7 Mort ou de moi eurer vous tout a mis vie, comme amis. Digitized by Google 107 II. Pour voir si me piaist Ii fais, 12 Si qu'a fais Ne m'est l'actente, ains m'a- faite, Que mos ne soit ja retrais, 15 Que retrais Soie et fust mercis retraite ; Ains vuel, tant com puis durer, 18 Endurer Ce, qui par vous m'iert tramis : Mort ou vie, comme amis. III. Ne pourquant seroit refais, [Et] refais Mes cuers, se grace m'iert faite, 24 Qu'amours se fust en vous trais, Si qu'estrais Fust l'otrois et merci traite 27 Car adonc sans reuser Porroie user Es biens, qu'espoirs m'a pra- mis: 30 Mort ou vie, comme amis. 11. Rayn. 204; s. oben: 17] lks.: Pt>3, 165; Pb 11 , 129 a' 7 llardis sui en lacointance, b 7 Ou fins cuers m'a avoiö, a' 7 De conter ma raesestance; b 7 En chantant proi, que pitiö c' G La bele de moi preigne; c' 6 Car volentez m'enseigne d 7 Et [tres]bien mo fait sauoir: D 8 Sanz merci ne puis joie auoir. II. J'aim et serf sanz repentance, Bien doiuent estre jugie Mi mal a mort, se faillance 12 Faisoio a vostre amistie\ Dame, proi vos : compaign(i)e Me soiez, que qu'empraigne, 15 Ou je* ne puis parceuoir, Qu'autrement puisse joie auoir. III. Se j'ai paor et doutance, 18 Que si* me sont eslongie* Li regart et la samblance, 2, 107] 26*. — Chancjon. Jehans Erars. Qui de ce m'ont aeugie 1 ), 21 Las, tant la truis estragne; Car assez mainz me* daigne C'un autre, iel* sai de voir, 24 Si en doi bien mains joie auoir. IV. Je croi, fait m'i ont nuisance Aucun, qui m'ont empirie\ 27 Maint amant ont fait [vant]- ance Et pou i ont gaaignie. Damedex [m'en] ahaigne 30 Et lor lang[u]es espraigne De[mal] fu etpuist ardoir! 2 ) Si m'en feroit grant [joie] auoir. V. Changon, ma dame enseigne Comment que [me] destraigne Suens sui, face son voloir 36 En guir (?) ou en joie auoir. 1) = „die mich davon trunken gemacht haben"; 8. God.: aoullier, 2) s. hier Nr. 16 Z. 49. II. Varianten aus Pbll: 7 tres fehlt wie in Pb3 — 15 je fehlt — » 18 Ei si — 22 ma — 23 je — 26 6w 36 fehlen. Digitized by 108 12. Rayn. 219 bis; s. oben: 27] 8, Hs.t 24391, 149a: Jehans Acars a' 7 8e je vif en gaie enfance 12 b 7 Et me tieng li6 en chantant, a' 7 «Tai droit, quant j'en preng sustance 15 b 7 En un gracieus semblant, b 7 Gay debonaire et riant, III. Qui au souuenir 18 C 7 Fait ma pensee esjoir Bö(4) [Tont] en esperant. II. Et quant Ja douce samblance, Qui tousjours m'est au de- 21 uant, Est en mon euer par plai- sance 107] 129. — Ballade. de Hesdin. Emprientee en desirant, Nulz ne se voit merueillant, S'aueuc le desir Fait me pensee esjoijr [Tout] en esperant. C'est la douce souffissance, Qui conforte euer d ainant, En coi je preing connissance D estre amans tout mon viuant La bele au gent cors plaisant, Qui en Ii seruir Fait etc. 13. Rayn. 228 bis; s. oben: Ms. 24391, 139a: Jehans a' g Des ce que fui hors d'igno- rance b 8 Et que connui qu'estoit hon- nours, a' g Emprienta vo douce som- blance, b 8 Dame, en mon euer loial amours; b 8 Et ie, qui ne pensoie aillours, c 8 Liez a vous seruir m'assenti; c 8 Car en sens et bontö aussi d' 8 Vi bien, qu'estitös par droiture D' 7 Flourz de toute crea- ture. II. Ensi reting celle plaisance Et fu en espoir mes recours, 12 Qu'encor(s) par si noble or- denance Me ne fust pitiez et dou5ours. Par coi j'ai mis sens, temps et joura 14] 8* 107] 11*. — Ballade. Acars de Hesdin. 15 Pour acquerre Totroi d*ami Au gr6 de si noble merci Comme de vous, qui estes pure 18 Flours de toute etc. III. Pour ce, dame plaisans et franche, Ains que chäus soit en de- cours 21 Mes cors par trop longue souffrance, Soit de moi pris aueuns boins tours, Si qu'en pitiö de vo secours 24 Voie mon cors poure onrichi, Et des maus, dont tant ai langui, Me pren^s par vo grace en eure, 27 Flours etc. Digitized by Google 109 Rayn. 270, s. oben: 63J Hs.: Pb 8 , 179: Anonym. a 7 Herci, ou estes (vous) manans ? b 7 Ou sont vo don hebergie, a 7 Qui fui£s lez vrais amans? b 7 «Ten ai le chemin lessiä, b 7 Si con Ii errant a pi6, a 7 Qui se pert aual lez chans, a 7 Quant chemine par brun temps. b 7 ' Ainsi m'en a foruoi6 C 2 Amours. II. Merci, quant Ii dyamans Est donn& par amistiä, 12 Lors est assös plus poissans, Que s'on en faisoit marchte. Si sont vo don plus proiste, 15 Quant n'ont autrez marcheans Que cuers loiaus desirans; Mes de ceus n'a pas piti6 18 Amours. III. Merci, ja Ii bons sergens Ne se verra bien pai6s, 21 Tant est Ii sires doutans, Que il ne prengne congte; Si m'a de vous eslongi^, 24 Ce, que je fais vos commans; Mais quant plus mi f ust aidans, Tant m'öust plus enladrä 27 Amours. 3, 107] 57. - Chanz. IV. Merci, sans vo douceur grans M'auroit amours alegiä, 30 Si com Fenfos nonsachans, Con n'aura ja tant iriö, Qu', ains qu'a la pomme ait touchte, 33 S'on Ii moustre, est il joians. Si m'auroit par biaufs) samblans Faire mon euer radouciö 36 Amours. [sans V. Merci dame, uns bons puis- Auroit son los alessiö 1 ), 39 Se il estoit guerroians Son fin serf tout desraisntä. Encore auez plus pechiö 42 Vers moi, qui fais vos talens, Com vo sers; mez g'iere frans, Quant vous m'aurez otroiä 45 Amours. VI. Merci belle et auenans, Pou sont mi chant enuoisiä, 48 Ne puet estre bien chantant, Qui ne cbante de euer liö. Je nai ce chant fors songie, 51 Sil vous doing (a la) par conuenant, Que c'est la fins de mes chans, S'envers vous ne m'[a] aid[i]$ 54 Amours. 15. Rayn. 313; s. oben: 63] 2, 107] 200. — Chanz. Hss.: Pb 3 , 175; Pb ll ,93: Maihieus Ii Juis. a 7 Por autrui mourai mon chant, b 7 Mes Ii n'en deigne chaloir. b 7 Quant por moi nel puis mou- a 7 L'angoisse quier et demant, b 7 S'amor me justice tant, [oir; b 7 Quant je pluz n'en puis auoir. a 7 Qu'ele m'oeirra por voir C 4 Amors merci! a 7 Soie merci non porquant; C 4 Ainc ne la vi. 1 alessii r= „verringert"; S. God.: ahsier = ilargir. Digitized by 110 IL Je l'aim pluz que mon pooir, 12 Et si n'en sui* ainc jo'is; S'amors ne Ii fait sauoir, Dont sui je par Ii trahis. 15 Mout me set bei deceuoir, Sachie* a mon euer del pis Cele, qui pluz puet valoir,' 18 Por eni sui si esbahiz. Amors etc. III. Ja par moi n'iert mais gehis Mes conseus a Ii nul jor, Tant redout les escondis 24 De Ii, ou j'atent l'amor* De sa biautö est delis Et del monde est la meillor. 27 Or m'en alt Jhesucris, Dont j'ai fet nouel seignor! Amors etc. IV. Mout me liure grant estor Cele, cui je n'os nomer; 33 Qu'en Ii a tant de valor, Qu'en cest monde na sa*per. Por Ii cria dex la flor, 36 Que toz Ii* mons doit porter Ramembrance ai sa color Et son bei riaire cler 39 Amors merci! etc. Rayn. 438; s. oben: 27] llss.: Pb 17 , 111; Pa, 165; Pb ß ,118; Pb 14 , 89: Anonym. a 7 Quant voi eu la fin d'estä b 5 La fueille cheoir b 7 Et la grant joliuete' a 5 D'oisiaus remanoir* b 7 Lors ai de chanter voloir c' 7 Greignor que je ne soloie; c' 7 Car cele, a qui je m'otroie d 3 Ligement, d r M'en a fait comandement, e 4 Si chanterai, E n Et quant ma dame plera, joie aurai. IL Cuers* qui n'aime ou n'a am£, Ne puet riens valoir; Por ce j'ai* le raien done' 15 Sanz james mouuoir, Et si sai bien tout de voir, Que par haut penser foloie. 18 Coment qu'auenir ni'en doie, L4*; 107] 103*. — Chanz. Pb 4 , 53: Perrins d'Angecourt: Loiaument A amors seruir me rent, 21 Tant con viurai, Et quant ma dame pler'a, joie aurai. III. Tant me piaist sa grant biautö 24 A ramenteuoir, Que j'ai tout autre pense Mis en nonchaloir; . 27 Las, et si ne puis sauoir, Se mon penser bien emploie; Car por riens ne Ii diroie, 30 Que je sent, Fors qu'en* chant* sifaite- raent Li gehirai: 33 Dame, quant il vos plera, joie aurai*. 15. Varianten : 12 fui Pb 3 — 24 amee Pb 3 — 34 son Pb 11 — 36 ebis Pbll. — 16. Varianten: 4 tremenoir Pb 5 — 12 Cuor Pb 17 — 14 ce ai Pbl4 — 31 que Pbl7 quant Pbl4 — chantantPbö — 33 Et quant etc. Pa, Pb5, Pb34 Digitized by Google 111 IT. Dame, en droite loiaute Et sans deceuoir 36 En vo debonairetä Met tout mon pooir; Car me daign[i]£s receuoir. 39 Dame, en qui touz biens ondoie, Vo grant biaute* me guerroie Si gri^ment, 42 Se* je n'ai alegement*, Por vos* morai. [Et quant ma dame plera, joie aurai.J V. Mesdissans, vo mauuaistitf M'a* molt fait doloir, Et s'ai mainte* fois doute 48 Vostre aperceuoir. Maus feus les puist touz ardoir! Si voir, con je le vodroie, 51 He bone amor, que j'en proie, Vengi&s m'ent! Don6s chascun un torment 54 Tel, con je ai! Et quant ma dame plera, joie aurai. 17. Hayn. 452; s. oben: 107] Ms.: Pb ß , 76: Anonym. a 6 Li joliz temps destey, b 6 Que je voi reuenir, a 6 Et amors, qui donney b 6 M'a le douz souenir b 7 De ma dame, que desir, c 6 Mi font joie mener d 7 Et dire amorousement: D 7 Je les sent, Dex, je les sent, D 7 Les maus d'anier dou- cement. II. Ploins de joliuetö En espoir d'amanrir 12 Ma tres douce grietey, Dont ja ne quier garir. Tant aing si douz mal soffrir, 15 Que no puis oblier, Que ne die hautement: Je les sent, Dex, etc. III. Trop me soi mal garder, Quant premiers l'acointai, 21 Quant por Ii resgarder 117a. — Liebeslied. Me prist Ii maus, que j'ai. Douz Dex, se je s amor ai, 24 Encor porrai chanter Et dire enuoisiement : Je les etc. IV. Nuns hons ne puet durer Sanz amors, bien le sai; 30 Por ce vuil endurer Les griös max, que je trai, Ettouzjors, tant comviurai, 33 Seruirai sanz fauser Ma dame, por cui je chant: Je les etc. V. Sentir les me couient, Les joliz maux d'amer, 39 Mais Tamors, qui me tient, Fera trop a blasmer, Se cele, que n'ox noramer, 42 Ne saisist et retient, Si quele die en chantant: Je les sent, etc. 40 Vostre b. Pb4, Vo granz beautez Pb 5 — 42 Que Pb 4 — es- ligement Pb 5 — 43 Je Pb 14 — 44 Dame etc. Pb 4, Pb 5 Et quant ma dame Pa, Pb 14, fehlen Pb 17 — 46 M'ont Pb 14 — 47 maintes Pb 17 — 49 Mau feu Pb 17. Digitized by 112 18. Rayn. 458; s. oben: 23] 1, 107] 62. — Chanz. Hs.: Pb 9 , 107: Anonym. Diex, comment pourrai sauoir la volenti A t Ma douce dame, a cui j'ai (tout) mon euer donnä? A l I. Pour s'amour ai en douleur lonc temps est6, a x Qu'onques ne Ii osai diro mon pensä. a x 3 Or Ii proi, qu'ele mi tiegne a amistö; h t Mort m'aroit, s'elfe] n'auoit de moy pit6. ai Diex, comment etc. A A II. Dame Marie,- a toy me sui don[n6], Si forment auez mon euer enprisonnä*; 9 Quar ne puis auoir seco[rs], que bien le* s6, Fors de vous, efn] cui repose ma sant& Diex, comm etc. III. Puis que mes cuers* est pour vo[us] si atournö, Qu'a nule autre fors q[ue] vous n ai mon pensö, 15 Dame, ai[ez] de moy merci en charitö, Ou se ce [non], certainfs] sui, que je morr& Diex, comm etc. IV. Dame, pour vo biau semblant, qu'auez monströ A moy, qui vous aim de euer sans faussetö, 21 Cuidfai] de vous a tousjors estre priuö; Mes enhäy m auez tout pou[r] ma mauuest(i)6, Diex, comment etc. V. Au definer de mon chant [or] vous pri-je, Que pour pechi4 je ne soie* refusö; 27 Quar de tres fin euer vous ain et amerö, Ne ja tant, comm[e] je vis, n'en fausser& Diex, comment etc. VI. 1 )* Marie, glorieuse röyne, Qui a la foy conuertis Caterine*, 33 V[u]eiles donner a ceste compaignfie] Aprfcs la mort du cors joieuse v[ie]! Amen. 1) VI Unecht, wie Beim und Inhalt zeigen. 18. Hs. : 8 gpersonne — 9 la — 13 mon euer — 26 Que je ne soie pour peebie — 32 la termo. 113 19. Rayn. 475; s. oben: 75J 1, 107] 248. — Vaduriei). Hss.: Pa 191; Pb 4 , 91; Pb«, 60: Monioz de Paris; Pb&, 80: Anonym. a? Lonc tens ai mon tens use* a7 Et a folie mus6, a 7 Quant cele* m'a refusä, a' 5 Que j'ai tant amee. b? Bien cuidai s'amor auoir b7 Par folie ou par sauoir, b7 Mes el* dit: pour nul auoir a' 5 N'iert de moi priuee. C 7 Vadu vadu vadu va. C 7 Bele, je vos aiin, piec/a; CL Vostre amor m'afolera, A' 5 S'el ne ni'est donee. a 7 Je ne sai, que deuenir, a 7 Quant je ne puis* auenir a 7 A cele, que tant desir. b' 6 Tant* mes cuers* i boe, Oj Languir m'estuet*, ce m'est vis; c 7 Sa bouchete, ses clers* vis, C7 Si douz regart, si* douz ris, b' 5 M'ont la mort donee. D 7 Vadu etc. m. Bele, que je n'os noumer, Se g'estoie outre la mer, 27 Si voudroie je* amer Vous et vo* faiture. Je sui vostres sanz mentir, 30 Je* ne nTen puis departir, Et si m'auez fet sentir Mainte paine dure. 33-6 Vadu etc. IV. Douce amie, je* reqier Vostre amor, plus ne vous quier. 39 Mon euer auez tout entier, Douce criature, Cors et auoir ensement*; 42 Ci a bei eschangement. Bien doit aler malement, Qui de tel* n'a eure. 45-8 Vadu etc. V. Douce amiete plesant* Je ne puis estre tesant, 51 Ainz sui je* pour vous fesant Ceste vadurie. Je sui molt pour vos bleciez; 54 Se vous morir m'i lessiez, Vostre ame, bien le sachiez, Seroit maubaillie. 57-60 Vadu etc. 1) So wird von Hayn, auch ein Lied von Moniot de Paris (Rayn. 1756) offenbar wegen des musikalischen Refrains bezeichnet, abor nur in obigem Liede findet sich die Bezeichnung im Texte selbst (Z. 52). . 19. Varianten: 3 ele Pa — 7 bien Pb6, ele Pb5 — 12 SePb5 — 14 ne puis ie Pb5 — 16 Touz Pb5, Tot mon euer Pb6 — 17 me fet Pb6, fehlt Pb5 - 18 son cler Pb4, Pb5, Pb6 — 19 Ses d. resgarz ses Pb5 — 27 voudroi j'enPb6 — 28 La vostre Pb5 — 30 Si Pb6 — 37 je vos Pb4 — 41 ausiment Pb5 — 44 ce Pb6 — 49 amie porlesant Pb4 — 49, 50, 51 plaisanz, taisanz, faisanz Pb5 — 52 serai Pb6. 8 Digitized by 114 20. Ravn. 538; s. oben: 74] 2; 107] 246. — Chanson. Hm.: Pa 174; Pb 4 , 83; Pb 6 , 97; Pb 17 , 124: Eicharz de Semilli; Pb 1 *, 47: Anonym. Vgl. die strophischen Nachbildungen: ein Marienlied (hier: Nr. 41) und eine Pastorelle von Richart de Semilli (B. Rom. 243, Rayn. 527). Eine weitere Nachbildung scheint eine unter den Oxforder Balletes als Nr. 45 überlieferte Chancon (s. Meyer Recueil S. 379 Nr. 53, oben 107] 243) zu sein. Etwas ferner steht eine anonyme Pastourelle (B. Rom. 202, oben 107] 20». a' 10 Chancen ferai piain d'ire et de pensee* Pour cele riens el* mont, qui plus m'agree. Helas, onques n'ama De euer* qui l'i* blasma. Dex, pour quoi escondit nia? El* m'a la mort donee. Douce dame de pris, a'io C 6 A' 6 II. Qui* je* lo tant et pris, Si m'a vostre amorsor- pris: Plus vous aim que riens nee. La fine amor, qui m'est el euer entree, 12 N'en* puet partir, c'est dont chose passee*. Bien voi: tuer me puis Ou noier en un puis; 15 Car* ja n'aurai joie, puis Qu'a* m'amor rufusee. 17-20 Douce etc. HI. Ele est et bele et blonde et acesmee, Plus blanche assez que la flor* en la pree; Ne sai de son ator 24 N en* chastiau ne en tour Nule, s'en sui au tor De morir* s'i[l] Ii gree*. 27-30 Douce etc. IV. Douce dame, qui* j'ai tant desiree, Ou j'ai tout mis euer et cors et pensee, 33 James nul mal n'eust, Ne morir ne döust*, Qui entre voz braz geust Jusques a l'ainz-jornee*. 37-40 Douce etc. V. Chancen, que* j'ai par fine amor trouuee, 42 Va deuant l'uis*, si seras acolee, Ou la tres bele maint, Qui m'a fet ennui maint; 45 Prie* Ii, qu[e] ele* m'aint, Ou' ma joie est finee. 47-50 [Douce etc.] 20. Varianten: 1 pesance Pbl4 — 2 du Pbl4 — 4 Mes cuors Pb6, PbU, Pbl7 — qui la me Pb4 — 6 & Pbl4 — 8 Que Pbl7 — ici Pbl4 — 12 — Rien Pb6 — prouuee Pbl4, Pbl7 — 15 & Pbl4, ja fehlt Pb4 — 16 Que Pbl7, Qu'ele a PbU — 22 flor que PbU — 24 En Pb4 - 26 D'amours PbU — Ii agree PbU, Pbl7 — 31 que Pb4, Pb6 — 34 peust Pb4 — 36 la jornee PbU — 41 qui Pbl7 — 42 Ii PbU — 45 Priez PbU — quele & Pbl7 quele Pa, Pb4, Pbö, PbU. Digitized by Google 115 81. Rayn. 588; s. oben: 34] 9, 107] 10. — Liebeslied. II».: Pb 3 , 181: Jehans de Neuville. La douc,our d'este est bele; II. Mout par fu amors isnele, Que blanche est la flor de Iis. C'est as plusors granz delis; Mais nel prois une cenele Ne rienz, que puisse velr, Quant d'amors ne puis joir. Merci, douce danioisele ; Car la rienz, que pluz desir, C'est joie d'amors sentir. Quant si tot ot mon euer pris ; 12 Car quant je vi le cler vis De cele, qui tant est bele, Si ne me peu astenir 15 De Ii amer et chierir. Ne pens a autre querele Qu'a Ii amer et chierir, 18 Por joie d'amors sentir. IV 22. Rayn. 660; s. oben: 16] 6, 107] 30. — Chanz. Hs.: Pb 8 , 142: Anonym. Vgl. die anonyme Pastorelle (B. Rom. 166, oben 107 J 29), welche diesem Chant nachgebildet zu sein scheint. a 7 Si me fait tredoucement b' 7 Amours sentir sa poissance, b' 7 Que je n ai onques greuance a 7 Fors de son commandement c' T A mon loyal pooir faire c' 7 Et desseruir sans. mesfaire d r Ma douce dame au cler vis, Dö(4) Dont je sui espris. IL Pris en sui je boinement, Et s'ai jolie esperance De recouurer alejance, 12 S'ainors piaist ;quarautrement Je nen quier ja confort traire Por mal, que j'en puisse traire; 15 Quar Ii douls malz m'est delis, Dont je sui espris. III. Tant fui amoureusement 18 Naurös sans nulle greuance, Quant je premiers la sem- blance Molt m'auancha hautement Amours et fist honnouranche, 27 Quanten mon euer congnois- sance Mist de seruir loyalment Dame, en qui tous biens re- paire. 30 Mon corps pour auoir repairo Li doins com loyaus amis A Ii sougis. V. Dame, en qui biautez res- plent, Sage, de belle aeointance, Vostre simple contenance 36 Doit, com vos aint (me) loyalment, Lues c'om parchoit vo viaire Tant doulz et ftant] debon- naire, 39 Que chascuns cuide estre fis D'estre enrichis. Vi de ma dame au corps gent; VI. Ghans, la, dont tu viens, re- 22 Si le me fist amours plaire, paire Que malz no me puet desplaire, 42 Et se fai tant, qu'il y paire; Qu'en traie, si sui toudis Quar, s'ens ou lieu es ols, A son deuis. lere esjo'is. Digitized by Google 116 33. Rayn. 662, s. oben: 76] Ha.: Pb 11 , 172: Jehans de 2Lj N'est pas sages, qui emprent b 7 A amer en esperanche, a 7 K'il ait ja alegement b' 7 De dolour ne de greuanche, c 7 C'amours Ii facent sentir, c 7 Se che n'estpar bien mentir; D 4 K'il est ensi; Dji Ke ja ferne n'amera sen vrai ami. II. Je cuidai premierement, Quant je amai en m'enfanche, Ke pour amer loiaument 12 Plöusse a la bele franche, Et ke nie vousist* cierir; Mais a che ne puis venir; 15 K'il est ensi, Ke ja ferne n'amera sen vrai ami. III. Amers ne me vaut noient; 18 Car mis m'a en oublianche Cele, qui m'art et esprent. Grans anuis et mescheance 21 Li puist ouan* auenir. 4*, 107J 189. — Liebeslied. Renti. Lie est, ke me fait languir; K'il est ensi, 24 Ke ja ferne n'amera sen vrai ami. IV. J'ai* serui si longhement En pardon et en baanche, 27 Que ja guerredonement Ne quic auoir n'eskeanche. Trop est fous* ki aseruir 30 Se laist por amour seruir; K'il est ensi, Ke ja ferne n'amera sen vrai ami. V. Se j'ai parte folement, Ne dit mule outrequidanche De ferne, je m'en repent; 36 Mais ire et desesperanche M'a fait auoir cest air, Dont encor ne puis issir; 39 K'il est ensi, Ke ja ferne n'amera sen vrai ami. 34. Rayn. 670 bis; s. oben: 107] 44a. — Ballade. Ms.: 24391, 145b: Jehans Acars de Hesdin. v 7 a 7 II. Bele et boinne entierement, Tresors de joie et d'amour, Or ne puis je longuement Fulr contre vostre amour, [D'estre] Si me rent pris et vaincus En vo dous comandement. Vostres sui, je ne sai plus: Ordenös ent! Vostre grant biautfo m'esprent, Et si preing en vo voloir (/.: valour) 12 Voloir d'amer loialment, Espoir preing en vo dou$our D'estre retenus. 15 Or soit pities mes escus, Se raisons je (l.: le) vous desfent. Puis qu'a vous me sui rendus, 18 Orden^s ent! 23. Hs.: 13 vausist — 21 awan — 25 Ja — 29 faus. Digitized by Google 117 III. Or m'öe's piteusement! .23 S'il vous piaist, je sui perdus Cuers dous, il n'i a c'un tour« Ou aidiäs joieusement. 21 Ne puis viure, bien le sent, Pour ce pitie' audessus Se je n'ai briefment retour 27 Ordenesent! D'estre secourus. 35. Rayn. 676; s. oben: 29] 3, 107] 153. — Liebeslied. Ms.i Pb 11 , 176: Jehans de Renti/ Der Form nach nahe verwandt mit einer Ballade von Jehans Acars de Hesdin (Text Nr. 47); ähnlich auch eine zweite (Text Nr. 12). «7 b 7 Je m'esmerueille forment, Quel talent j'ai de chanter Ou* mal d'anier, ke je sent; Et se n'i doi pas penser; Ke pour mal, ki me febloie, N'iert ja mes fins cuers sans joie; Tout Ten ai garni. J'ai euer mignot et joli Eö(6) (Et) Tout vestu d'amours. II. Si m'estraintftrop] cruelment, Ca poi, ke g'i puis durer. 12 Li maus, ki au euer me prent, Me feroit desesperer; Mais bone amours me rauoie, 15 K'i pis ai, plus m'est en voie, Ainc ne me guerpi. J'ai euer mingnot et joli, 18 (Et)Tout vestu d'amours. III. Hout est fous*, ki se repent, A nul jour de bien amer; 21 Mais desespoirs tout* souent Les biens, c'amours puet doner. Si douchement me guerroie 24 Amours, ke ja ne crerroie*, C'on ait mal pour Ii. J'ai euer mingnot et joli, 27 (Et)Tout vestud'amours. IV. J'emploie bien men torment; Amour en voel merch'ier, 30 Quant de bone dame eepfrjent Men desir et men penser. Pas ne kier, k'ele soit moie, 33 Ne, mais ke par son grö m'oie, Que* quierent ami. J'ai euer mingnot et joli, 36 (Et)Tout vestud'amourg. V. Onkes d'amer hautement Ne vouc* men fin euer oster, 39 Miex aim honeraulement Morir c'a honte escaper; Dame, s'ades languissoie 42 Por vos, ja ne me tenroie Pour 90U a tral. J'ai euer mignot et joli, 45 (Et)Toutvestud'amours. 26. Rayn. 698; s. oben: 107] 33. — Liebeslied. Hs.: Pb», 160: Roberz de la Pierre. (Noch R 1 I. J'ai chante* mout liement a r Par mainte fois, b 4 3 Et en chantant ai souent a 7 80.) 25. Hs.: 3 Au — 19 faus — 21 taut — 24 kerroie — 34 Che 38 vauc. Digitized by Google 118 Este* destrois; . b 4 Mes tot Ii mal, qu'ai scnti c r 6 Des onques dusques en ci, c 7 Furent doucours a la dolor, que j'ai; d 10 Car de garir jamais nul espoir n'ai, d 10 9 Ainz morrai. D 3 II. Bien sai, qu'araer loiaument N'est nus esplois. 12 Folz est, qui garde ne prent De lui, anceiz C'ora l'ait del tout malbailli. 15 Cele, que j amoie si, Me mena tel, que joie* auoir cuidai; Mes ainc n'auint, ne james n en jorrai, 18 Ainz morrai. III. Cuidier m'a fet longement Ma bone fois, 21 Que j'öusse alegement; Et ce fust drois; Mes or sai je tout de fi, 24 Que, quant que j'ai mis en Ii, Ai tot perdu, et quanque g'i metrai; Mes ja por ce, je croi, n'en partirai; 27 Ains morrai. IV. Mesdisant, mauuese gent Et pou cortoiz, 30 Vescu ai joliement Seur vostre pois Et encor Msse ansi, 33 Se j'atendisse merci; Maiz ainc n'oi bien, no james bien n'aurai. Or soiez li6, james n'en guarirai; 36 Ainz morrai. V. De moi prendez vengement A vostre chois, 39 Des amans entierement Sauoie trois; S'en auez ja Tun honi, 42 Or as autres, je vos pri! Ne soufrez ja, que nus, qui ait euer vrai, Puist viure en pais; et je commencerai, 45 S'en morrai. 26. Hs.: 16 jor en. Digitized by Google 119 VI. Dragon, se je muir einsi, Liqueus des trois m'a trahi, 48 Ou ses gens cors, ou je trop me fiai, Ou mescheance, ou mesdisant, ne sai, S'en morrai. 27. ^7 II Rayn. 765; s. oben: 51] Hs.:* Pb u ,98: Anonym. Puis qu'amours me fet amer Et me fet noumer ami, Kienz ne me doit estre amer De chose, c'on voie en mi. A vous vieng, dame, a merci En desirrant bonnement, Et se de rienz je vous ment, Mes cuers s'en vient a merci, Dame, en foi amee. dar vous fetes franc lauer — Bien le puis prouuer par mi-, 12 Et de (tre)touz vices lauer; Mes se vostre amour par mi Sentoie mon mal parti ') 15 Ainsi en euer me descent 14, 107] 52. — Liebeslied. Un en prendriez de cent, S'en fussent Ii mal parti, 18 Dame, en foi amee. a r Bien m'aroit asseure b 7 Et de mes maus garanti, a 7 Se ni'i daignoit esgarder. b 7 Ma poine m'aroit merri, c 5 Se Diex me consaut; c r Mes se j'ai choisi trop haut, b 4 Ce poise mi, b 7 Mes a jontes mainz Ii pri, c 4 Qu'il ne len chaut; b 7 Car ades la voeil seruir, D' 5 Dame, en foi amoe. 8 ) a 8 a 8 28. Rayn. 791; s. oben: 18] 4, 107] 69. — Chanson. Hs.: Pa227;PbS110;Pb 6 ,77;Pb 17 ,155:Vielarz de Corbie. A(B) 8 A pou ne muir pour bien amer. B(A) 8 Ce poise moi, c'onques amai. II. Melas, onques* por moi n'en- trai 13 En l'amor, ou tant truis* d'amer; Si me poise, quant* g'esprouuai* Cil, qui me prient de chanter, Ne seuent, quel talent g'en ai; 4 Proi* lor, qu'ii m'en lessent ester; Car je n'i sai reson moustrer, Por quoi soie enuoisiez ne gai. Et nepourquant je chanterai Pour aus deduire et deporter, Ne pas por moi [re]conforter* De la grant dolor, que je trai. 1) oder: par d. Der Sinn von 13 — 15 bleibt mir unklar. 2) III Unecht, da der Strophenbau abweicht. 28. Varianten : 3 Pris Pb 17 — 8 conforter alle Bss. — 12 conquesPb 17 — 13 t. trais Pb 6, truis tant Pb 4 — 14 que Pb 4, Pb 17 — resprouuai Pb4, Pb6. Digitized by Google 120 15 Le biau senblant, que g'i trouuai; Qu'or puis legierement prouuer, Que Ten puet bien sorachater 18 Pluseurs biax senblanz, bien le sai. Mes ce m a* mis en grant osmai, Qu'on ne s'i set primes garder*. 21 Ce poiso moi, c*onques amai. A pou ne muir pour bien amer. III. Biau senblant me fist esperer Ce*, que folement esperai; Or ine conuient desesperer, Quant je n'i* puis merci trouer; 27 S'acointance mar acointai. Helas, une foiz la besai Maugre sicn, qu'onc* nel vout graer; 30 S'i me^plot* a la* sauorer*, A touz jorz mes la* conperrai. 32-3 A pou ne muir etc. IV. Las, pourquoi me mis a lessai* De besier madame au uis cler? 36 La lance Pelee trouuai El besier, que je Ii donai, Qui durement me puet* greuer* ; 39 Car se* ne me repuis vanter La endroit, ou je me naurai, Bien* sai, qua la mort* auendrai. Dex m'i lest encore* assener! 43-44 Ce poise moi etc. V. Chancen, la, ou je n'os aler, T'en va, si me di sanz delai Ma dame, a qui ne puis parier, 48 Que trop se paine d'oublier Son ami loial et verai. Ne pourquant je la seruirai 51 En bon espoir* de recouurer Ce, que ma pramis a doner; Et si cuit* bien, que g'i faudrai 54-5 A pou ne muir* etc. 39. Rayn. 835; s. oben: 36] 3, 107] 249. — Marienlied. Hss.: Pb 17 , 258; Pb 6 , 197: Anonym. Vgl eine Pastorelle von Richart de Semilly (B. Rom. 80 u. oben 107] 211) und ein ihr nachgebildetes anonymes Christuslied (Jeanroy Orig. S. 485 u. oben 107] 212), welche ganz die gleiche Strophenform zeigen, sowie Text Nr. 1, der b 6 durch b 4 und a xl durch a' A1 ersetzt, auch ein weiteres a lx hinzufügt. Umgekehrt tritt a 10 an die Stelle von a xl in einer anonymen Pastorelle (B. Rom. 170, oben 107] 250). Hier zeigt der Refrain dieselbe Erweiterung zur 4-Zeile, und der Strophenaus- gang die gleiche Anbildung an den Strophengrundstock wie in unserem Liede. . 19 Ce m'a mes Pb 4 — 20 gaitier Pb 17 — 24 A ce Pb 17 — 26 ne Pb 4 — 29 quainc Pb 6, conqu Pb 17 conque Pb 4 — 30 plor Pb 17 — 31 le Pb4, ie Pb6 — Qua t. ior e nuit c. Pb 17 — 34 en e. Pb 17 — 38 fet Pb 6 — me p. g. fehlen Pb 4 — 39 ne Pb6 — 41 Bien me Pb 17 — lantor Pb 4 — 42 encores Pb 17 - 51 En b. e. fehlen Pb 4 — 52 croi Pa — 54 Ce poise moi Pb 17. Digitized by Google 121 an De la tresdouce Marie vueill chanter, aji Qui porta le sauueor por enchanter* an Celui, qui [et] nuit et* jor nos veut tenter b 6 Por* faire son deuis. B 7 Cil doit bi en estre esbaudis, B 4 Qui sert touz dis B 4 ( 5 )En fes (et) en diz* B 6 La flor* de paradis. II. ftui la tresdouce Marie seruira Et qui de bon* euer merci Ii proiera, Ja Ii anemis seur Ii pooir naura; 12 De ce sui je touz fiz. Cil doit bien estre es- baudis etc. III. Rose violete, plaine de deport, 18 A* vos sont tuit mi solas et mi confort*. La riue es aus pecheors et le droit port, Koine flor de Iis. 21 Cil doit estre etc. IT. La char, dieu, qui fu en- close en uoz sains* flans Et qui en la crois soufri si grans ahans, 27 Si tu fem el coste, que Ii clers sans Corut aual son piz. Cil doit estre esbaudis etc. V. Or prions la mere dieu tuit hautement, Qu ele deprit son chier* fiz, prochainement Qu ailons tuit en paradis comunaument 36 Au grant jor dou juis. Cil doit bien estre etc. 30. Rayn. 853 (statt: 1902 bis), s. oben: 16] 1* 107] 19b*. — Chans (Marienlied). Ms.: Pb 17 , 263: Anonym. I. Or laissons ester touz les chans dou monde! a' 10 Meillor fet chanter de la virge monde, a' 10 3 De la mere dieu, qui trestouz nous monde a' 10 Dou mal, ou Adan nos auoit posez. b 10 He mere Dieu, tresdouce Marie, car nos secorrösl B 14 II. Bien fait, qui son euer en cele marie, Qui est mere dieu, qui a non Marie; C'est cele, qui a meinte ame esmarie, 9 Getee et garie 1 ) de grant enfertö. He mere Dieu, tresdouce Marie, car nos secorr^s! 1) Epischer Keihenschluss, wie 18, 21, 22, 24 und im Kefrain. Die 10-Silbner dieses Marienliedes zerfallen in 5 + 5 Silben. 29. Varianten Pb6: 2 p. nos sauuer — 3 & & n. & — 4 De — 7 fes en d. — 8 Le rois — 10 son — 18 En . . . confors (deport Pb liy — 25 sains fehlt — 34 prit son tres ch. Digitized by 122 III. II fait bon chanter de cele pucele, 12 Qui est mere Dieu et dame et ancele. Or en chantons tuit: Certes ce est celo, Qui trestous [nous] a [de] dolor get^s. 15 He mere Dieu, tresdouce Marie, car nos secorres! IV. Dreis est que partout sa bonte apere; Car ele aporta Jesu nostre pere. 18 Fox est, qui a autre sa bonte" conpere; Car ele a en Ii trestoutes bont^s. He mere Dieu, tresdouce Marie, car nos secorres! V. ör prions la dame, qui tant par est fine, La qui bontez onques ne cosse ne fine, Que noz ames si en la fin affine, 24 Qu'il soient plus fines qu'or fin afine\ He mere Dieu, tresdouce Marie, car nos secorres! 31. Rayn. 866; s. oben: 27] 13, 107] 117. — Marienlied. Ilss.: Pb>7, 260; Pb^ 196: Anonym. a 9 0n doit la mere, dieu honorer IV. Certes, quant Eue ot fait le a 4 Sans demorer a 8 Et deseur toutes aorer; b' 6 Car ce* est nostre amie. B' 6 Virge, douce Marie, B'g Ne nos oubl!e\s mie! II. 11 n'est nus, tant ait (mes)- fait* de pechies, Tant soit bleciös, 9 Qu'i* ne soit bientost redre- cies, Se de fin* euer la prie. Virge etc. III. Par Ii auons tuit joie et honor Grant et menor; 15 Car ele porta le seignor, Qui tot a en baillie. Virge etc. forfait Et le mal trait, 21 Par quoi tuit estiom mort, fait, Ele nos fist aie. Virge etc. V. Eue trestout le mont confondi, Je le vos di; 27 Mes la mere dieu respondi Por la nostre partie. Virge etc. VI. Tant a la mere dieu de bonte, C'est tout conte, 33 Que par Ii soumes remonte De mort en haute vie. Virge etc. ele — 7 fet — 9 Qu« il — 10 Se il 31. Varianten Pb6: 4 Char de bon — V und VI lauten: V. Tuit estion a dieu descorde Et mal corde, 27 Tnit fusmes par Ii racorde Et en grant seignorie Virge etc. VI. Bien nos deuon a Ii tuit corder Et racorder, 33 Puis qu'ele nos veut descorder De tote vilanie. Virge douce etc. Digitized by Google 123 88. Ray n. 885; s. oben: 631 1, Hss.t Paris, bibl. nat. i. fr, Gautier de Coincy. a 7 Por mon chief reconforter, b 7 Por mon corage esjolr a 7 Un pou me vuel deporter b 7 En löer, en conjoir a 7 Cele, qui pot* comporter b 7 Le grant roi et sostenir, a 7 Que ne puet terre porter, b 7 Ciel|s] comprendre ne tenir. C 6 Dame, qui comportas D 7 Nuef mois tot nostre deport, D 7 Por ce por coi me deport? C 6 Que le fil deu portas. II. Mere deu, des mon jouent Chascun te doi noueau son. 15 Je t ai bien tenu couent, Tant que none ou vespres son. Vers la fin trai durement; 18 Par tens, ce croi, dira on, Se je chant plus longuement: Or rassote eist boens hom. 21 Dame qui comp. etc. III. Toz Ii cuers, dame, me rit, Toz m esjolst et tressaut, 27 Quant chanter puis un petit Ces doz chanz, se dex mesaut. S'aucunfsJ fol[s]* folie en dit, 30 Petit ou neent m'en chaut, Sifait mot ne [sijfait* dit Ne me font ne froit ne chaut*. 33 Dame qui etc. IV. Mere deu, il m'est auis, Qui por toi me guaberoit, 39 Qu'il seroit deables vis; 107] 263. — Chanz (Marienlied). 2163, 103; eb. 2193, 145: Car tes fiz m'en vengeroit, Li granz rois de paradis, 42 Que toz Ii monz* doter doit ; Car toz* puet ses anemis [Ag]rauenter* de son doit. 45 Dame etc. V. lere deu, jones et vieuz, Soit clers, soit lais, faifsj* sauoir, 51 Qui te sert de mieuz en mieuz, Tant que t'amor puist auoir. Ton non, don sort laiz et mieuz, 54 A löer ne lairai voir, Tant com puisse ourir les ieuz Ne la langue remouoir. 57 Dame etc. VI. Fleurs d'aiglentier, fleurs de Iis Ja por ce, s'a ma fin vois, 63 Ne por ce, se j'enuellis, Ne lairai, ne me renuois Por t'amor, don sui espris. 66 Ne pris mais le* monde un pois. J'ai grant droit, se le despris ; Car n'i a* point de cras pois. 69 Dame qui etc. VII. Mere deu, se mes las cors Afebloie et desperit 75 [Et enuielit par defors, Renouuele l'esperit*]! 32. Varianten aus 2193 : 5 Choli qui puet — 29 Saucuns faus — 31 si fait — 32 saut — 39 diables — 42 tous Ii mons (tot le mont 2163) — 43 tost — 44 Agrauenter (Lor auenter 2163) — 50 fas (fait 2163) — 66 ce — 68 Quar (Eir 2163) n'i roi — 75/76 fehlen 2163 — 76 les petit Digitized by 124 La chars, qui muert com un[s] pors, 78 Ne puet chaloir, quant deuit; Mais a Tarne est Ii tresors, Qui sauz terme et sanz fin vit. 81 Dame qui etc. VIII. Dame, ou ciel eil viueront* Sanz terme et sauz finement, 87 Qui leur cuers auiueront A toi seruir viuement; Et Ii las, qui ne feront 90 Ton seruise docement, Es tormenz d'enfer seront Dampnö pardurablement. 93 Dame etc. IX. Doiz de tote pietö* Jointes mains te quier etpri, 99 Qu au grant jor tant redotö Faces tant par ta merci Au doz roi de veritö, 102 Qu'il die a nos, qui sons* ci Le doz mot, le bien dit6: Venite benedicti 105 Kegnum possidete. Vos, qui m'amez* finement, Sanz terme et sanz finement* 108 Mecum [conjgaudete. 33. Rayn. 894; s. oben: 49] 1, 107] 37*. — Chanz (Marienlied). Hs.: Pb», 197: Anonym. Nous deuons a 7 a 7 b'r b' 7 de euer löer. - 1 ) b' III. Douce dame de valour, A ce haut fruit estes ente; 21 Voeil laissier toutes amours, En vous voeil mettre m'en- tente, Si diray tousjours de rente 24 Dis salus en vostre non, Qui de vostre amour me sente, Douce m[er]e mor. etc. a' 7 Pechöurs, (vous) ne sauez mie, a' r Quele est la fin de vo vie. b 7 Repentez vous erraument! a' 7 Li anemis ne dort mie a' 7 Nuit et jour, si vous guerrie. a' 7 Diex,j qui fu nez de Marie, a' 7 Vous gart de sa compaignie ! 15 CyB^ Amen. Nous deuons etc. En chantant voeil saluer La douce virge Marie; Je ne puis mon chant muer, Que de la dame ne die; Et de Ii la melodie Et le sauoureus penser Conforte no poure vie. A 7 [B' 7 ] Nous deuons etc. IL ftuar sans Ii ne puet durer Cuer[s], qui nela sert etprie; 12 Et qui vers lui s'umilie, Sa bontä puet recouvrer. En la siene compaignie. Nous etc. 1) Die zweite Refrainzeile ist weggeschnitten, doch sind die Noten dafür erhalten. 85 ou chiel viuront — 97 pite — 102 sont — 106 mauer — J07 fehlt — 108 M. comgaudere Amen, Digitized b y Google 125 34. Rayn. 911, s. oben: 107J Form einer Ballette. Hs.: Pb 9 , 253d: Anonym. C 7 Dex Ii dous dieus, au euer ai C 7 Amoureites, s'amerai. a 8 He Diex, pour quoy n'est bien amez b 8 Cilz, qui souffri tant de douleurs, a 8 Naurus ou euer et entamez, b t Batuz, plaiez, mort par . . .? b 8 l ) de doueour, a 8 Amezle,gentilz cuer[s], amez, b 8 Pensez a lui, dites tousjours: c g „Amis, a vos maus penseray". C 7 Dex, Ii douz [dieus, au euer ai C 7 Amoureites, s'amerai.] 19a*. — Geistliches Lied in IL J'ameray du mont le seig- nieur *), Et la dame, dont amour muet; La dame est plainne de dou- ceur, Nus hons son per trouuer ne puet; En lui a, quanque nus cuers vieut C'est la fontainne de douceur, Dont Ii ruissiaus rent et esmuet Fine amour; pour ce l'ameray. Diex, [Ii dous dieus, au euer ai Amoureites, s'amerai.] a' ? a' 7 b' 7 b' 7 B' 7 B'j II, 35. Rayn. 988 = 990), s. oben: 15J 4, 107] 64. — Liebeslied. Hss : Pa 411; 0 240a Nr. 133 (Arch. 99, 373 Strophe 3 fehlt) 3 ): Anonym. En marz, quant la violete Nest par ces yergiers indete, Mi destraint une amourete, Dont touz Ii cuers me halete. Mesdisanz par leur enuie Mi nuisent. Dex les maudie ! Aimi, brunete jolie, Pordeu, nem'oclez mie! ftuant je regart vo bouchete Et vo color vermeillete Et vo dure mamelete, 12 Qui lieue vo cotelete, Lors sui sorpris, douce amie, D'une plesant jalousie. 15 Aimi etc. III. Tant estes bele et doucete, 18 Plesant et sauoreusete, Vo gent cors et vo mainete Blanche com flor d'espinete, 21 Et vostre gorge polie Par pou ne mi tout la vie. Aimi etc. IV. Se sauiez ma destrece Et le mal, qui si me blece, 1) Text zerstört, Noten erhalten. — 2) Hs.: le «. du m. 3) Da der Text von 0 auch sonst stark abweicht, verzichte ich darauf die Varianten dieser Hs. hier mitzuteilen. Digitized by 126 27 Ne leiiez pour perece, Por poor ne pour menace, Que par vostre courtoisie 30 Ne m'ostez ma maladie. Aimi etc. V. Las ! j ai ma dame si chiere, Et ele est vers moi si fiere, Ne daigne oir ma prlere 36 Pour riens, que Ten Ii reqiere. One mes, nul jor de ma vie Ne vi si douce anemie. 39 Aimi etc. 36. Rayn. 1053; s. oben: 107] 47a. — Changon. Hs.: Pb\ 160: Roberz de la Pierre. I. Cele, qui j'aim, veut, que je chant por Ii, a 10 Si n'ai pooir, que je le contredie; a' 10 3 Ainz chantorai, puis que il est einsi; a J0 Quar son commant refuser ne doi mie. a' l0 Or doint amors, qu'ele le preigne en gr6; b 10 6 Car por Ii est tot ce, que j'ai chant6, b 10 Et por Ii iert, quant que je chanterai c l0 Toz les jors de ma vie. A' Ä II. Sauez, por coi je sui en sa merci? Por ce qu ele est cortoise et enseignie, S'a euer de sens et de bontö garni; 12 Se loiautez est en Ii adrecie, Dont n'i faut rienz. Or len doint Dex p]ent£! Mestier m'auroit; car je n'ai volenti 15 Fors que de Ii amer, si Tamerai Toz les jors de ma vie. HE. De ce sui liez, que j'ai si bien choisi; 18 Car la ou sens, valors et cortoisie Sunt assemblö doiuent trouer ami Joie d'amors, quant il Tont desseruie. 21 Si seruirai, tant que j'aurai prou6, S'on puet amors conquerre en loiaute Et par soufrir; car a ce m'atendrai 24 Toz les jors de ma vie. IV. Ja ne verrai mon euer d'amors parti, Ainz amerai cele, que j'ai choisie; 27 Si me doit bien estre en la fin merci. Tort et pechiö fera, s'ele m r oublie; Maiz amors a seur Ii tel pöeste, 30 Et ele a tant de debonairetä, Qu'en col espoir sa merci atendrai Toz les jors de ma vie. Digitized by Google 127 V. Et se g'i faill, dont m'a mort et trahi, Et pluz amors, cui j'ai toz jors seruie; Et nonporquant, se j'auoie failli 36 A estre amez, s'aim je mieuz le moitie En bien seruir auoir mon tans us6, Que on m eust por trecherie ame. 39 Comment qu'il aut, loiaute maintendrai Toz les jors de ma vie. VI. A l'ebisete Ocdain sage et jolie 42 T'en va chanc,on, di Ii par verite, Qu'onques bon euer ne vi desespere. Loiaus amans fui et sui et serai 45 Toz les jors de ma vie. Rayn. 1081; s. oben: 44 Hss : Pb 3 , 163; Pb 11 , 127 a 7 A mon pooir ai serui b 7 Ma dame et de volenti. a 7 Dex doint, qu'il me soit merri, b 7 Et qu'ele m'en sache gre. b 7 Mis i a[i] tot [mon]* ae a 7 Cuer et cors, (et) pensee ausi*. b 7 Se pär Ii n'ai recoure a 7 Sant6, dont sai je de fi: c g Ja de mes maus ne gar[i]rai*. C4C4 Dex, que ferai, Se l'a- mor n'ai C 8 De la bele, ou mon cuer mis ai? II. Certes, ainc ne deserui, Que j'eusse son maugre; 15 Nonporquant felon hai Mi ont maintes fois greue\ Ja ne lor soit pardone 18 De moi ne de dieu ausi! Traueilliö m'ont et penö. De dieu soient il honi 21 Trestoz les jors, que je viurai !* Dex etc. ] 1, 107] 217. — Chanson. ; Pierekins de la Coupele. III. Ma douce dame, quant vi Vo gent cors et vo biaute, 27 Adonc nul mal ne senti, Ne nule autre enfermetö; Mais de grant joliuete 30 Trouai mon cuer si garni, Que por vos en ai chante\ Or me truis si esbahi, 33 Desconfortä, si m'en esmai. Dex etc. IV. Se je sui lies et dolens, Ne vos deuez merueillier; 39 Maiz je doi blasmer mon sens, Quant ce me het, que j'ai chier Achate' sanz bargignier 42 De mon cuer, qu'elle a; si pens, Comment se puet eslongior Do moi, ci faut jugemens, 45 Quant ce, que döusse auoir, n'ai. Dex etc. 37. Varianten v. Pbll: 5 ai t. mon — 6 et p. a. fehlen - 9 garrai {wie Pb 3) - 21 fehlt. Digitized by Google 128 V. Dame, toz enseignemans S'est mis sanz moi conseillier 51 En vostre cors, est manans Ce, qu'ainc ne mi vout aidier. Souent me fait foloier 54 Vostre regars, vos samblans; Por ce vos proi et requier, Tresdouce dame vaillanz, 57 Merci, se ja joie auerai. Dex etc. VI. Perrekins a toz amans Sa chanson veut enuoier 63 Et sa dame, qui lonc tans L'a tenu en son dangier Et tendra; [et] si Tamerai. 66 Dex que ferai etc. 38. Rayn. 1096; s. oben: 34] 8 * 95] 2; 107] 36. — Liebeslied. Hss.: Pb 3 , 162; Pb 11 , 135: Thomas Eriers. a 7 Tant ai am6 et proiß b 7 Et send a mon pooir, a 7 Que bien doi auoir congiä b 7 D'un pou de merci auoir, c 7 S'il en deignoit souenir c ? Cele*, qui me fet languir. b r Dex, qu'ai je dit ! Nenil voir, C 7 Ancjois me lairoit* morir. II. S'ele sauoit la moitiä* Des granz maus*, dont m'a* fait oir, Ele auroit de moi pitiä; 12 Mäs ne Ten deigne chaloir, Si me conuendra soufrir, Tant que* Ii viegne a plaisir, 15 Ou autrement j'ai* espoir, Que por Ii doie morir. III. Je n'ai onques le euer li6, 18 Fors quant je la puis veoir; Qu'ele a cors si bien taillte, Que seul del amenteuoir* 21 Me fait ele tot* fremir, Si que je ne puis dormir; Tant pens a Ii main et soir, 24 Que chascun jor criem morir. IV. Cil a trop mal esploitte, Qui amors sert sanz voloir; 27 Maiz eil a trop* gaaignrä, Qui la sert sanz deceuoir; Qu'ele puet cent tans merir 30 Plus, c'onnepuet* desseruir, Si aprent* sens et sauoir Et a la fois a morir. V. Dex, donez moi s'amistirä! Je ne quier nul autre auoir. Ele m'a tel fais chargiä, 36 Qui souent me fait doloir, Si le voudrai soustenir, Que* qu'il m'en doie auenir. 39 En* loiaut£ remanoir Voudrai, ou viure ou* morir. VI. Sire du ruet* maintenir 42 Deuez amor et seruir Vo dame sanz remouoir De vrai euer trusq'al morir 38. Varianten von Pbll: 6 Celi — 9 fehlt — 10 m. fehlt — me — 14 quil — 15 nai — 20 de ramenteuoir — 21 bien — 27 tot — 30 puist — 31 & saprent — 38 Quoi — 39 Ens — 40 & v. & — 41 dou rues. Digitized by Google 129 39. Rayn. 1159; s. oben: 29] 8* 107j 98- — Chans (Marienlied). Mss.: Pb c , 198; Pb 17 , 264: Anonym. Strophische Nachbildung der Vadurie von Moniot de Paris (G. Rayn. de rhist. de Paris IX 137, s. oben 107] 90). Bull. a' 6 Fox est, qui en folie b' 6 Son tens met et enploie; a' 6 Car Tarne n'est pas lie, b' 6 Quant Ii cors trop foloie. c 7 Or me sui aperceus, d 7 Que j'ai chante folernent; Par poi ne sui deceus. Chanter m'estuet autrement De la ra'ine del mont; Sa grant bontez m'i semont, Qu'a* Ii soit nies chans tornez. Mere dieu, deuotement pri uos* que nie secourez. Virge douce Marie, Vrais pors, douce fontaine, Qui mainte ame esmarie As jetee* de paine, Dame, vos estez* Ii pors, 18 Qui toz les biens aportez, Totes joiez, toz depors* A toz les desconfortez. e21 Molt est eil en bon sentier, e Qui vos sert de* euer entier; d Car molt bien Ii aiderez. D24Douce mere Jesucris, pri(s) vos, que me se- coures. III. Virge trespure et monde, Dame de bonte plaine, 27 Par qui toz biens abonde, Dame de toz biens plaine, Dame, qui Jesus portas* e 7 o 7 II. 15 30 Molt a en toi de bont6, Le haut lieu nos raportas, Dont estlon desmonte\ d 33 Dame plaine de bontä,* d Qui de bone, volenti* e Vos sert, bien est asenez. E 36 Douce mere etc. IV. Mere dieu, nede et* fine, Vraie* estoile marine, 39 Qui toz nos enlumine, La qui bontez ne fine, Vraie* lune sanz decors, 42 Vrais soleus sans oscurtö, Bone aide, urais* secors, Bien puet estre asseure 45 Cil, qui vos sert nuit et jor, Douce dame, sanz sejor; Car molt bien* Ii aiderez 48 Douce mere etc* V. Mere dieu, tant es douce, Tant saintisme et tant bele, 51 Dire nel porroit bouche, Tant fust de dire isnele. Bien esprouua ta [dou9or]* 54 Theophilus Ii despris, Qui estoit par sa folor Ja des deables* sorpris. 57 Dame, raerci vos proia, De euer a vos souploia, Si en fu tot* deliurez. 60 Douce mere Jesucris, a bone fin nos pernez!* 39. Varianten aus Pbl7: 11 Quan — 12 Vos pri — 16 gete fors 17 e. fehlt — 18, 19 fehlen — 22 de bon — 29 portas (— at Pb6) — 33 biaute — 34 loiaute — 36 Dame etc. — 37 nete & pure — 38, 41 Veraie — 43 verai — 47 bei — 48 fehlt — 53 sa biaute (ta bonte Pb6 — 56 dou deable — 5i) tost — 60 Mere dieu etc. 9 Digitized by Google 130 40. Rayn. 1162; s. oben: 107 j 20*. — Liebeslied. Ms«.: Pa, 302; Pb 4 , 59: Perrins d'Angecourt; Pb 14 , 93: Anonym. Haute esperance garnie b r D'amour* et de Ioiaute a' 7 Et desirs d'auoir amie b 7 Me tieut en joliuetä b 5 Et en volente a% De seruir sanz tricherie Ma dame a son gr£, Ou riens ne faut de bien(s) ne de biaute. Aucun sont, qui par enuie* Se plaignent de haut pens6*; Mfcs qui son euer en chastie, 11 fet trop grant nicete, Qu'an^ois a vee* S'amour la malenscignie* Qu'un' autre escoute, Ou riens ne faut* de bien [ne de biaute]. De sa douce seignorie 18 M'a amours un pou mousträ, Don touz les jourz de ma vie Me tenrai pour honore n. 12 15 III 21 A si grant bontä, Qu'ele m'a par sa mestrie En tel lieu donnä, 24 Ou riens ne faut etc. IV. De sens et de cortoisie A en Ii si grant plentä, 27 Que, s'ele m'est anemie, Amors m'a cueilli en h6; Si Ii proi por d6, 30 Qu'en tel lieu ne me lest mie Trouuer* cruaute, Ou riens ne faut de bien [ne de biaute]. V. En sa tresdouce baillie Sui et iere- et ai este. J'aim melz, que Ii max m'oeie, 36 Dont fine amour m'a fieue* En lieu d'estre ara^, Que ja* mon viuant oublie 39 Son cors Tacesmö, Ou riens ne faut de bien ne de biaute. 41. Rayn. 1182; s. oben: 74] 1, 107] 247* — Marienlied. Hss.: Pb 17 , 260; Pb 6 , 196: Anonym. Strophische Nachbildung von Nr. 20. a' 10 Chanter vos vueil de la virge b- Touz nous geta d'amer Marie, a' 6 Et de grant vilainie. a' 10 Qui mainte ame a et sauuee C 6 Dame ne demor^s; et garie. C 6 Mös por dieu secorrös b 6 Li doit on* reclamer Moi, qui sui deuoräs, b ß Et cherir et amer, A' 6 Se ie n'ai vostre aie! 40. Varianten: 2 DonneurPbU — 9 foliePb4, Pbl4 — 10 penser Pbl4 — 13 Que a. a uoee Pbl4 — 14 la menseigniee Pbl4 — 16 font Pbl4 — III fehlt Pbl4 — 31 Par Pbl4 — 36 D. fet a moi tel fierte Pbl4 — 38 en Pbl4. — 41. Varianten von Pb6: 3 len Digitized by Google 131 II. Dame, de qui Jesu-Crist fist sa uie, 12 Si m'ait diex, il ne vos gaba mie; De bon euer vos ama, Quant mere vos clama. 15 En vos bone dame a Cil, qui vos a chierie. Dame etc. ITT. Douce dame, de touz biens raemplie, Qui bien vos sert, molt bien son tens enplie. Cele* fait bon seruir, 24 Qui bien set deseruir, De chascun le seruir*; Bien doit estre seruie*. [Dame etc.] IV. Douce dame, mere dieu es- cheuie, Par vos rauon joie* solas et vie, 33 Qui estions despris Et tuit mort et tuit pris, (&) Par* vos somes en pris 36 Et en grant seignorie. [Dame etc.] V. Douce dame, plaine de vail- landie, 42 Par vos rauon la riche ma- nandie, Dont Adam nos osta, (Qui)*Durement nous cousta. 45 Certes molt bon oste a En ceste ostelerie. Dame, ne demoräs etc. 43. Rayn. 1239; s. oben: 27] 12, 107] 115. — Marienlied. Hs. Pb 17 , 267: Anonym. Nachbildung eines Jean Erart, Guiot de Dijon oder Andrieu Con- tredit zugeschriebenen Liedes mit verschiedenen Refrains (Din. IV 457 ; s. Rom. XVIII 479). K a', De penser a vilainie Me deuroie mfcs tenir, Et de toute felonie; b 7 Car nus biens n en puet venir. b 7 Or mes me doit souuenir a' 7 De la tresdouce Marie, a' 7 Et seruir saus tricherie. c 7 Cil qui la sert de euer v(e)rai, D' 6 Cil aura amoretes C 7 Au euer, qui ie ten- dront gai. EL C'est cele, qui done au monde 12 Joiö et toute clarte; C'est cele, par qui habonde Au monde toute bontä; 15 C'est cele, qui a gete Les gens denfertö parfonde; C'est cele, qui n r a seconde. 18 Et qui la sert sanz delai, Cil aura [amoretes Au euer, qui ie ten- dront gai]. III. C'est cele, qui tout nos done, C'est cele, qui nos retient; Et taut est bele et tant (est) bone, 24 Que tout le monde main- tient. C'est cele, qui nos [sos]tient, C(e)'est la saintisme persone, 23 Celi — 25 seruise — 26 fehlt — 44 Qui (trat Pbl7). 32 joie et — 35 Par — 9* Digitized by Google 132 27 Par qui touz biens los ha- bonde. Cil qui la seit sanz esmai, Cil aura [amoretes 30 Au euer, qui le ten- dront gai]. IV. Ce est la sainte racine, Qui toz nos a [a]dressies; 33 Ce est la sainte pechine (?), Qui nos osta de pechies, Dont Ii mont ert entechies, 36 C'est la sainte medecine Cil qui la sert de euer gai, 39 Cil aura [amoretes Au euer, qui le ten- dront gai]. V. (Test Ii fonnens, c'est la graine, 42 Dont dex nos a repeu; Ce est la sainte fontaine, Dont nos auons tuit beu; 45 Par Ii somes nos möu Por aler en joie saine. Qui de Ii seruir se paino 48 De loial euer et de v(e)rai, Cil aura [amoretes Au euer, qui le ten- dront gai]. 43. Hayn. 1259 = 1318; s. oben: 15] 1* 2* 107] 2. — Liebeslied. Hss.: Pb 3 , 121; Pb^, 121: Moniot; Pb 1 *, 82: Anonym. Vgl. ein strophisch damit identisches anonymes Lied (Arch.42, 264; s. oben 107] 4). Die anonyme Pastourelle (B. Rom. 28, s. oben 107] 83) und die Oxf. Ball. 30, 85 (Arch. 99, 346, 362) bieten einen 2-zeiligen Refrain (BB). I. ftuant voi les* pres flourir et blanchoier*, a 10 Que se painnent oiseilion* d'enuoisier, a 10 3 Adont me fait mon chant recoumencier a 10 Amours, dont n'ai talent, que me* retraie; b' 10 Quar sans amour n'a nus joie veraie. B' 10 II. ftui bien aimme, ne se doit esmaier Pour greuance, qu'amours sache enuoier; Quar a celui doune* double loier, 9 Qui pour Ii trait plus de* maus et assaie; Car sans amour etc. III. De bone amour ne puet nus empirior, 43. Varianten von Pbl2 (= 1318,) 1 ces — verdoier — 2 eil oisel — 4 men — 8 rendra — 9 t. los douz — Statt Strophe III u. IV finden sich folgende drei neue: III. Douce dame, de raoi merci aiez, 15 Ko senz amors n'a nus 12 En tel guise vos en pregno veraie joie. pitiez : IV. Quant .a.(!) doi estre plus joianz Se j'auoie de vos un douz baisier, et plus liez, De toz mes mals me rasoua- Adons sui je plus tristes ot geroie; iriez; Digitized by Google 133 12 Ainz en puet on en haute hounour puier. Pour ce doiuent tuit estre en son dangier; Quar riens ne vaut, qui vers Ii ne s'assaie; 15 Car etc. IV. Tuit se doiuent vers amours apuier Bon et mauues, Ii bon[s] pour adrecier, 18 Mauues pour ce, qu'aniours Ii fait laissier Ce, qu'il cuide, dont on blasmer le doie; Car sanz ainour ne puet nus auoir joie. 44. Rayn. 1303; s. oben: 26] 2, 107] 31. — Chansons. Os.: Pb 11 , 134: Thomas Eriers. a 7 Quant voi le tans repairier b 7 D'este et iuer partir, a r Ke la flors naist e[l] vergier, b 7 Et j'oi ces oiseaus tentir, b 7 Adont ne nie puis tenir a 7 De chanter ne d'enuoisier a r Pour celi, ki gaires chier b 7 Ne m'a, ains me faitlanguir B 4 A son plaisir. II. Bien nie seuent engignier Mi oii et trop beau tra'ir, 12 Quant lä me font acointier, Ou je ne puis auenir. Elas, pour quoi le desir? 15 Je sai bien, ke ma mort quier ; Mais ne m'en puis eslongier, Si me conuenra morir 18 A som plaisir. III. Puis k'amors me puet aidier Et de ma dolor garir, 21 Je ne doi pas resoignier Les maus, ke m'i fait sentir, Ains doi en gre* recoillir 24 Ma dolor et otroier Com chil, ki a soshaidier Est trestos siens sans faillir 27 A som plaisir. IV. Trop son[t] felon costumier De moi greuer et nuisir; 30 Peu seroie ens lor dangier, Se ma doce darae olr Me daignoit et retenir 33 A son home et alegier; Mais no s'i puet aploier, Si me conuenra soffrir 36 A som plaisir. V. Onques nul jor de trechier Ne seuc voir a chief venir; 39 Miex m'en deust voir proisier Ma dame et plus consentir 43. K'amors me font un si grant destorbier, Que do moi n'ont ne pitie ne menaie; Ke senz amor n'a nusjoie veraie. V. Ain^ois couient Tor au feu es- purgier, C'on en puisse bone ourayne getier; Si fait amors sa gent grant encombrier, 24 Ain$ois que bien ne guerredon en traie; Ke senz amor n'a nus joie veraie. Digitized by Google 134 Et ma dolor amenrir, 42 Ei tant me fait esniaier. Si com j'aim de euer entier, Me doinst diex de Ii jolr 45 A som plaisir. VI. Au gentil euer sans mentir T'en va, cbanc^ons, sans targier, 48 Si di au boin tresorier, Ke on doit amors seruir A som plaisir. 45. Rayn. 1304; s. oben: 66] Hs.s Pb 3 , 38: Gaces Brul& a 8 Bei m'est, quant je voi re- pairier b 8 Le tanz d'este et reuerdir a 8 Et j'oi ces oisiauzrenuoisier, b 8 Cbascun chanter et resbaudir; a 8 Adonques yueill merci proier b 8 Ma dame, pour cui je souspir. a 8 Et quant ele nri puet aidier, b 8 Helas, me laira donc morir? Cm Abi amours, grant tort auez de moi, C12 Qui me menez a mort, si ne sauez por coi. II. Amours, qui si auez douz non, 12 Pourcoi faites tel cruautö De moi, qui sui en vo prison? Quant je n'ai ailleurs mon pensä, 15 E(t) quar me rendez guerre- don! U a tel m'eussiez liure, Qui de moi preist raentjon, 18 Anj CB — 14 — 1.: amis st.: am/is — 14] 7. L: [A] — 14 — 14] 9. tilge: b 5 b 5 — S. 7: 15] 1 u. 15]' 2. 1.: b r \ B b \ B — S. 8: 16] 1. 1.: Or 1. e. touz les chans dou monde und B st.: B 15 — S. 9: 16] 8. 1.: d \ 1) st.: e | E — 18) 2. 1. : aVa'aV) st.: a'a'a'b 4 — S. 10: 18] 7. 1.: Pb 4 82 st.: 32 (schon bei Kayn.) — 19] 2. Z. 2 tilge: Str. 2; 1.: b \ VB st.: d | C'i> — S. 11: 20] 2. Z. 3 1.: reqerrai, b.: recrerai — S. 13: 24] 4. 1.: 1171 st.: 11#1 — S. 15: 25] 4. 1.: b 4 ( 3 )b 4 ; vgl. Text Nr. 1 Anm. 2 — 27] 1. 1.: a () a 9 a J0 b 7 J3 ? B 7 — 27] 2. 1.: a'aVa'b 3(4) st.: a'a'a'b 4 — S. 16: 27] 7. 1.: a 4 « 4 b' 6 a 4 a 4 b' 6 . . . 1\1<\ st.: a 8 b '« a 6 b 'e • • • F s — 27 J 10 - l: C 5 C 3 st :C 7 — s - 17: 27 J 14. 1.: d 8 . . . E X1 st.: d 4 . . . Y<\E • vgl. Text Nr. 1 Anm. 2 — 28] 1. 1.: a 4 a 4 b' 6 a 4 a 4 b' 6 st.: a 8 V 6 a 8 b' 6 — S. 19: Z. 1. L: c st.: c 1 — 29] 8. 1.: F 14 st.: B 1 Y 7 — 29] 9. Z. 4. 1.: -6 st.: -we — 29] 10. 1.: b n | B 7 B 7 <7 3 st.: | B 7 B 10 — 30] 1. teile ab wie 87] 3 — S. 20: 33] 1. 1.: 1 C» st.: | e H \ — S. 21: 34] 1. teile besser ab wie 107] 4 — 34] 2. 1.: B 6 B 7 st.: B 7 B 7 — 34] 5. teile besser ab wie 107] 1 — 34] 8. teile besser ab wie 107] 36 — 34] 10. teile besser ab wie Text Nr. 57 Anm. - Anm. 4. 1.: C 9 st.: C 8 — S. 24: 43] 2. 1.: B ? C' 5 C' ß B 5 und: Amors, amors, amors mi Demaine demaine Tout ensi demaine Mon cueret joli - S. 25: 47] 2. 1.: 759 st.: 196 — teile ab: b 7 | b 7 c 4 c 7 | D'ioC 8 ; s. Tkxt 57 Anm. — 48] 4. Die richtige Strophenform und den richtigen Refrain s. Text Nr. 63 — S. 26: 51] 1. 1.: c' 5 d 7 | st.: c' 5 i> 7 — 51] 4. 1. : CCC st.: DDD — S. 27: 51] 10. 1.: C 9 C 5 G' 4 st: C 9 C 9 — 51] 12. 1.: B 8 st.: Z> 6 B 3 — S. 28: 52] 1. 1.: | D 7 st.: d 1 | — 52] 6. 1.: (C 3 ) st.: [C a ] — S. 29: 53] 1. 1.: C 9 (b.: C 7 )6' 7 st.: C 6 i> 3 i> 7 ; unterdrücke: Ahi — 55] 1. L: ÜTeil st.: ifceil — S. 30: 56] 4 = 56] 6 — S. 31: 58] 7. 1.: (c a ) st.: [c s ] — S. 32: 66] 1. 1.: C 12 st: Z> 6 (? 6 — Digitized by Goo 154 S. 33: 68] 2. 1.: C 14 st.: C Ä D 6 — 68] 5. 1.: | C A st.: [cjj — S. 35: 72] 8 bessere: B 8 st.: B 7 , jamaü st.: ja — S. 36: 73] 16. 1.: (B 2 ) st.: [B 2 j — S. 37: 74] 2. 1.: b ? a' 6 . . C 7 A' 6 st.: b H a' 6 . . C 6 A' C — 76] 4. 1.: D„ st.: 7^D 4 — S. 38: 76 J 6. 1.: a u J />' 7 I>' 7 st.: d ß a 4 | A\A V ? — 76] 9. 1.: c 5 st.: c 3 , uud: doi st.: do — 76] 12. 1.: envoisiV, Chantant st.: -sie . . -ent — 76] 13. 1.: D 4 I> 4 D 8 st.: D 8 D 8 - Z 4 f. 1.: qu'il aint . . . ni a toi . . . qui m'ot iWar voit . . laü; s. Meyer Ree. 380 — S. 39: 76] J5. 1.: D n st. E 7 D 4 — 76] 19. 1.: c 7 c 3 b' 3 b' 5 j c 5 C 3 C 2 D s D 5 s. Text Nr. 57 Amn. — 76] 21 bessere: pour quW refustf st.: p. quo* refustu, wodurch die Ausführungen in Anni. 4 hinfällig werden ; vgl. auch Text Nr. 57 Anm. — 76] 22. s. S. 53 96a] — S. 40: 76] 23. 1.: a'a'B'B'B'. 12-Silbner — S. 42: 79] 4. bess.: a 7 st.: a 8 (Z. 3 tilge: tres, 21 bien, 12 setze cheval st.: pallefroi) — 80] 3. teile ab: | b' 6 a 8 I c' fi c' 6 d 8 ; vgl. 85] 5* — S. 43: 81] 5. 1.: c 5 st.: e R — S. 44: 85] 4. 1.: b' 7 b' 7 a 7 a 7 7 D 7 D — S. 52: 95] 15. 1.: raison — S. 53: Anm. Z. 6: I. : Corpus-Chnsti-College — S. 59: 107] 5. 1.: b' j B' — fuge ein: 5a. 1339: a 8 b 8 a 8 b 8 ! c 8 c 8 | d' 10 | B' 10 ; s. 96] 6 Nach 107] 7. füge ein: 7a. 1553: a 7 b 3 a 7 b 3 ] c' 7 a 7 c' 7 a 7 | A 7 ; s.Schel.I52 — 107 II. 1.: d' 8 st.: d' 7 , gehört also: 28a — 13. 1.: c 7 st.: c 2 — S. 60: Unter I 3)b) füge ein: 17a. 386: aa | ab | B 14 ; s. 151] 3 — 17b. 57: a 8 a 8 a 8 b' 6 a 8 c 6 C 14 ; s. 166a] 1 — 18a. 1564: a 7 a 7 a 7 b 2 |B 9 ; s. 151] 2 — 107J 19a. 1.: b 8 a 8 b g c 8 | C 7 C 7 st : c 8 a 8 c 8 d 8 | D 16 ge- hört also 127a — 19b 1.: B 14 st.: B l5 — 20. 1.: | b 5 a' 7 b 6 | B I0 — 23. 1.: a 7 b 8 a 8 (b.: a 7 ) — 24. 1.: Q/ m — 26. L: d 7 st.: d' 7 — 28. 1.: a' 10 st.: a 10 35. L: d 7 \ f) 2 st.: e 7 \ E (£ — Vor 36. füge ein: 35a. 371: abab | baba j B 8 S.; s. Mätzn. 31 — 37. 1.: b'ab' | A[B] 7 S. (s. Text Nr. 33). gehört also: 69a — Nach 42. füge ein: 42a. 1785: abab | bc'c' | B*8 S.; s. Din. III 233 — S. 61: 43. 1.: c' 5 c' 5 b 5 | d'^E^, s. Text Nr. 57 Anm. — Vor 44a. füge ein: 44a+. 1225; a 7 b.a 7 b 7 | b 7 c 4 c 7 d 5 a 7 | D 7 ; s. Mätzn.40 — 52. 1.: 51] U — 55. 1.: b 3 st.: b — 58 1.: b' 7 st.: b 7 — H Z. 1. 1.: Strophenzeilen — S. 62: 71 u. 95. 1.: a'aV | a' st.: a'a' | a 7 — 80. 1.: C st.: C — 90 bis 100, 102 bis 107 gehören unter I 3b, da ihr Refrain als 1-zeilig anzusehen ist — 93. 1.: (s. Digitized by Google 155 152, 218) - S. 63: 101. tilge, s. 213a — Unter II 2 a y) gehört: 103a 633 : a'ba'ba'b | BB 7 S. ; s. 96| 3 — 111. füge ein: 10-Silbner — 113. I: b 4(3) b 4 st.: b 4 b 4 s. Text Nr. 65 — füge ein: 113a. 1691: a' 7 b 5 a' 7 b 5 b 5 c' 5 c' ß d 7 i D 7 D 7 ; s. Text Nr. 52 — S. 64: 118. 1.: c^c'gd^eg | E nJ , gehört also: I 3b — Vor 125 füge ein: 124a. 144: a 8 a 8 » a 8 b' 2 | B' 5 B' 4 ; s. Photographiedruck von Pb 12, III (B. Chr 1 51 ist die strophische Form durch irrige Umstellung in Str. II 3 verwischt. Strophenabschluss und Kefrain ergeben wie in den S. 144 Anm. angeführten Fällen gleiche Silbensummo) — 127. 1.: a 7 b 7 a 7 b 7 . . . B 7 B 7 C 3 ; s. 221a — füge ein: y) Vor- und drittletzte Strophenzeilo identisch in Silbenzahl, verschieden in Reim. 127a; s.: 19a* - S. 65: 153. 1.: (Hs.:E 6 )st.: (Hs.:E 4 ) — Nach 173a. füge ein: 173b. 2003: a 6 b 3 a 6 b 3 | b 6 a 6 b 4 | C (; C 6 ; s. La B. II 110 — 180a. 1.: cV st.: cc S. 67: 183. 1.: C y C 6 C 4 , gehört unter III 6 als 232a — 203b. 1.: C 8 st.: C 7 , ge- hört also : 194a — Nach 208 füge ein: 208a. 1539: a 7 b' 7 a 7 b'c 7 c 7 b 7 b 5 c 7 | C 7 B /4 ; s. Schel. I 115 — S. 69: Nach 216 füge ein: o) Beide erste Refrain- u. vor- wie drittletzte Strophenzeile identisch in Silben- zahl, erste Refrain- u. drittletzte Strophenzeile idontisch auch in Reim: 216a. 1370: a^a^ j c' 5 c' 5 d' 5 e 7 | C 5 C 5 E 7 ; s. Mey. Ree. 378 — 218. füge ein: 218a. 61: a 7 b 7 a 7 b 7 b 3 a 7 a 3 a 5 | c' 5 D 7 (b.:D 4 )D 4 C 5 ; s. 164] 3* — S. 70: 226a. 1720: a' 7 b 7 a' 7 b 7 | b ' 7 b '7 c 7 I C 4 A' 7 A' 7 ; s. Schel. I 95 — 234. 1.: C 9 (b.:C 7 )C 7 st.: C 6 (b.: C 4 )D 3 D 7 — S. 71: 247. hat b 7 in b ß geändert, ebenso auch C 7 in C 8 , ganz identisch mit 538 ist aber die Form von 527 -- 250a. füge ein: 250b. 1029: a 7 b'7a 7 b' 7 c 5 | c 7 d 7 d7 | E5D6E5D5; s. 167] 3 — 250c. 1256: a 7 b 7 a 7 b 7 j c 7 c 8 d' 8 | E 4 D' 5 E 4 D' 8 ; s. 164] 2. (Um die gleiche Silbensumme 23 für Strophenschluss und Rofrain zu erzielen, kann man D' 8 durch Hiatduldung als D' 9 an- sehen und die Ausgangssilbe von D' 5 mit in Rechnung stellen [s. S. 144 Anm.], oder durch Einführung von amoretes [Lesart des Renart le Nouvel] st. arnors D' 5 in D' 7 umwandeln.) — S. 78: 112] 5. 1.: b 5 B 2 b 4 b 8 c 4 C 2 c 4 c 8 c 8 mit rein musikalischen eingeleg- ten Refrains — S. 80: 121] 2. 1.: 1 Sage etc. von H. Schaler. M m> ' XCI. Diez-Reliquien hrsg. von E. Stengel. XCI1. Der Roman du Mont Saint-Michel von Paier. von Dr. Paul Redlich. XC1I1. L'ystoyre et la vie de Saint Genis hrsg. und E. Stengel. XCIV. Les plus anciens chansonniers t'ran^ais mann. XCV. Die individuellen Eigentümlichkeiten Trobadors im Minneliede von A. Pätzold XCVI. Kritische Beiträge zu Jaques Milets' drarnrnntioW de la Destruction°de Troye la Grant von GusUv Hä ü .40 M. 1.2 Guillaume de S. M. 2.80 v. W. Mostert M. 3.20 von J. Brakel- IL Digitized by Google *4 ;> y Digitized by Google Mus 172 .14 .9 Der Strophenausgang in Loeb Music Library Digitized by Google